Pracodawca jako płatnik składek ma obowiązek obliczać, potrącać z dochodów ubezpieczonych, rozliczać oraz opłacać należne składki za każdy miesiąc kalendarzowy.
Tak nakazuje art. 46 ust. 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=EB047D8F63E8010BD230BAFF31CF0EA9?n=1&id=333804&wid=338466]ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.[/link]; ustawa o sus).
Wszystkie te czynności powinien wykonać w określonym czasie.
Natomiast zadaniem ZUS jest ochrona ubezpieczonych osób. Dlatego Zakład kontroluje wpłaty i deklaracje rozliczeniowe składane przez pracodawców będących płatnikami składek.
Dba o to, aby ubezpieczeni nie utracili prawa do należnych im świadczeń z powodu zaniedbań własnego pracodawcy.
[srodtytul]Odsetki za zwłokę[/srodtytul]
Jeżeli przedsiębiorca nie opłaci składek na czas, wtedy będzie musiał uiścić odsetki za powstałe opóźnienie.
Zgodnie bowiem z art. 23 ustawy o sus, od nieopłaconych w terminie składek należne są od płatnika składek odsetki za zwłokę, na zasadach i w wysokości określonych w [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=582ECDA0581859658EA2BD1E83B507D8?n=1&id=176376&wid=328885]ordynacji podatkowej[/link].
Liczy się od następnego dnia po upływie terminu płatności do dnia zapłaty należności (włącznie).
Przy czym [b]odsetek nie nalicza się, jeżeli ich wysokość nie przekroczyłaby 6,60 zł. Poza odsetkami niesolidny płatnik może ponieść jeszcze inne koszty. [/b]
W sytuacji nieopłacenia składek lub opłacenia ich w zaniżonej wysokości ZUS ma bowiem prawo wymierzyć mu opłatę dodatkową do wysokości 100 proc. nieopłaconych składek. Tak wynika z art. 24 ust. 1 ustawy o sus.
[srodtytul]Dopuszczalne umorzenie[/srodtytul]
Należności z tytułu składek mogą zostać umorzone. Jednak zgodnie z art. 28 ust. 2 ustawy o sus jest to dopuszczalne tylko, gdy nastąpiła całkowita nieściągalność takich kwot.
Tak będzie, gdy dłużnik zmarł, nie pozostawiając żadnego majątku lub pozostawił ruchomości niepodlegające egzekucji na podstawie odrębnych przepisów albo pozostawił przedmioty codziennego użytku domowego, których łączna wartość nie przekracza kwoty stanowiącej trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia i jednocześnie brak jest następców prawnych oraz nie ma możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie.
Dotyczy to także przypadków, w których sąd oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika lub umorzył postępowanie upadłościowe z przyczyn określonych w art. 13 i art. 361 pkt 1 ustawy z 28 lutego 2003 r. – [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?n=1&id=169085]Prawo upadłościowe i naprawcze (DzU nr 60, poz. 535 ze zm.)[/link].
[b]Całkowita nieściągalność zachodzi także wtedy, gdy nastąpiło zaprzestanie prowadzenia działalności przy jednoczesnym braku majątku, z którego można egzekwować należności,[/b] małżonka, następców prawnych, możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie w rozumieniu [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=582ECDA0581859658EA2BD1E83B507D8?n=1&id=176376&wid=328885]ordynacji podatkowej[/link] albo jeżeli nie nastąpiło zaspokojenie należności w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym.
Obejmuje to też przypadki, gdy wysokość nieopłaconej składki nie przekracza kwoty kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym oraz te, kiedy naczelnik urzędu skarbowego lub komornik sądowy stwierdził brak majątku, z którego można prowadzić egzekucję.
Całkowita nieściągalność skutkująca umorzeniem zaistnieje też, jeśli będzie oczywiste, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwot przekraczających wydatki egzekucyjne.
Ponadto umorzenie jest dopuszczalne w przypadku wystąpienia uzasadnionych sytuacji dotyczących umorzenia należności ubezpieczonych będących równocześnie płatnikami składek na te ubezpieczenia. Umorzenie składek powoduje także umorzenie odsetek za zwłokę, kosztów upomnienia i dodatkowej opłaty.
[srodtytul]Szczególna sytuacja[/srodtytul]
Reguły umarzania przez ZUS należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne ubezpieczonych będących równocześnie płatnikami tych składek zawiera [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=170344] rozporządzenie ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej z 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne (DzU nr 141, poz. 1365[/link]; rozporządzenie).
