Ze składek zwolnione są składniki wynagrodzenia, do których pracownik ma prawo w okresie pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy i zasiłków (chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego) w myśl postanowień układów zbiorowych pracy lub przepisów o wynagradzaniu. Ulga obejmuje te świadczenia w części należnej za okres pobierania wynagrodzenia chorobowego lub zasiłku.
Roszczeniowy charakter
Omawiane wyłączenie ze składek obejmuje te składniki wynagrodzenia, do których pracownik zachowuje prawo w czasie pobierania świadczeń z tytułu niezdolności do pracy. Chodzi zatem o te elementy płacy, które mu przysługują za okres absencji i o których wypłatę zatrudniony może wystąpić z roszczeniem do sądu pracy.
Gdy składnik pensji ma uznaniowy charakter, brak jest podstaw do wyłączenia go z podstawy wymiaru składek. I to nawet wtedy, gdyby obowiązujące u pracodawcy przepisy o wynagradzaniu zawierają zapis, że pracownik zachowuje prawo do tej należności w okresie pobierania świadczeń z tytułu choroby.
Przykład
Obowiązujący w spółce regulamin przewiduje, że pracodawca może przyznawać zatrudnionym premie za miesiąc, kwartał lub rok. Jej wysokość jest natomiast uzależniona od stopnia osiągnięcia założonych celów. Usprawiedliwiona nieobecność nie ma wpływu na przyznanie premii.
Ponieważ premia jest uznaniowa i nie można ustalić, jaka jej część przysługuje za okres choroby (ponieważ pracownik może ją otrzymać również za ten okres), każdorazowo jej pełna wypłacona kwota podlega oskładkowaniu.
Na tej podstawie ze składek zwolniony jest przychód pracownika w postaci np. kosztu opłacanej za niego przez pracodawcę składki z tytułu umowy grupowego ubezpieczenia na życie. Od wartości polisy opłaconej za czas, kiedy pracownik pobierał zasiłek, nie trzeba opłacać żadnych składek.
Podobnie jest z innymi przychodami, które pracownik otrzymał za okres pobierania zasiłku, np. abonamentem medycznym. Każdorazowo warunkiem zwolnienia ze składek jest jednak, żeby prawo do świadczenia w okresie absencji zdrowotnej wynikało z układu zbiorowego pracy lub przepisów o wynagradzaniu.
Przykład
Pani Alicja, która przez część listopada przebywała na zwolnieniu lekarskim, otrzymała dodatek stażowy za cały ten miesiąc.
Zgodnie bowiem z regulaminem wynagradzania, świadczenie to przysługuje również za okres niezdolności do pracy, za który pracownicy mają prawo do wynagrodzenia chorobowego lub zasiłku.
Z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne wyłączona jest jedynie część tego dodatku należna za czas choroby. Od pozostałej kwoty trzeba naliczyć składki na ubezpieczenia pracownicy.
Jak ustalić proporcję
Sposób obliczania kwoty podlegającej oskładkowaniu podał ZUS oddział w Gdańsku w interpretacji DI/100000/451/ 227/2011 z 4 maja 2011 r. Wskazał, że w sytuacji, „gdy absencja pracownika spowodowana chorobą trwa przez część miesiąca, przyjąć należy proporcjonalne obniżenie kwoty wartości abonamentu medycznego stanowiącej element podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.
W praktyce sprowadza się to do przeprowadzenia zabiegu rachunkowego polegającego na podzieleniu kwoty tego składnika przez liczbę dni kalendarzowych danego miesiąca, a następnie pomnożeniu uzyskanej wartości przez liczbę dni tego miesiąca, za które pracownik pobrał wynagrodzenie za czas choroby. Uzyskaną wartość odejmuje się od wysokości kwoty abonamentu medycznego. Otrzymana w ten sposób różnica winna zostać uwzględniona w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne." (...)
Jeśli pracodawca nie ureguluje zasad przyznawania danego składnika w przepisach płacowych, odliczenie od podstawy wymiaru składek elementu pensji należnego za czas niezdolności do pracy może okazać się niemożliwe.
Przykład
Pracodawca opłaca pracownikom pakiety medyczne w postaci tzw. złotych kart oraz grupowe ubezpieczenie na życie z funduszem inwestycyjnym.
W przepisach wewnątrzzakładowych regulujących wypłatę tych składników nie odniesiono się jednak do sytuacji, kiedy pracownik przebywa na zwolnieniu lekarskim lub pobiera inny zasiłek.
Z tego powodu zarówno wartość złotych kart, jak i grupowego ubezpieczenia trzeba doliczyć do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia pracowników również za te okresy, kiedy chorowali.
Powyższe stanowisko potwierdził ZUS w poniższych interpretacjach:
- WPI/200000/451/706/2011 z 21 października 2011 r. (oddział w Lublinie)
– chodziło o opłacanie pakietu medycznego, które nie zostało uregulowane w regulaminie pracy ani w innych przepisach wewnętrznych pracodawcy,
- DI/100000/451/8/2011 z 2 lu- tego 2011 r. (oddział w Gdańsku)
– tu pracodawca wypłacał dodatkowe świadczenia ze stosunku pracy w okresie pobierania zasiłku z tytułu niezdolności do pracy oraz zasiłku opiekuńczego, ale brakowało przepisów regulujących ich wypłatę za okres pobierania świadczeń.
