Kiedy chory biznesmen traci prawo do zasiłku chorobowego

Osoba, która prowadzi własną firmę (np. sklep, warsztat lub zakład usługowy) i korzysta ze zwolnienia lekarskiego stwierdzającego jej niezdolność do pracy, nie może zajmować się sprawami związanymi ze swoją firmą i równocześnie pobierać zasiłku chorobowego. Katalog zakazów, którego powinna się wówczas trzymać, obejmuje np. dalsze zarządzanie przedsiębiorstwem, zamawianie dostaw towarów lub ich odbieranie, czy też spotkania z klientami lub kontrahentami w celu uzyskania nowych zamówień. Nie może też wykonywać innej pracy zarobkowej (np. na rzecz innej firmy).

Takie ograniczenia wynikają z art. 17 ust. 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. DzU z 2010 r. nr 77, poz. 512 ze zm.). Według niego ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy działalność zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z jego celem traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia.

Co jednak istotne, przez pracę zarobkową należy tu rozumieć wszelką pracę, która ma przynieść zarobek (dochód), wykonywaną na każdej podstawie prawnej albo bez takiej podstawy, bez względu na wymiar jej czasu i charakter. Zachowanie takie byłoby bowiem sprzeczne z faktem stwierdzonej niezdolności do pracy oraz z celem, w jakim wypłacany jest zasiłek chorobowy.

Na gorącym uczynku

W razie stwierdzenia, że przedsiębiorca nadal wykonuje czynności związane ze swoją firmą, mimo korzystania ze zwolnienia lekarskiego, ZUS wydaje decyzję, w której pozbawia go zasiłku chorobowego za cały okres objęty tym zwolnieniem. Bez znaczenia jest, czy tę pracę będzie wykonywał pierwszego, czy ostatniego dnia orzeczonej niezdolności do pracy. Zawsze bowiem utrata zasiłku chorobowego obejmuje cały okres objęty danym zaświadczeniem.

Bez znaczenia jest też fakt, czy w dniu wykonywania czynności związanych z działalnością przedsiębiorca wciąż był chory. Ważne jest wyłącznie to, czy pracował w okresie korzystania ze zwolnienia lekarskiego.

Na utratę zasiłku chorobowego przez osobę prowadzącą własny biznes, która nie przerwała pracy związanej z firmą w czasie zwolnienia lekarskiego, wskazywał także Sąd Najwyższy w wyroku z 19 lipca 2001 r. (II UKN 494/00). Stwierdził wówczas, że zasiłek chorobowy nie przysługuje osobie prowadzącej działalność gospodarczą za okres wykonywania związanych z nią czynności w czasie zwolnienia lekarskiego.

Sprecyzowane zakazy

Jednak później w orzecznictwie sądowym sprecyzowano, że zabronione jest wykonywanie konkretnych czynności związanych wprost z biznesem, w tym nadzór nad zatrudnionymi pracownikami, obsługa klientów, przyjmowanie i wydawanie materiałów. Pracy zarobkowej nie stanowi natomiast uzyskiwanie w trakcie korzystania z L-4 dochodów niepołączonych z osobistym świadczeniem pracy, np. podpisywanie w trakcie zwolnienia lekarskiego dokumentów finansowych sporządzonych przez inną osobę oraz formalno-prawne tylko prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej – jeśli osoba ją prowadząca jest równocześnie pracodawcą i wyłącznie w zakresie jej obowiązków leży nadzór nad działalnością firmy (wyrok SN z 4 kwietnia 2012 r., II UK 186/11).

Niezgodnie z celem

Przedsiębiorca straci prawo do zasiłku chorobowego także wtedy, gdy wykorzystuje zwolnienie lekarskie niezgodnie z jego celem. Jest to alternatywna przesłanka utraty prawa do świadczenia w stosunku do wykonywania pracy zarobkowej. Dla utraty prawa do zasiłku wystarczy zatem stwierdzenie przez ZUS choćby jednej z tych dwóch okoliczności.

Za wykorzystanie zwolnienia od pracy niezgodnie z jego celem uważa się nieprzestrzeganie wskazań lekarskich, np. nakazu leżenia w łóżku czy zakazu wykonywania różnych prac domowych, pracę w ogrodzie lub w gospodarstwie rolnym. Nie uznaje się natomiast, że ubezpieczony wykorzystuje zwolnienie lekarskie niezgodnie z jego celem, jeżeli na okres leczenia wyjechał np. do rodziny i wskazał miejsce swego pobytu lub jeżeli wykonywał – nawet będąc poważnie chory – czynności niezbędne dla zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych (np. zakupy lub wynoszenie śmieci).

Autor jest sędzią Sądu Okręgowego w Kielcach

O czym pamiętać

- kontrolowany przez ZUS przedsiębiorca może złożyć do protokołu kontroli swoje uwagi i zastrzeżenia

- od decyzji ZUS odbierającej prawo do zasiłku chorobowego, biznesmen może odwołać się do sądu w ciągu miesiąca od jej otrzymania

- podpisanie w trakcie choroby dokumentów finansowych przygotowywanych przez inne osoby nie pozbawia prawa do zasiłku

Czego unikać

- wykonywania w czasie zwolnienia lekarskiego czynności związanych bezpośrednio z działalnością firmy

- dorabiania w czasie zwolnienia lekarskiego w innej firmie

- wykonywania w czasie choroby ciężkich prac fizycznych lub innych czynności, które mogłyby spowodować pogorszenie stanu zdrowia