Spółka osobowa: odpowiedzialność członka zarządu za zaległości wobec ZUS

Wspólnicy handlowych spółek osobowych odpowiadają za zaległości składkowe całym swoim majątkiem solidarnie ze spółką i z pozostałymi wspólnikami (art. 115 ordynacji podatkowej w zw. z art. 31 ustawy o sus). Odnosząc się do powyższej reguły, SN przyjął, że w takim przypadku nie jest konieczne wymienienie w jednej decyzji zobowiązującej do zapłaty zaległości składkowych spółki jawnej i wszystkich jej wspólników jako zobowiązanych solidarnie (wyrok SN z 19 czerwca 2012 r., II UK 272/11).

Podkreślił, że wspólna odpowiedzialność spółki ze wspólnikami powstaje z mocy prawa, a dochodzenie zaległości następuje według reżimu odpowiedzialności solidarnej, niezależnie od wskazania spółki jako płatnika w decyzji organu rentowego.

Odnosząc się z kolei do odpowiedzialności samych wspólników SN, przyjął, że ich odpowiedzialność cywilna jest subsydiarna w stosunku do odpowiedzialności spółki, gdyż jest możliwa dopiero po stwierdzeniu bezskuteczności egzekucji z majątku samej spółki (art. 31 k.s.h.).

Jednak w przypadku ubezpieczeń społecznych wygląda to inaczej, gdyż łatwo można zakwestionować subsydiarność odpowiedzialności wspólników spółki jawnej z punktu widzenia podmiotu zobowiązanego pierwotnie do opłacania składek. Zgodnie bowiem z art. 4 pkt 2 lit. d ustawy o sus płatnikiem składek nie jest spółka jawna (czy inna spółka osobowa), lecz wspólnik jako ubezpieczony zobowiązany do opłacenia składek na własne ubezpieczenia społeczne ustanowione jako obowiązkowe wobec wspólników spó- łek handlowych w art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o sus od 1 stycznia 2003 r.

Ostatecznie więc mylące jest umiejscowienie art. 115 ordynacji podatkowej w rozdziale regulującym odpowiedzialność osób trzecich. Nasuwa to bowiem sugestię, że odpowiedzialność za zobowiązania wspólników spółki jawnej należy traktować tak, jakby byli oni „osobami trzecimi" wobec dłużnika, podczas gdy podstawa ich odpowiedzialności jest w rzeczywistości inna, bo pierwotna.

Przykład

ZUS wydał dwie decyzje o odpowiedzialności za zaległości spółki jawnej Elmex, które skierował oddzielnie do każdego z jej wspólników. Działanie jego jest prawidłowe.

Odpowiedzialność samej spółki ma bowiem pierwotny charakter, a solidarna odpowiedzialność wspólników spółki również nie ma charakteru wtórnego, gdyż to oni od początku byli płatnikami składek ZUS, a nie spółka. Jedynie w postępowaniu sądowym, aby uniknąć jego nieważności, zarówno spółka, jak i drugi wspólnik powinni zostać wezwani do udziału w charakterze zainteresowanych.

Bez taryfy ulgowej

Odnosząc się do możliwości zwolnienia wspólników z odpowiedzialności, SN w wyroku z 28 marca 2012 r. (II UK 172/11) przyjął, że art. 115 ordynacji podatkowej ustanawia – jako wyłączną przesłankę odpowiedzialności wspólników – ustalenie istnienia zaległości podatkowej (składkowej).

Nie zostały w nim przewidziane jakiekolwiek inne przesłanki przeniesienia zobowiązania, w szczególności odnoszone do przyczyn powstania zadłużenia usprawiedliwionych wystąpieniem szczególnych okoliczności. Tak więc stosowanie tego przepisu nie pozwala na uwzględnienie przy określaniu odpowiedzialności jakiegokolwiek elementu uznaniowości lub dyskrecjonalności, który pozwalałby na zwolnienie z odpowiedzialności.

ZUS nie ma zatem kompetencji do zwolnienia wspólników z obowiązku pokrycia długu spółki jawnej, a tylko jeżeli stwierdzi brak przesłanek do przeniesienia na nich odpowiedzialności, nie wydaje decyzji w ogóle. Konsekwentnie więc sąd ubezpieczeń społecznych rozpoznający odwołanie od takiej decyzji również nie może zmienić decyzji ZUS przez nadanie jej treści, której wcześniej nie mógł nadać jej ten organ.

Przykład

Urząd skarbowy dokonał zabezpieczenia należności podatkowych na kwotę 1,5 mln złotych, co okazało się następnie działaniem niesłusznym. Skutkiem powyższego były trudności finansowe spółki, które doprowadziły do ogromnych zaległości w ZUS i przeniesienia odpowiedzialności na wspólników spółki jawnej.

Mimo takiej przyczyny zaległości, ZUS nie może zwolnić wspólników z odpowiedzialności. Powołując się na powyższe przyczyny, wspólnicy mogą jedynie dochodzić umorzenia należności z tego tytułu w odrębnym postępowaniu.