Zgodnie z jego § 3 Zakład może umorzyć należności z tytułu składek, jeżeli zobowiązany wykaże, że ze względu na stan majątkowy i sytuację rodzinną nie jest w stanie opłacić tych należności, ponieważ pociągnęłoby to zbyt ciężkie skutki dla zobowiązanego i jego rodziny.
Tak będzie w szczególności w przypadku:
- gdy opłacenie należności z tytułu składek pozbawiłoby zobowiązanego i jego rodzinę możliwości zaspokojenia niezbędnych potrzeb życiowych;
- poniesienia strat materialnych w wyniku klęski żywiołowej lub innego nadzwyczajnego zdarzenia powodujących, że opłacenie należności z tytułu składek mogłoby pozbawić zobowiązanego możliwości dalszego prowadzenia działalności;
- przewlekłej choroby zobowiązanego lub konieczności sprawowania opieki nad przewlekle chorym członkiem rodziny, pozbawiającej zobowiązanego możliwości uzyskiwania dochodu umożliwiającego opłacenie należności.
W praktyce płatnikowi jednak nie jest zawsze tak łatwo udowodnić, że ZUS powinien umorzyć mu składki.
[b]WSA w Warszawie w wyroku z 23 maja 2006 r. (III SA/Wa 971/06)[/b] wyjaśnił, że [b]ryzyko związane z prowadzoną na własny rachunek działalnością gospodarczą ponosi zawsze zobowiązany,[/b] który winien poszukiwać możliwości rozwiązania swojej sytuacji finansowej i płatniczej bez udziału państwa.
Trudności związane z uzyskiwaniem dochodów z prowadzonej działalności gospodarczej nie są równoznaczne z niemożnością zapłaty zaległych zobowiązań i nie mogą stanowić automatycznie podstawy do umorzenia zobowiązań.
[srodtytul]Odroczenie terminu[/srodtytul]
Gdy przedsiębiorca ma kiepską kondycję finansową, może też zwrócić się z wnioskiem o odroczenie terminu wpłaty albo rozłożenie zaległości na raty. Mówi o tym art. 29 ust. 1 ustawy o sus.
Odroczenie terminu płatności może dotyczyć jedynie należności finansowanej przez płatnika składek.
Zatem w przypadku płatników, którzy mają zadłużenie z tytułu nieopłaconych składek za pracowników zmiana terminu płatności jest możliwa dopiero po uregulowaniu składek na ubezpieczenia społeczne w części finansowanej przez ubezpieczonych i składek na ubezpieczenie zdrowotne wraz z odsetkami za zwłokę.
Samo odroczenie terminu płatności należności oraz rozłożenie ich na raty następuje w formie umowy, od której stronie nie służy odwołanie do sądu. Orzekał o tym SA w Warszawie w postanowieniu z 26 marca 2003 r. (III AUa 2016/01).
Od składek, które rozłożono na raty, nie nalicza się odsetek za zwłokę począwszy od następnego dnia po dniu wpływu wniosku o udzielenie tych ulg. Przy czym jeżeli dłużnik nie spłaci w terminie ustalonych przez Zakład rat, pozostała kwota staje się natychmiast wymagalna wraz z odsetkami za zwłokę.
[ramka][b]Uwaga [/b]
Ani przepis art. 28 ustawy o sus, ani przepisy rozporządzenia nie mogą stanowić podstawy do umorzenia składek należnych za zatrudnianych pracowników w części przez nich finansowanej.
Wyjaśnił to [b]WSA w Warszawie w wyroku z 18 grudnia 2006 r. (III SA/Wa 2923/06)[/b] i [b]SN w wyroku z 24 czerwca 2008 r. (I UK 360/07)[/b].[/ramka]
[ramka][b]Przedawnienie roszczeń[/b]
Należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie dziesięciu lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne.
Jednak nie ulegają przedawnieniu należności z tytułu składek zabezpieczone hipoteką lub zastawem, a po upływie terminu przedawnienia należności te mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu do wysokości zaległych składek i odsetek za zwłokę liczonych do dnia przedawnienia. [/ramka]
[ramka][b]Uwaga [/b]
Wniosek dotyczący prośby o odroczenie terminu płatności lub rozłożenie jej na raty należy złożyć do właściwego, ze względu na miejsce prowadzenia działalności gospodarczej ZUS.
Razem z nim płatnik powinien też przedstawić dokumenty świadczące o jego sytuacji finansowej.[/ramka]
