Zakład Ubezpieczeń Społecznych może żądać od osoby, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, zwrotu tego świadczenia na zasadach określonych w przepisach [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=E300734AF0DDEA9375BB57C88D11239E?id=184677]ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych[/link] lub w przepisach regulujących prawo do określonych świadczeń, np. do rent lub emerytur.
[srodtytul]Niepoprawne informacje...[/srodtytul]
Jeżeli jednak pobranie nienależnych świadczeń zostało spowodowane przekazaniem przez płatnika składek lub inny podmiot nieprawdziwych danych mających wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość, obowiązek zwrotu tych świadczeń wraz z odsetkami obciąża odpowiednio płatnika składek lub inny podmiot (art. 84 ust. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).
[b]Jeśli więc np. pracodawca podał nieprawdziwe dane w dokumentach dotyczących swego pracownika i miały one bezpośredni wpływ na prawo do świadczenia lub jego wysokość, to wówczas jest on zobowiązany do zwrotu nienależnie wypłaconych pracownikowi świadczeń.[/b] Przy czym nieprawdziwe dane są to podane przez pracodawcę informacje niezgodne ze stanem faktycznym. Może to dotyczyć np. podania nieprawdziwych danych w zaświadczeniach o zatrudnieniu i wynagrodzeniu lub w świadectwie pracy pracownika dotyczących czasu pracy pracownika, jego wynagrodzenia czy okresów korzystania z urlopów bezpłatnych.
[b]Tak też wskazywał Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z 21 września 2000 r. (III AUa 499/00[/b]), stwierdzając, że świadectwo pracy wydane sprzecznie z przepisem art. 97 § 2 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=63B735BE33097C98C39D76EA99D8B346?id=76037]k.p.[/link] powoduje obowiązek pracodawcy wyrównania nienależnie pobranego świadczenia ubezpieczeniowego przez pracownika, zgodnie z przepisem art. 84 ust. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Podkreślić przy tym należy, że odpowiedzialność płatnika lub innego podmiotu przekazującego obiektywnie nieprawdziwe dane nie jest uzależniona od jego winy.
[b]Podobnie wskazał Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 3 grudnia 2003 r. (III AUa 2325/02)[/b], stwierdzając, że przepis art. 84 ust. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jest skonstruowany w taki sposób, iż nie wymaga ustalania winy za przekazanie nieprawdziwych danych organowi rentowemu. Nie ma więc znaczenia, dlaczego pracodawca podał nieprawdziwe dane w treści wystawionego przez siebie świadectwa pracy.
[srodtytul]... niezależnie od przyczyny[/srodtytul]
[b]Na odpowiedzialność pracodawcy nie mają również wpływu przyczyny, dla których podał on nieprawdziwe dane dotyczące swego pracownika.[/b]
Bez znaczenia jest więc, czy będzie to wynikało z chęci stworzenia fikcyjnych uprawnień dla pracownika czy też z niewiedzy pracodawcy lub braku odpowiedniego zapoznania się z pouczeniami dotyczącymi wypełniania świadectw pracy. W każdym bowiem z tych przypadków, jeśli podane dane były faktycznie nieprawdziwe i spowodowały powstanie nienależnej wypłaty na rzecz pracownika, pracodawca będzie zobowiązany do zwrotu tych kwot na rzecz ZUS.
W praktyce mogą to być znaczne kwoty, tym bardziej że ZUS może żądać zwrotu wypłaconych kwot za okres trzech lat. Ponadto obowiązek zwrotu obejmuje wypłaconą nienależnie kwotę wraz z odsetkami ustawowymi, co istotnie może zwiększyć wysokość zobowiązania pracodawcy.
[ramka][b]Przykład[/b]
Jolanta J. w latach 80. przez dwa lata przebywała na urlopie bezpłatnym.
Pomimo to jej pracodawca w wydanym jej świadectwie pracy wskazał, że pracownica w czasie zatrudnienia nie korzystała z urlopu bezpłatnego.
Jolanta J. dołączyła to świadectwo pracy do wniosku o emeryturę. Wskutek tej nieprawdziwej informacji przyznano pracownicy prawo do emerytury.
Jednak po roku pobierania przez nią świadczenia ZUS na podstawie nowych dokumentów ustalił, że pracownica faktycznie korzystała z dwuletniego urlopu bezpłatnego i nie spełniała warunków do uzyskania emerytury. ZUS wstrzymał wówczas wypłatę świadczenia na rzecz Jolanty J. i zobowiązał pracodawcę, który wystawił wadliwe świadectwo pracy, do zwrotu kwoty nienależnie wypłaconej emerytury wraz z odsetkami ustawowymi.[/ramka]
Podkreślić należy, że jeżeli pobranie nienależnych świadczeń emerytalnych przez pracownika spowodowane było nie tylko błędem pracodawcy, ale i organu rentowego, to nie może ów organ wydać decyzji zobowiązującej pracodawcę do zwrotu pobranych świadczeń. [b]Tak też wskazywał Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 6 grudnia 2001 r. (III AUa 768/01). [/b]
[i]Autor jest sędzią w Sądzie Okręgowym w Kielcach[/i]