Zostało 14 dni na złożenie IWA za 2011 r.

Składkę wypadkową – być może w nowym wymiarze – przyjdzie płatnikom płacić od 1 kwietnia 2012 r. do 31 marca 2013 r. Wcześniej jednak – do końca stycznia – muszą wysłać do ZUS poprawnie wypełnioną informację ZUS IWA za 2011 r.

Na podstawie danych w niej zamieszczonych ZUS ustali płatnikowi przekazującemu taki dokument po raz trzeci z rzędu wysokość składki na nowy rok składkowy. Pozostali płatnicy muszą ją ustalić samodzielnie, co nie zwalnia ich z obowiązku przekazania IWA za 2011 r.

Spóźnialski zapłaci więcej

Kto nie wyśle tej informacji do ZUS albo ją przekaże, ale z błędami powodującymi zaniżenie należnej składki wypadkowej, naraża się na dotkliwą sankcję finansową. ZUS może bowiem na nierzetelnego płatnika nałożyć – w drodze decyzji – karę w postaci podwyższonej stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe.

Może wówczas podnieść składkę nawet do 150 proc. stopy procentowej ustalonej na podstawie prawidłowych danych. Co ważne, skutek w postaci podwyższonej daniny dotknie płatnika bez względu na to, czy świadomie wykazał nieprawdziwe dane na IWA. Wyższą składkę będzie wówczas musiał płacić przez cały kolejny okres składkowy, tj. od kwietnia 2012 r. do marca 2013 r.

Ustawa nie przewiduje żadnych konsekwencji dla płatników, którzy spóźnią się z przekazaniem informacji ZUS IWA. Nie oznacza to jednak, że przekazanie formularza po terminie pozostanie bez echa.

Jeśli ze względu na opóźnienie ZUS nie wyliczy płatnikowi stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe obowiązującej go w nowym roku składkowym, a stopa procentowa składki ustalona samodzielnie przez firmę okaże się niższa od tej, jaka powinna zostać ustalona przez ZUS na podstawie danych z informacji IWA z trzech ostatnich lat, to ZUS ustali mu stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe w wysokości podwyższonej o 50 proc. na cały rok składkowy (od 1 kwietnia 2012 r. do 31 marca 2013 r.).

Obowiązek w 2012 roku

Kto musi się wywiązać z obowiązku złożenia ZUS IWA w tym roku? Płatnik, który spełnia łącznie trzy warunki:

• był zgłoszony nieprzerwanie w ZUS jako płatnik składek na ubezpieczenie wypadkowe od 1 stycznia do 31 grudnia 2011 r. oraz co najmniej jeden dzień w styczniu 2012 r. (niekoniecznie 1 stycznia 2012 r.),

• w 2011 r. zgłaszał do ubezpieczenia wypadkowego średnio na miesiąc przynajmniej 10 osób,

• 31 grudnia ub.r. figurował w rejestrze REGON.

Jeżeli choćby w jednym z miesięcy 2011 r. albo w styczniu 2012 r. firma nie zgłaszała nikogo do ubezpieczenia wypadkowego, nie powinna składać ZUS IWA za 2011 r.

Przykład

Od stycznia do października 2011 r. firma zatrudniała średnio od 10 do 12 osób zgłoszonych do ubezpieczenia wypadkowego. W listopadzie i grudniu nie zgłosiła do ubezpieczenia wypadkowego nikogo.

Przez dwa miesiące nie była płatnikiem składki wypadkowej, dlatego za 2011 r. nie składa informacji ZUS IWA.

Liczba ubezpieczonych

Punktem wyjścia do ustalenia, czy składać IWA za 2011 r., jest ustalenie liczby osób zgłoszonych do ubezpieczenia wypadkowego. Wytyczne, jak to zrobić, znajdziemy w art. 28 ust. 3 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 167, poz. 1322 ze zm.).

