Osoby pobierające zasiłek macierzyński lub przebywające na urlopie wychowawczym podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli nie mają ustalonego prawa do emerytury lub renty oraz innych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń. Są także objęte ubezpieczeniem zdrowotnym, gdy nie ma innego tytułu do tego ubezpieczenia. Płatnikiem dla pracownika na urlopie wychowawczym jest zatrudniający, a dla pobierającego zasiłek macierzyński – pracodawca lub zleceniodawca zgłaszający do ubezpieczenia chorobowego ponad 20 osób albo ZUS.
Płatnicy zgłaszają te osoby do zakładu, wykazując je w imiennych raportach miesięcznych ZUS RCA lub ewentualnie ZUS RZA.
Nie składają za nich zgłoszeń do ubezpieczeń ZUS ZUA, ponieważ wykazanie w raporcie ZUS RCA lub ZUS RZA traktujemy na równi ze zgłoszeniem. Składki emerytalne i rentowe za osobę na zasiłku macierzyńskim wykazujemy w raporcie ZUS RCA z kodem tytułu ubezpieczenia 12 40 xx, a emerytalne, rentowe i zdrowotne za korzystającego z urlopu wychowawczego – w ZUS RCA z kodem tytułu ubezpieczenia 1211xx. Płatnicy sporządzają wyłącznie dokumenty rozliczeniowe za te osoby, naliczając za nich należne składki. Nie płacą natomiast za nich składek, gdyż finansuje je budżet państwa.
Podstawę wymiaru składek emerytalnych i rentowych dla pobierającego zasiłek macierzyński stanowi kwota wypłaconego mu zasiłku, a dla przebywających na urlopach wychowawczych – kwota świadczenia pielęgnacyjnego (aktualnie 420 zł). Ustalając podstawę wymiaru składek emerytalnych i rentowych tych ostatnich, zmniejszamy ją proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniom w danym miesiącu. Podstawę dzielimy przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnożymy przez liczbę dni pozostawania wtedy w ubezpieczeniach. Inaczej jest ze składką zdrowotną, której podstawa wymiaru nie ulega stosownemu obniżeniu. Płatnik nalicza więc składkę zawsze od pełnej podstawy niezależnie od tego, przez ile dni zainteresowany podlega ubezpieczeniu w miesiącu. Złożenie kompletu wymienionych dokumentów nie zwalnia płatnika z obowiązku przekazania za te osoby również raportów ZUS RSA o przerwach w opłacaniu składek. Dokumenty składa z kodami tytułów, z racji których zainteresowani nabyli prawo do zasiłku lub urlopu wychowawczego, np. umowy o pracę, zlecenia.
Pani Marta jest zatrudniona na umowę o pracę. Urodziła dziecko 20 marca i tego dnia nabyła prawo do zasiłku macierzyńskiego. Spełnia warunki do podlegania ubezpieczeniom z jego tytułu. Wynagrodzenie za pracę 2000 zł oraz zasiłek 1000 zł otrzymała 31 marca. Za marzec pracodawca powinien złożyć za nią następujące raporty:
- ZUS RCA z kodem 01 10 xx, wykazując w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne 2000 zł, zdrowotne 1725,80 zł (2000 zł – 272,20 zł) i naliczając od nich odpowiednie kwoty składek,
- ZUS RSA z kodem 01 10 xx, podając okres 20.03 – 31.03, liczbę dni zasiłkowych 12, kwotę 1000 zł, kod świadczenia/przerwy 311 (zasiłek macierzyński),
- ZUS RCA z kodem tytułu 12 40 xx, naliczając składki emerytalne i rentowe od kwoty wypłaconego w marcu zasiłku macierzyńskiego, czyli od 1000 zł.
Rozliczenie pani Marty z przykładu 1 za marzec 2008 r. przedstawiliśmy na fragmentach formularzy obok. Przyjęliśmy składkę wypadkową na poziomie 1,8 proc. podstawy wymiaru.
Pani Magda jest zatrudniona na umowę o pracę. Zasiłek macierzyński przysługiwał jej do 10 marca. Od 11 do 21 marca przebywała na urlopie wypoczynkowym, a od 22 marca wzięła urlop wychowawczy. Spełnia warunki do podlegania ubezpieczeniom zarówno z urlopu wychowawczego, jak i zasiłku. W marcu otrzymała zasiłek macierzyński za ten miesiąc w wysokości 1000 zł oraz wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego 1000 zł. Za marzec pracodawca powinien złożyć za nią następujące raporty:
- ZUS RCA z kodem 01 10 xx, wykazując w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne 1000 zł, zdrowotnych 862,90 zł (1000 zł – 137,10 zł) oraz naliczając od tych kwot odpowiednie składki,
- ZUS RSA z kodem 01 10 xx, podając okres 01.03 – 10.03, liczbę dni zasiłkowych 10, kwotę 1000 zł, kod świadczenia/przerwy 311 (zasiłek macierzyński),
- ZUS RSA z kodem 01 10 xx, wpisując okres 22.03 – 31.03, kod świadczenia/przerwy 121 (urlop wychowawczy),
- ZUS RCA z kodem tytułu 12 40 xx, naliczając składki emerytalne i rentowe od kwoty wypłaconego w marcu zasiłku macierzyńskiego, czyli od 1000 zł,
- ZUS RCA z kodem tytułu 12 11 xx, naliczając składki emerytalne i rentowe od kwoty 135,48 zł [(420 zł : 31 dni miesiąca) x 10 dni podlegania ubezpieczeniom], zdrowotną od kwoty 420 zł.
Przebywający na zasiłku macierzyńskim lub na urlopie wychowawczym może podjąć dodatkowe zatrudnienie, np. na umowę-zlecenie, lub rozpocząć działalność gospodarczą. Gdy się na to zdecyduje, nie podlega wówczas ubezpieczeniom z tytułu urlopu lub zasiłku. Jest za to objęty obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z racji zlecenia lub firmy. O dodatkowym zatrudnieniu oraz o ustalonym prawie do emerytury lub renty ma obowiązek poinformować płatnika. Informacje te wpływają bowiem na podleganie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu urlopu bądź zasiłku.
Pani Mariola przebywa na urlopie wychowawczym od 16 października 2007 r., z tytułu którego pracodawca wykazuje za nią składki emerytalne, rentowe i zdrowotne. Oczywiście kobieta spełnia warunki do podlegania ubezpieczeniom. W marcu przekazała mu informację, że od 21 marca do 30 kwietnia zamierza wykonywać zlecenie. Szef powinien za marzec złożyć za nią następujące raporty:
- ZUS RSA z kodem 01 10 xx, wykazując okres 01.03 – 31.03, kod świadczenia/przerwy 121 (urlop wychowawczy),
- ZUS RCA z kodem tytułu 12 11 xx, naliczając składki emerytalne i rentowe od 270,97 zł [(420 zł : 31 dni miesiąca) x 20 dni podlegania ubezpieczeniom], zdrowotne od 420 zł,
- ZUS RSA z kodem 12 11 xx, podając okres 21.03 – 31.03, kod świadczenia/przerwy 350 (inne świadczenia przerwy).
Za kwiecień płatnik złoży za kobietę tylko raport ZUS RSA z kodem 01 10 xx, gdzie wykaże przerwę w opłacaniu składek – urlop wychowawczy. Nie złoży za to raportu ZUS RCA z kodem 12 11 xx, gdyż przez cały miesiąc pani Mariola będzie miała inny tytuł do ubezpieczeń.
