W odniesieniu do niektórych artykułów, przedmiotów lub usług zwolnienie z podstawy wymiaru składek jest możliwe, jeżeli korzyści te polegają na uprawnieniu do zakupu po cenach niższych niż detaliczne. Oczywiście uprawnienie to musi wynikać z układu zbiorowego pracy, regulaminu wynagradzania lub przepisów o wynagradzaniu.
Abonamenty medyczne
Przykładem takiego świadczenia są finansowane przez zakłady pracy – ale nie w całości, abonamenty medyczne pracowników. Jeżeli wartość takiego pakietu stanowi przychód ze stosunku pracy w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, a pracownicy ponoszą za niego częściową odpłatność (choćby symboliczną) to podlega on zwolnieniu ze składek.
Należy jednak zwracać uwagę, aby spełnić wszystkie warunki wymagane rozporządzeniem składkowym. W interpretacji z 28 maja 2012 r. (WPI/ 200000/451/427/2012) oddział ZUS w Lublinie uznał za nieprawidłowe stanowisko pracodawcy, który uznał, że nie musi uwzględniać w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne wartości pakietu medycznego dla pracowników spółki.
Wskazał, że zawarł umowę z zewnętrzną firmą sprzedającą pakiety medyczne dla pracowników. W zależności od stażu pracy pracownicy mogli zostać nimi objęci na jeden z trzech sposobów:
- w całości pokrywając koszty pakietu (osoby najkrócej pracujące),
- dopłacając część kosztu, której nie sfinansował pracodawca,
- korzystając z pełnego poniesienia kosztów przez zakłady pracy.
Pracodawca podał, że kwestia dofinansowania pakietów medycznych nie została uregulowana w regulaminie wynagradzania. W przypadku osób, które w części pokrywają koszt pakietu medycznego, wartość świadczenia w postaci dofinansowania abonamentu przez pracodawcę mogłaby korzystać z wyłączenia z podstawy wymiaru składek, gdyby zasady te zostały unormowane w regulaminie wynagradzania.
Przy braku takich regulacji zarówno pełna, jak i częściowa dopłata ze środków zakłady pracy stanowi oskładkowany przychód pracowników.
Nieodpłatne świadczenia
W przypadku przekazywania pracownikom korzyści materialnych całkowicie bezpłatnie, stają się one świadczeniem w naturze stanowiącym podstawę wymiaru składek.
Przykład
Pracodawca finansuje całość kosztów pobytu pracownika i jego rodziny na urlopie w ośrodku wypoczynkowym niebędącym jego własnością. Taka korzyść materialna stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne zatrudnionych.
Jeżeli pracownik nie ponosi nawet częściowej odpłatności związanej z pobytem, korzyść w postaci opłaty pracodawcy nie może być traktowana jako przychód zwolniony ze składek. Jest to świadczenie w naturze stanowiące podstawę wymiaru opłat na ZUS.
Jego wartość należy ustalić w wysokości ekwiwalentu pieniężnego określonego w przepisach o wynagradzaniu, a w razie ich braku – według cen zakupu (taki sposób wyceny obowiązuje w odniesieniu do świadczeń zakupionych przez pracodawcę).
Gotówka odpada
Korzyści materialne są wyłączone z podstawy wymiaru składek pod warunkiem, że mają postać niepieniężną i są udzielane w formie prawa do zakupu artykułów lub usług po cenach niższych niż detaliczne. Gdyby pracodawca wypłacał pracownikowi w gotówce kwotę stanowiącą równowartość zniżki, to stanowiłaby ona podstawę wymiaru składek.
Stanowisko takie zajął ZUS oddział w Lublinie w interpretacji z 18 października 2011 r. (WPI/200000/451/679/2011. Uznał wówczas, że „(...) aby wartość korzyści materialnej została wyłączona z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia, powinna wynikać z układów zbiorowych pracy, regulaminów wynagradzania lub przepisów o wynagradzaniu oraz przybrać formę niepieniężną (formę zakupu po cenach niższych niż detaliczne lub formę usługi). Nie ulega zatem wątpliwości, że nie może to być korzyść przyznana pracownikowi w formie pieniężnej."
Z przedstawionego przez pracodawcę stanu faktycznego wynikało co prawda, że opisane świadczenie (w postaci wypłaty bezpośrednio na rzecz pracownika równowartości dofinansowania do ceny energii elektrycznej) zostanie uregulowane w zakładowym układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie wynagradzania. Forma pieniężna wykluczała jednak możliwość zwolnienia dopłaty ze składek.
Szczególne prawa
Wyłączone z podstawy wymiaru składek są też dodatkowe świadczenia niemające charakteru deputatu, przyznawane na podstawie przepisów szczególnych – kart branżowych lub układów zbiorowych pracy. Należą do nich: ekwiwalent pieniężny z tytułu zwrotu kosztów przejazdów urlopowych, świadczenia na pomoce naukowe dla dzieci oraz świadczenia przyznawane z tytułu uroczystych dni, jak tradycyjne „barbórkowe", z wyjątkiem nagród pieniężnych wypłacanych z tytułu uroczystych dni. Jest to zamknięty katalog świadczeń.
W interpretacji z 16 lipca 2010 r. (440000/0201/29/2010/DORi) I
oddział ZUS w Warszawie wyjaśnił, że pojęcie tradycyjnego „barbórkowego" wprowadza § 3
. W świetle tego przepisu jest to jedno z praw honorowych, przysługujących pracownikom górnictwa z okazji Dnia Górnika, będące świadczeniem w naturze lub ekwiwalentem pieniężnym stanowiącym równowartość świadczenia w naturze.
Do takich świadczeń należy niewątpliwie tzw. „poczęstunek barbórkowy" wydawany w naturze albo w ekwiwalencie, który uzyskuje pracownik w związku z faktem pozostawania w zatrudnieniu 4 grudnia.
Gdy wysokość świadczenia jest uzależniona nie tylko od pozostawania w stosunku pracy, ale również od wysokości wynagrodzenia zasadniczego, należy uznać, że jej charakter nie odpowiada tradycyjnemu „barbórkowemu", lecz nagrodzie z okazji uroczystego dnia. Takie świadczenie nie korzysta natomiast z przywileju zwolnienia z obciążenia składkowego.
Miejsce unormowań ma znaczenie
Podstawą odmowy zwolnienia wartości pakietu medycznego ze składek może być również to, że pracodawca zapisze warunki korzystania z tego świadczenia w regulaminie korzystania z usług, a nie w regulaminie wynagradzania lub w przepisach o wynagradzaniu.
Tak wypowiedział się 5 stycznia 2012 r. oddział ZUS w Lublinie (WPI/200000/451/ 923/2011).