Trzeba to obliczyć jako iloraz sumy ubezpieczonych podlegających ubezpieczeniu wypadkowemu w poszczególnych miesiącach 2011 r. i liczby miesięcy, przez które płatnik składek był w poprzednim roku kalendarzowym zgłoszony w zakładzie co najmniej jeden dzień. W tych ustaleniach nie należy jednak brać pod uwagę osób, które:

• przez cały miesiąc były na urlopie bezpłatnym, wychowawczym, pobierały zasiłek macierzyński, zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego,

• za które za dany miesiąc zostały rozliczone składki lub wykazane świadczenia po ustaniu tytułu do ubezpieczenia wypadkowego.

Uwaga!

W obliczeniach należy uwzględniać każdą osobę, która w danym miesiącu podlegała ubezpieczeniu wypadkowemu choćby jeden dzień – również tych, którzy nie przepracowali ani jednego dnia, np. pracownika, który po urlopie bezpłatnym wrócił do pracy w ostatnim dniu danego miesiąca. Każdą osobę można wliczyć tylko jeden raz, bez względu na to, ile tytułów do tego ubezpieczenia miała w danym miesiącu.

Przykład

Pani Hanna w grudniu 2011 r. w dniach:

• od 1 do 14 korzystała z urlopu wypoczynkowego,

• od 15 do 22 była na urlopie bezpłatnym, zaś

• od 23 do 31 pobierała zasiłek chorobowy.

Pracownicę należy wliczyć do liczby ubezpieczonych podlegających ubezpieczeniu wypadkowemu w grudniu 2011 r. Mimo że nie świadczyła w tym miesiącu pracy, to zachowała prawo do wynagrodzenia za 14 dni wypoczynku i do zasiłku chorobowego za 9 dni.

Przykład

W grudniu 2011 r. spółka zgłaszała pana Piotra do ubezpieczenia wypadkowego z dwóch tytułów – najpierw na okres od 1 do 15 grudnia jako zleceniobiorcę, a na pozostałą część miesiąca jako pracownika.

Przy ustalaniu liczby ubezpieczonych za grudzień ub.r. pana Piotra należy policzyć jako jednego ubezpieczonego.

Przykład

Spółka komandytowa 15 lutego 2011 r. złożyła w ZUS komplet raportów rozliczeniowych za styczeń ub.r. za 26 osób.

Dwa rozliczenia dotyczyły osób, które pracowały w niej do końca 2010 r., a w styczniu otrzymały należności po dokonaniu rozliczeń

ze stosunku pracy. Dodatkowo jeden raport został złożony

za osobę pracującą dla spółki na podstawie umowy o pracę nakładczą. Liczba ubezpieczonych, których firma zgłaszała do ubezpieczenia wypadkowego w styczniu 2011 r., to 23 osoby.

W obliczeniach musiała pominąć dwie osoby,

za które zostały złożone raporty za ten miesiąc,

ale które już wówczas nie podlegały ubezpieczeniu wypadkowemu (byłych pracowników), oraz chałupnika (osoby wykonujące pracę nakładczą nie zgłasza się do ubezpieczenia wypadkowego).

Ważna jest mediana

Po ustaleniu liczby osób w poszczególnych miesiącach trzeba ustalić średnią tych osób z całego 2011 r. Należy przy tym pamiętać, że:

• wartość zawsze trzeba podzielić przez 12, bo IWA składają tylko te zakłady, które przez cały rok pełniły rolę płatnika składek na ubezpieczenie wypadkowe,

• liczbę ubezpieczonych zaokrąglić: w górę – jeżeli końcówka  jest większa lub równa 0,5 (np. 4,5 zaokrąglamy do 5), a w dół – jeśli końcówka jest mniejsza od 0,5,

• w liczbie ubezpieczonych wliczamy tylko tych, którzy w danym miesiącu podlegali ubezpieczeniu wypadkowemu przynajmniej przez jeden dzień,

• przy ustalaniu ogólnej liczby ubezpieczonych daną osobę liczymy tylko raz, nawet jeśli w danym miesiącu świadczy pracę na podstawie kilku tytułów (np. umowy o pracę i zlecenia czy kilku zleceń).

