Odpowiedzialność za zaległości składkowe spółek w wyrokach SN

Przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych nie regulują samodzielnie zasad odpowiedzialności za zaległości wobec ZUS, posiłkując się w tym zakresie sprawdzonymi rozwiązaniami podatkowymi.

Artykuł 31 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.; dalej ustawa o sus) odsyła bowiem do odpowiedniego zastosowania przepisów ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn. DzU z 2012 r., poz. 749 ze zm.).

Odpowiedzialność członków zarządu w spółkach kapitałowych reguluje art. 116 ordynacji podatkowej. Zgodnie z nim za zaległości z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu nie wykazał:

- że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe) albo niezgłoszenie takiego wniosku nastąpiło bez jego winy,

- mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.

Zasady te mają również zastosowanie do byłych członków zarządu oraz byłych pełnomocników lub wspólników spółki w organizacji.

Co do spółek osobowych, to należy pamiętać, że wspólnik spółki cywilnej, jawnej, partnerskiej oraz komplementariusz spółki komandytowej albo komandytowo-akcyjnej odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie ze spółką i z pozostałymi wspólnikami za zaległości składkowe spółki (art. 115 ordynacji podatkowej).

Lista dłużników w decyzji

W przypadku odpowiedzialności członków zarządu spółek kapitałowych za zaległości składkowe wszystkie te osoby powinny zostać objęte jedną decyzją, gdyż ma ona charakter prawokształtujący i dopiero od jej wydania powstaje solidarna odpowiedzialność, a więc dopiero potem ZUS może dokonać wyboru dłużnika, od którego będzie dochodził swoich należności.

Inaczej jest w przypadku handlowych spółek osobowych. Ich wspólnicy odpowiadają za długi składkowe swoim majątkiem solidarnie ze spółką i z pozostałymi wspólnikami. Nie ma potrzeby, by ZUS wymieniał ich wszystkich w jednej decyzji.

Przed przyjęciem spadku lepiej odwiedzić ZUS

Kwestii odpowiedzialności za zobowiązania składkowe wchodzące do spadku dotyczy wyrok Sądu Najwyższego z 8 marca 2012 r. (III UK 58/11).

SN wskazał w nim, że zgodnie z ordynacją podatkową zasady odpowiedzialności spadkobierców – w zakresie odnoszącym się do odpowiedzialności za zaległe składki na ubezpieczenia społeczne – są takie same jak za długi spadkowe, mimo że zobowiązania te nie wchodzą wprost do spadku. Zgodnie z art. 97 § 1 ordynacji podatkowej spadkobiercy podatnika przejmują przewidziane w przepisach prawa podatkowego majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy.

Z kolei art. 98 § 1 ordynacji podatkowej stanowi o odpowiedzialności spadkobierców za zobowiązania podatkowe spadkodawcy. Przenosząc te unormowania na grunt odpowiedzialności za zaległe składki na ubezpieczenia społeczne pracowników, SN stwierdził, że spadkobiercy ponoszą również odpowiedzialność za zobowiązania składkowe.

O zakresie odpowiedzialności spadkobierców za zaległe składki na ubezpieczenia (tak samo jak w przypadku długów spadkowych) decyduje forma przyjęcia spadku. Jeżeli spadkobiercy nabędą spadek z dobrodziejstwem inwentarza, oznacza to, że ponoszą odpowiedzialność za należne składki tylko do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku. W razie przyjęcia spadku wprost spadkobiercy będą odpowiadać za należne składki do ich pełnej wysokości.