Odpowiedzialność członków zarządu spółki z o.o. określa art. 31 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=01E934F8E8C52292F23E32182E640DF4?n=1&id=184677&wid=327789]ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych[/link], który odsyła do art. 116 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=582ECDA0581859658EA2BD1E83B507D8?n=1&id=176376&wid=328885]ordynacji podatkowej. [/link]

Zgodnie zaś z tym ostatnim przepisem za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu:

1) nie wykazał, że:

a) we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe) albo

b) niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowania układowego) nastąpiło bez jego winy,

2) nie wskazuje mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.

[srodtytul]Wykazanie bezskuteczności[/srodtytul]

Bezskuteczność egzekucji oznacza, że w wyniku wszczęcia i przeprowadzenia przez organ egzekucyjny egzekucji skierowanej do majątku spółki nie doszło do przymusowego zaspokojenia należności z tytułu składek. Jeśli ta okoliczność nie wystąpi, to nie jest możliwe obciążenie członka zarządu odpowiedzialnością. Ciężar dowodu w tym zakresie spoczywa na ZUS dochodzącym zapłaty składek.

Przy czym – jak wynika z [b]uchwały Sądu Najwyższego z 13 mają 2009 r. ( I UZP 4/09)[/b] – bezskuteczność egzekucji z majątku spółki z o.o. może być stwierdzona wyłącznie w postępowaniu w sprawie egzekucji należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, poprzedzającym wydanie decyzji o odpowiedzialności członka zarządu spółki za te należności.

Bezskuteczność egzekucji w rozumieniu art. 116 ordynacji wiąże się z brakiem możliwości przymusowego zaspokojenia wierzyciela poprzez wszczęcie i przeprowadzenie przez właściwy organ egzekucji skierowanej do majątku spółki. SN wskazał, że bezskuteczność występuje niewątpliwie wówczas, gdy wierzyciel (np. ZUS) dysponuje postanowieniem o umorzeniu postępowania egzekucyjnego ze względu na jego bezskuteczność. Ponadto zaznaczył, że mogą to być również postanowienia o umorzeniu postępowania upadłościowego lub o odmowie jego wszczęcia.

ZUS nie może zatem przenosić odpowiedzialności na członków zarządu bez uprzedniego prowadzenia wobec spółki postępowania egzekucyjnego lub upadłościowego, w którym stwierdzono brak możliwości wyegzekwowania dochodzonych należności. Jest to bowiem warunek konieczny powstania odpowiedzialności członków zarządu. Jeżeli zaś bez takiego postępowania zostałaby wydana decyzja obciążająca członków zarządu za zaległości składkowe spółki, to byłaby ona wadliwa, gdyż naruszałaby art. 116 § 1 ordynacji.

[ramka][b]Przykład[/b]

Członek zarządu spółki z o.o. pełnił swoje obowiązki w okresie, w którym powstały zaległości z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne. Skierowana do majątku spółki egzekucja okazała się bezskuteczna, gdyż spółka nie prowadziła już żadnej działalności i nie stwierdzono, aby posiadała jakikolwiek majątek, w tym środki pieniężne na rachunku bankowym lub nieruchomości.

Postępowanie egzekucyjne zostało umorzone. Wobec tego ZUS wydał decyzję, w której zobowiązał członka zarządu do zapłaty zaległych składek. Ten wniósł odwołanie do sądu, który pismo oddalił. Z dowodów przedstawionych przez ZUS wynikało bowiem, że brakowało majątku spółki pozwalającego na zaspokojenie należności z tytułu składek.[/ramka]

[srodtytul]Zakres egzekucji[/srodtytul]

Warunkiem odpowiedzialności członka zarządu jest bezskuteczność egzekucji wobec całego majątku spółki. Nie można zatem przyjmować, że nieudana egzekucja tylko z części majątku (np. z rachunku bankowego) lub przeprowadzona z wykorzystaniem tylko jednego ze sposobów egzekucji wystarcza do przyjęcia bezskuteczności egzekucji jako przesłanki odpowiedzialności z art. 116 § 1 ordynacji. Podobnie wskazywał [b]SN w wyroku z 11 maja 2006 r. (I UK 271/05). [/b]

Aby obciążyć członka zarządu odpowiedzialnością za nieuiszczone składki, ZUS powinien zatem sprecyzować, do jakich składników majątku została skierowana egzekucja i jaki był jej skutek w stosunku do skonkretyzowanego mienia.

[srodtytul]Zawinienie bez znaczenia[/srodtytul]

Dla przyjęcia odpowiedzialności członka zarządu za niezapłacone składki nie ma znaczenia, z jakich powodów egzekucja wobec spółki okazała się bezskuteczna. W szczególności ZUS nie ma obowiązku wykazywania, że członek zarządu ponosi za to winę.

Podobnie wskazywał [b]WSA w Krakowie w wyroku z 15 lipca 2008 r. (I SA/Kr 1249/07),[/b] stwierdzając, że orzeczenie o odpowiedzialności członka zarządu w trybie art. 116 ordynacji nie jest uzależnione od wykazania, że bezskuteczność egzekucji została zawiniona przez działania członków zarządu, na których przenoszona jest odpowiedzialność. Wykazanie natomiast przez członka zarządu, że bezskuteczność egzekucji jest skutkiem działania osób trzecich, nie ma znaczenia dla sprawy.

[ramka][b]Ważne[/b]

Bezskuteczność egzekucji z majątku spółki musi być stwierdzona w postępowaniu egzekucyjnym. [/ramka]

[i]Autor jest sędzią w Sądzie Okręgowym w Kielcach[/i]