Przykład

Firma zgłaszała do ubezpieczenia wypadkowego w poszczególnych miesiącach 2011 r. od 2 do 18 osób.

W rozbiciu na poszczególne miesiące wyglądało to tak:

Styczeń 3

Luty 3

Marzec 7

Kwiecień 11

Maj 17

Czerwiec 18

Lipiec 18

Sierpień 18

Wrzesień 18

Październik 11

Listopad 3

Grudzień 2

W sumie płatnik zgłaszał do tego ubezpieczenia 129 osób. Dlatego średnia, którą powinien wykazać w IWA, wynosi 11.

129 : 12 = 10,75; po zaokrągleniu 11.

Nowy rok, nowa składka

Analizując złożone przez płatnika informacje IWA za trzy ostatnie lata (czyli tę za 2011 r. oraz poprzednie za 2010 r. i 2009 r.), ZUS do 20 kwietnia ustali i przyśle płatnikowi informację o wysokości stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe, jaka go będzie obowiązywała w najbliższym roku składkowym, tj. od 1 kwietnia 2012 r. do 31 marca 2013 r.

Oprze się przy tym na danych wykazanych w informacji IWA, takich jak: rodzaj działalności według PKD 2007, liczba poszkodowanych w wypadkach przy pracy ogółem, które miały miejsce w 2011 r., liczba poszkodowanych w wypadkach przy pracy śmiertelnych i ciężkich, liczba zatrudnionych w warunkach zagrożenia.

Pamiętać należy, że liczbę poszkodowanych pracowników w wypadkach przy pracy powinien odzwierciedlać prowadzony przez pracodawcę rejestr wypadków przy pracy. Wypadki innych ubezpieczonych potwierdzane są sporządzanymi kartami wypadku.

Każda z powyższych informacji o wypadkowości – z trzech kolejnych lat – jest brana pod uwagę w algorytmie wyliczającym cząstkowe kategorie ryzyka, które rzutują bezpośrednio na wymiar ustalanej składki wypadkowej >patrz ramka.

Kara za naruszenia

Jak pisaliśmy na wstępie – ten, kto nie przekaże IWA do ZUS lub przekaże w niej dane nieprawdziwe skutkujące zaniżeniem stopy procentowej składki, skazuje się na składkę w wymiarze 150 proc. tej ustalonej na podstawie danych prawidłowych.

Na podwyższenie składki o 100 proc. narażą się natomiast ci płatnicy, którzy nie przestrzegają zasad bhp w firmie, co skutkuje zwiększoną wypadkowością. ZUS podwyższy płatnikowi daninę, jeśli z wnioskiem takim wystąpi inspektor pracy, który stwierdzi rażące naruszenie przepisów bhp w czasie dwóch kolejnych kontroli.

Na podstawie takiego wniosku ZUS może wydać decyzję o  podwyższeniu składki o 100 proc. (nie ma miarkowania wysokości podwyżki do stopnia zawinienia pracodawcy).

Jak ZUS ustalał składkę wypadkową

Z roku na rok rośnie liczba płatników, którym ZUS ustala wysokość stopy procentowej składki. Na rok składkowy, który się kończy 31 marca 2012 r., ZUS ustalił wysokość składki wypadkowej dla 136,5 tys. płatników, tj. dla 2,6 proc. płatników więcej niż za poprzedni okres.

Rok temu odsetek płatników, którzy składali informację po raz trzeci, wynosił 84,2 proc. ogólnej liczby płatników, którzy złożyli IWA. W 2011 r. ZUS dla 70,5 proc. płatników obniżył daninę wypadkową, dla 21,1 proc. utrzymał wysokość składki na poziomie sprzed roku, dla 8,4 proc. podwyższył zaś jej wymiar.