Emerytura według mieszanego sposobu może być przyznana i obliczona na wniosek osoby ubezpieczonej, urodzonej po 31 grudnia 1948 r. Tak stanowi art. 183 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 748, dalej: ustawa emerytalna).

Nie dotyczy to jednak ubezpieczonych, którzy pobrali emeryturę na podstawie art. 46 lub 50 ustawy emerytalnej, jeśli nie byli członkami otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa, oraz które osiągnęły wiek uprawniający do emerytury w latach 2009–2014.

Dla kogo

U osób, które wiek uprawniający do emerytury osiągnęły w 2013 i 2014 r., te proporcje wynosiły odpowiednio:

- 20 proc. emerytury obliczonej na podstawie art. 53 oraz

- 80 proc. emerytury ustalonej zgodnie z art. 26 ustawy emerytalnej.

To, czy ubezpieczony spełniał warunek niepobrania emerytury przyznanej z art. 46 lub art. 50 ustawy emerytalnej, ZUS badał wyłącznie na dzień przyznania świadczenia na podstawie art. 24 ust. 1 ustawy emerytalnej i obliczania jej w mieszanej wysokości.

Nie ma natomiast przeszkód, aby obliczyć emeryturę mieszaną osobie, która pobrała świadczenie, do którego prawo zostało ustalone na podstawie art. 88 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta nauczyciela.

Przykład

Zainteresowana od czerwca 2012 r. pobierała wcześniejszą emeryturę z art. 88 Karty nauczyciela. W lipcu 2014 r. zgłosiła wniosek o emeryturę mieszaną. ZUS przyznał ją i obliczył według tego sposobu.

Osoby, które pobrały choćby za jeden miesiąc emeryturę wcześniejszą przyznaną z art. 46 lub 50 ustawy emerytalnej, mogą także wystąpić o nową emeryturę z art. 24 ust. 1, ale zostanie im obliczona w myśl art. 26, a więc nie według mieszanego sposobu.

Przykład

Zainteresowana od lipca 2013 r. pobierała wcześniejszą emeryturę kolejową na mocy art. 50 ustawy emerytalnej. W lipcu 2014 r. zgłosiła wniosek o emeryturę mieszaną. ZUS odmówił obliczenia według tego sposobu i ustalił ją całkowicie zgodnie z nowymi zasadami.

Na nowo też mieszane

W myśl art. 108 ustawy emerytalnej, jeżeli z wnioskiem o ponowne ustalenie wysokości wystąpi osoba urodzona po 31 grudnia 1948 r., której przyznano wcześniejszą emeryturę i obliczono ją według mieszanego sposobu, wysokość emerytury ustala się na nowo według mieszanego sposobu. Z tym że podstawę jej obliczenia w części ustalonej według nowych zasad pomniejsza się w sposób określony w art. 194f ustawy emerytalnej.

Zgodnie z tym przepisem, jeżeli z wnioskiem o ponowne ustalenie emerytury wystąpi emeryt, któremu przyznano świadczenie z art. 24 ust. 1 i obliczono je zgodnie z art. 183 ustawy emerytalnej, ustala się ją na nowo zgodnie z art. 183 ustawy emerytalnej. Z tym że podstawę obliczenia świadczenia w części ustalonej zgodnie z art. 26 ustawy emerytalnej z uwzględnieniem zasad określonych w jej art. 194e ust. 3 >patrz ramka pomniejsza się w proporcji do części emerytury obliczonej w myśl art. 183 ustawy emerytalnej.

Kiedy złożyć wniosek

Do ponownego ustalenia wysokości emerytury dochodzi na wniosek zgłoszony nie wcześniej niż po upływie roku kalendarzowego lub po ustaniu ubezpieczeń emerytalnego i rentowych.

Przykład

Ubezpieczona nabyła prawo do wcześniejszej emerytury obliczonej według mieszanego sposobu od 1 lipca 2014 r. Od 1 października 2014 r. ponownie podjęła zatrudnienie, które zamierza kontynuować przez co najmniej rok. Nie musi czekać ze złożeniem pierwszego wniosku o ponowne ustalenie wysokości emerytury do października 2015 r., mogła go złożyć już w styczniu 2015 r., a więc po upływie roku kalendarzowego, w którym ZUS przyznał emeryturę.

Bez dokumentów

ZUS ponownie ustali wysokość emerytury na wniosek osoby uprawnionej. Pracodawca zatrudniający osobę po przyznaniu emerytury mieszanej nie musi wystawiać zaświadczenia potwierdzającego jej zatrudnienie oraz wysokość wypłaconych wynagrodzeń, gdyż wszystkie dane potrzebne do przeliczenia świadczenia figurują na indywidualnym koncie tej osoby w ZUS.

Jeżeli w wyniku ponownego ustalenia emerytury jest ona niższa, świadczenie przysługuje w dotychczasowej wysokości. Osoba zainteresowana nie musi jednak składać takiego wniosku. Może pozostać przy emeryturze obliczonej według mieszanego sposobu.

Wzrost niekoniecznie

Czy w każdym przypadku po przeliczeniu emerytury mieszanej ona wzrośnie? Nie da się jednoznacznie stwierdzić, który ze sposobów obliczania świadczenia byłby korzystniejszy dla konkretnej osoby – czy ustalenie go w całości według nowych zasad, czy według mieszanego sposobu. Gdyby np. zainteresowana osoba pracowała przed 1999 r. przynajmniej kilkanaście lat i osiągała wtedy dość wysokie zarobki w granicach średniej krajowej, miałaby ustalony wysoki kapitał początkowy. Wtedy emerytura obliczona w całości na nowych zasadach najprawdopodobniej byłaby wyższa od tej ustalonej w sposób mieszany. W przeciwnym razie, czyli przy niewielkim stażu pięciu–sześciu lat i niskich zarobkach przed 1999 r., emerytura przysługująca w powszechnym wieku emerytalnym obliczona całkowicie według nowych zasad zapewne byłaby niższa, niż gdyby ZUS ustalił ją według mieszanego sposobu. Podobnie nie można przesądzić, czy przeliczenie emerytury mieszanej w każdym przypadku da jej podwyższenie. To zainteresowany musi zdecydować, czy składać obecnie wniosek o przeliczenie emerytury mieszanej, czy z chwilą osiągnięcia podwyższonego wieku emerytalnego o emeryturę kapitałową, czy pozostać przy emeryturze mieszanej.

Części składowe

Emerytura mieszana, w zależności od wieku ubezpieczonego, stanowi sumę dwóch części obliczonych według dotychczasowych i nowych zasad. W przypadku osób, które wiek emerytalny osiągnęły w latach 2013 i 2014, proporcje te wynosiły odpowiednio: 20 proc. emerytury obliczonej według starych i 80 proc. emerytury według nowych zasad.

Co mówi przepis

Art. 194e ust. 3 stanowi: „podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie wysokości emerytury oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego po pomniejszeniu o kwotę stanowiącą iloczyn kwoty pobieranej emerytury, ustalonej na dzień jej przyznania po raz pierwszy w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne, oraz liczby miesięcy pobierania tej emerytury".