Podstawy do naliczenia składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne nie stanowią odprawy wypłacone przez pracodawcę osobom powołanym do zasadniczej służby wojskowej na podstawie art. 125 ustawy z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn. DzU z 2004 r. nr 241, poz. 2416 ze zm.).

Świadczenie to przysługuje w wysokości dwutygodniowego wynagrodzenia i jest obliczane jak ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop wypoczynkowy. Odprawa nie przysługuje w razie ponownego powołania do tej samej służby.

Tak mówi rozporządzenie składkowe. Jednak w związku z obowiązującymi od 1 stycznia 2010 r. zmianami w zakresie obowiązku odbywania zasadniczej służby wojskowej, wyłączenie to utraciło praktyczne znaczenie. Obecnie taką służbę przewiduje się jedynie w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa państwa, jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia możliwości wykonywania zadań związanych z przeznaczeniem Sił Zbrojnych (art. 55 ust. 2 pkt 1 ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP).

Szczególne uprawnienia przewidziane dla żołnierzy zasadniczej służby wojskowej przysługują jednak żołnierzom pełniącym służbę przygotowawczą. Dlatego w praktyce może pojawić się konieczność wypłaty takiego świadczenia.

Ponieważ odprawy te przysługują wyłącznie pracownikom, wyłączenie to nie ma zastosowania do zleceniobiorców.

Powetowanie straty

Składek nie trzeba naliczać od odszkodowań za utratę lub uszkodzenie w związku z wypadkiem przy pracy przedmiotów osobistego użytku oraz przedmiotów niezbędnych do wykonywania pracy – należnych od pracodawcy na podstawie art. 2371 § 2 kodeksu pracy.

Osobie, która uległa wypadkowi przy pracy lub zapadła na chorobę zawodową, przysługują świadczenia z ubezpieczenia społecznego określone w ustawie z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 167, poz. 1322 ze zm.).

Dodatkowo może się ona domagać od pracodawcy odszkodowania za utratę lub uszkodzenie w związku z wypadkiem przy pracy przedmiotów osobistego użytku oraz niezbędnych do wykonywania pracy na podstawie art. 237

1

§ 2 k.p., z wyjątkiem samochodów oraz świadczeń pieniężnych.

Jeżeli pracodawca płaci dodatkowe odszkodowanie związane z wypadkiem, musi opłacić od niego składki na ubezpieczenia społeczne. Takie stanowisko zajął oddział ZUS w Lublinie w interpretacji WPI/200000/451/455/2012 z  1 czerwca 2012 r. Odnosił się wówczas do sytuacji, w której pracownik uległ wypadkowi przy  pracy, a zdarzenie uznano za wypadek przy pracy bez winy zatrudnionego. ZUS wypłacił mu jednorazowe odszkodowanie za uszczerbek na zdrowiu w wysokości 10 proc.

Jednak zgodnie z obowiązującym u pracodawcy poszkodowanego zakładowym układem pracy, „w przypadku wystąpienia choroby zawodowej lub wypadku przy pracy bez winy pracownika pracodawca na udokumentowany wniosek pracownika wypłaci dodatkową gratyfikację w wysokości 50 proc. otrzymanego z ZUS z tego tytułu odszkodowania". Na tej podstawie pracownik otrzymał dodatkową gratyfikację, od której pracodawca musiał jednak opłacić wszystkie składki.

Omawiane wyłączenie nie ma zastosowania do zleceniobiorców. Odwołuje się bowiem do  przepisu kodeksu pracy, którego nie stosuje się do umów cywilnoprawnych.