Czy ZUS ma prawo kontrolować umowy o dzieło ?i zlecenia?
Andrzej Radzisław:
Tak. Wynika to z art. 86 ustawy ?o systemie ubezpieczeń społecznych. Po pierwsze ZUS może sprawdzać, czy przedsiębiorcy prawidłowo zgłaszają do ubezpieczeń społecznych osoby, z którymi zawierają umowy, w tym kontrakty cywilnoprawne. Po drugie może badać, czy prawidłowo ?i rzetelnie obliczają, potrącają ?i opłacają należne składki. ?W odniesieniu do umowy ?o dzieło ZUS może uznać, że ?ze względu na charakter wykonywanych obowiązków nie jest to dzieło, lecz świadczenie usług. Wtedy taki kontrakt traktowany jest jak zlecenie, ?co wiąże się z obowiązkiem opłacania składek.
Gdzie przebiega granica między dziełem a zleceniem?
Jest ona bardzo płynna. Umowa o dzieło ma charakter jednorazowy i chodzi w niej ?o wykonanie ustalonego przez strony dzieła. Czas jej trwania jest zwykle określony przez wskazanie, że dzieło ma zostać oddane w ustalonym terminie. Poza tym, zgodnie z ostatnio zarysowaną linią orzecznictwa sądowego, efekt tej umowy, materialny czy też niematerialny, powinien poddać się testowi na istnienie wad fizycznych. ?W przypadku umowy zlecenia czas jej trwania jest określony nie przez datę oddania dzieła, lecz zwykle przez wskazanie okresu, na jaki ją zawarto.
W jakich okolicznościach ZUS najczęściej kwestionuje kontrakty cywilnoprawne?
Wtedy gdy może ściągnąć składki od wynagrodzenia osiąganego na ich podstawie. Przykładowo zainteresowanie kontrolerów może wzbudzić sytuacja, gdy umowa zleceniobiorcy została podzielona na dwie po to, aby zredukować opłaty na ZUS. Obecne przepisy pozwalają wybrać kontrakt, ?z którego będą płacone wszystkie składki na ubezpieczenia społeczne. Może on opiewać nawet na przychód w wysokości 50 zł. Dzięki temu od drugiej umowy na np. 2000 zł, trzeba zapłacić tylko składkę zdrowotną, nawet jeśli została zawarta między tymi samymi podmiotami. ZUS zakwestionuje jednak podział jednej umowy na dwie, gdy nie będzie do tego podstaw, a ma to na celu ominięcie zapłaty składek (zgodnie z art. 58 k.c.).
Co się dzieje, gdy kontroler uzna, że dane dzieło czy zlecenie to jednak etat?
Stwierdza to wówczas w protokole kontroli. Gdy płatnik się z tym nie zgadza, ZUS wydaje decyzję, od której przysługuje prawo odwołania do sądu. W razie niepomyślnego dla przedsiębiorcy zakończenia sprawy, taki kontrakt automatycznie przekształca się w umowę ?o pracę ze wszelkimi tego konsekwencjami. Przedsiębiorca nie tylko musi zapłacić wszystkie składki od wynagrodzenia takiej osoby, ale także przyznać jej wszelkie przywileje związane z zatrudnieniem na etacie.
Czy inspektorzy podważają także umowy o pracę?
Tak, tylko motywacja jest inna. Nie chodzi wtedy ?o składki, tylko przysługujące pracownikom świadczenia. Bardzo często zdarza się bowiem, że tuż po tym, jak kobieta dowiedziała się, że jest w ciąży, dostaje ogromną podwyżkę albo zatrudnia się na etacie z wysokim wynagrodzeniem i zaraz idzie na zwolnienie lekarskie. ZUS może wtedy uznać, że umowa w ogóle nie była wykonywana i wyłączyć kobietę z ubezpieczeń lub obniżyć podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i w konsekwencji wypłacać niższe świadczenia.
—rozmawiał Mateusz Rzemek
