Jak podważyć decyzję ZUS

Odwołanie od decyzji ZUS składa się w ciągu miesiąca od dnia jej doręczenia. Niedotrzymanie tego terminu skutkuje poważnymi konsekwencjami. Sąd odrzuci bowiem odwołanie, chyba że przekroczenie terminu nie jest nadmierne i nastąpiło z przyczyn niezależnych od odwołującego się. Te dwie przesłanki muszą być spełnione łącznie.

Ocena nadmierności opóźnienia powinna być odniesiona do końcowej daty miesięcznego terminu na wniesienie odwołania. Zatem jak postanowił Sąd Najwyższy wyroku z 14 marca 2014 r. (II UK 340/13), opóźnienie powinno być liczone nie od daty otrzymania decyzji, lecz od końca terminu na wniesienie odwołania. Natomiast okoliczności niezależne od odwołującego się podlegające sądowemu uznaniu to przede wszystkim jego ciężka choroba potwierdzona zaświadczeniem lekarskim.

Konieczne pośrednictwo

Odwołanie wnosi się co do zasady nie bezpośrednio do sądu, ale za pośrednictwem oddziału ZUS, który wydał zaskarżaną decyzję. Składa się je na piśmie albo do protokołu. Konieczne jest zatem wykorzystanie drogi postępowania administracyjnego przed badaniem legalności wydanej decyzji przez sąd. Taki tryb postępowania został wprowadzony, by ZUS miał możliwość ponownego przeanalizowania swojego stanowiska. Jeżeli uzna odwołanie w całości za słuszne, zmienia lub uchyla decyzję niezwłocznie, nie później niż w terminie 30 dni od dnia wniesienia odwołania. Gdy tak się jednak nie stanie, niezwłocznie (nie później niż w terminie 30 dni) przekazuje odwołanie wraz z aktami sprawy do sądu.

Wyrażenie niezadowolenia

Mimo że odwołanie jest składane do oddziału ZUS, to jednak pełni rolę pozwu i powinno spełniać określone wymogi formalne. Są one minimalne, co wynika z zasady odformalizowania postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. W myśl art. 47710 § 1 kodeksu postępowania cywilnego odwołanie powinno zawierać:

W postanowieniu z 10 grudnia ?2009 r. (III UK 52/09, LEX nr 578160) Sąd Najwyższy podszedł do tych wymogów formalnych liberalnie i wskazał, że w odwołaniu nie trzeba wskazywać żadnych konkretnych zarzutów czy podstaw, a nawet wniosków. Wystarczy samo przejawienie niezadowolenia z decyzji ZUS i wyrażenie woli co do odmiennego rozstrzygnięcia. Jeżeli więc w terminie do złożenia odwołania ubezpieczony podejmuje na piśmie lub do protokołu czynność, z której wynika, że nie zgadza się z decyzją i uważa, że powinna być ona zmieniona lub uchylona, to należy taką czynność zakwalifikować jako odwołanie od decyzji.

Kwestionujący decyzję powinien jednak wiedzieć, że zawarcie w odwołaniu na przykład wniosków o przeprowadzenie dowodów z zeznań świadków czy opinii biegłych może znacznie przyśpieszyć postępowanie.

Sąd okręgowy albo rejonowy

W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych właściwy do rozpoznania sprawy jest sąd, w którego okręgu ma miejsce zamieszkania strona odwołująca się od decyzji wydanej przez ZUS. Zasadą jest, że omawiane sprawy rozstrzyga w pierwszej instancji sąd okręgowy. Natomiast sądy rejonowe orzekają tylko w konkretnie wskazanych przez ustawodawcę w art. 4778 k.p.c. kategoriach spraw. Przedsiębiorca będzie musiał wystąpić do sądu rejonowego m.in. w sprawie o zasiłek chorobowy, opiekuńczy, macierzyński, świadczenie rehabilitacyjne czy odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Jeśli natomiast będzie chciał przykładowo podważyć decyzję ZUS interpretującą w jego indywidualnej sprawie przepisy, odwołanie będzie musiał złożyć do sądu okręgowego. Konieczne będzie oczywiście pośrednictwo jednostki organizacyjnej ZUS, która wydała decyzję.

Podpowiedź, do którego sądu należy kierować odwołanie, znajduje się zawsze w pouczeniu decyzji – zwykle na jej końcu. Dlatego całą decyzję ZUS przed rozpoczęciem pisania odwołania należy uważnie przeczytać.

Bez ugody i kosztów

Warto wiedzieć, że w postępowaniu w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych strony nie mogą zawrzeć ugody. Jest to wyraźnie zakazane przez art. 47712 k.p.c., bo przepisy normujące te kwestie mają charakter bezwzględnie obowiązujący i nie mogą być modyfikowane.

Bardzo istotne dla osób spierających się z ZUS w sądzie jest również to, że postępowanie w sprawach odwołań od decyzji ZUS jest wolne od kosztów sądowych. Nie ma tu znaczenia sytuacja materialna odwołującego się czy przedmiot decyzji. Jedynie od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej i skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia pobierana jest opłata podstawowa w wysokości 30 złotych.

podstawa prawna: art. 102, art. 461 § 2, art. 4778–47712 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn. DzU z 2014 r., poz. 101 ze zm.)

podstawa prawna: art. 36, art. 108 ustawy 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn. DzU z 2010 r. nr 90, poz. 594 ze zm.)

podstawa prawna: art. 83 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2013 r., poz. 1442 ze zm.)