Renta do zwrotu z odsetkami

- Pobierałam rentę rodzinną na dwóch synów. Jeden z nich, pełnoletni, przestał się uczyć ?i z końcem maja 2013 r. został skreślony z listy uczniów. Renta rodzinna wynosiła 1600 zł. Nie powiadomiłam o tym ZUS. ?W listopadzie 2013 r. organ rentowy w wyniku kontroli dokumentów ustalił, że starszy syn już się nie uczy. Czy w takiej sytuacji muszę zwrócić rentę oraz za jaki okres? Czy ZUS może odstąpić od żądania oddania nienależnej części renty? – pyta czytelniczka.

W myśl art. 84 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm., dalej ustawa o sus) osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, musi je zwrócić z odsetkami, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego.

Zgodnie zaś z art. 138 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emery-?turach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. DzU z 2013 r., poz. 1440., dalej ustawa emerytalna) za nienależne świadczenia uważa się te:

- ?wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących m.in. zawieszenie prawa do świadczeń, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do jego pobierania,

- ?przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów, albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

Aby można było uznać, że świadczenie zostało nienależnie wypłacone, osoba uprawniona do niego musi być poinformowana przez ZUS o tym, że w całości lub w części jej ono nie przysługiwało.

Wypłacanie emerytury, choć istnieją znane ZUS okoliczności powodujące zawieszenie prawa do tego świadczenia, nie wpływa na uznanie go za nienależne w rozumieniu art. 138 ust. 2 pkt 1 ustawy emerytalnej. Podstawą uznania świadczenia za nienależne jest samo to, że pojawiły się określone okoliczności. Ten, kto pobiera świadczenie, powinien zawiadomić organ rentowy o nich, ale to, że dokonał takiego zawiadomienia, nie zwalnia go ze zwrotu świadczeń wypłacanych przez ZUS w wyniku jego zaniedbania lub błędu.

Dlatego nie można uznać, że świadczenie zostało pobrane nienależnie, jeżeli emeryt, rencista lub osoba uprawniona do świadczeń nie zostały pouczone o innych zaistniałych okolicznościach powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń w całości lub w części. Za brak pouczenia pobierającego świadczenie uważa się brak zamieszczenia odpowiedniej informacji w decyzji ZUS lub w innej formie pisemnej, choćby na druku wniosku o świadczenie.

Za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się te przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia.

Gdy świadczenie nie przysługiwało świadczeniobiorcy, a pobrała je inna osoba niż wskazana w decyzji ZUS, pobrana kwota jest również nienależna. Nie ma znaczenia, że ten, kto ją dostał, nie był pouczony o tym, że nie miał prawa do tej wypłaty.

Kto musi oddać

W zależności od tego, kto pobrał świadczenie, emeryturę lub rentę oddaje:

- ?świadczeniobiorca,

- ?kurator,

- ?osoba sprawująca opiekę prawną nad osobami małoletnimi lub pełnoletnimi,

- ?osoba pełnoletnia uprawniona do części renty rodzinnej, która pobiera oprócz swojej części renty, na podstawie wniosku – część renty innej uprawnionej osoby pełnoletniej,

- ?osoba pełnoletnia, która sprawowała opiekę nad wnioskodawcą przed osiągnięciem pełnoletności, na podstawie wniosku – część renty innej uprawnionej osoby pełnoletniej,

- ?osoba wskazana przez świadczeniobiorcę odbywającego karę pozbawienia wolności, karę aresztu wojskowego, karę aresztu za wykroczenie lub tymczasowo aresztowanego,

- ?osoba inna niż wskazana w decyzji organu rentowego, jeśli pobrała świadczenie wypłacone nienależnie.

Również bank i spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa muszą oddać ZUS kwoty świadczeń przekazane na ich rachunki za miesiące następujące po miesiącu, w którym zmarł świadczeniobiorca. ZUS występuje do tych podmiotów o zwrot przekazanych nienależnych emerytur czy rent.

Ponadto nienależnie pobrane świadczenia z odsetkami muszą zwrócić pracodawca albo inny podmiot. Ma to miejsce wtedy, gdy pobranie nienależnego świadczenia zostało spowodowane tym, że płatnik składek lub inny podmiot przekazał nieprawdziwe dane, wpływające na prawo do świadczeń lub na ich wysokość. Przykładowo błędnie wypełnione zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu (ZUS Rp-7) może skutkować złym obliczeniem kwoty świadczenia. W takim wypadku ZUS będzie się domagał oddania nadpłaconego świadczenia od płatnika składek.

Przykład

4 marca 2013 r. pracodawca złożył wniosek o emeryturę dla pracownika. Ten nabył do niej prawo od 1 marca 2013 r. ZUS podjął wypłatę emerytury, gdyż ?z dokumentów wynikało, ?że rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło przed zgłoszeniem wniosku o świadczenie. W wyni-?ku kontroli ZUS w październiku 2013 r. okazało się, że nie doszło do rozwiązania stosunku pracy, ?a wystawione przez firmę dokumenty mają błędy. Czy ZUS będzie żądał zwrotu wypłaconej pracownikowi emerytury od marca do października od pracodawcy czy od emeryta? Jeżeli to pracodawca wystawił nieprawdziwe dokumenty, ZUS będzie dochodził zwrotu nienależnie pobranego świadczenia od pracodawcy jako płatnika składek.

Ulga od dyrektora

Gdy zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności, ZUS może:

- ?odstąpić od żądania zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części,

- ?zmniejszyć wysokość potrąceń lub

- ?zawiesić dokonywanie tych potrąceń na nie dłużej niż 12 miesięcy.

To dyrektor właściwego oddziału ZUS ma prawo zdecydować w tej sprawie. O tym, czy zastosuje ulgę w spłacie należności czy odstąpi od żądania jej zwrotu w całości, przesądzają szczególnie uzasadnione okoliczności. Wskazuje je osoba zainteresowana, a potwierdza się je w postępowaniu wyjaśniającym (m.in. przeprowadzając wywiad społeczny).

Ustawa nie wymienia tych szczególnych okoliczności. Są to takie, kiedy ubezpieczony ze względu na stan zdrowia, brak pracy, tragiczne zdarzenie losowe czy sytuację rodzinną znalazł się w takiej sytuacji, że zwrot nienależnego świadczenia uniemożliwiłby bądź znacznie utrudnił bieżące funkcjonowanie oraz zaspakajanie podstawowych potrzeb życiowych.

Za jaki okres

Pobierający świadczenie, który zawiadomił ZUS o:

- ?zajściu okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo

- ?wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, a mimo to ZUS nadal wypłacał te świadczenia,

musi oddać nadpłacone kwoty za okres nie dłuższy niż ostatnie ?12 miesięcy. W pozostałych wypadkach za nie dłużej niż ostatnie ?3 lata.

Należności z racji nienależnie pobranych świadczeń przedawniają się po 10 latach, licząc od dnia uprawomocnienia się decyzji ustalającej te należności.