Najczęściej zawarcie umowy-zlecenia wiąże się z obowiązkiem opłacania składek na ZUS, jeśli dla jej wykonawcy jest to jedyny tytuł do ubezpieczeń. Wyjątkiem jest składka chorobowa, której opłacanie jest dobrowolne. Ta reguła nie ma jednak zastosowania do zleceniobiorców będących uczniami lub studentami, którzy nie ukończyli 26 lat. Powierzając im wykonanie zlecenia, przedsiębiorca może zatem liczyć na spore oszczędności. Ale nie zawsze.

Równoległy etat

Zwolnieniem ze składek jest objęty wyłącznie przychód studenta z tytułu wykonywania umowy-zlecenia. Jeśli więc pracuje na innej podstawie, np. umowy o pracę, jego pensja będzie obciążona koniecznością opłacania składek na takich samych zasadach, jak za każdego innego pracownika.

Ma to też znaczenie, gdy zakład podpisze ze zleceniobiorcą studentem dodatkowo umowę o pracę. Od tego dnia przychód z jego cywilnego kontraktu, wcześniej zwolniony ze składek, podlega ZUS. Zarobek ze zlecenia uznaje się wówczas – tak samo jak ?w przypadku innych etatowców – za podstawę wymiaru składek ze stosunku pracy.

Przykład

Od 1 sierpnia 2014 r. firma podpisała umowę o pracę ?z 23-letnim studentem, którego od trzech miesięcy zatrudnia na zlecenie. Przyznano mu płacę zasadniczą w wysokości 1700 zł ?i 20-proc. miesięczną premię regulaminową (340 zł). Z tytułu zlecenia wykonywanego w sierpniu student otrzymał ?920 zł (płatne w tym samym miesiącu). Począwszy od tego miesiąca wszystkie zarobki tej osoby – zarówno ze zlecenia, ?jak i umowy o pracę – podlegają pełnemu oskładkowaniu. Pracodawca musi je naliczyć od łącznego przychodu uzyskanego przez studenta, a więc od kwoty 2960 zł (1700 zł + 340 zł ?+ 920 zł). Tak więc w deklaracji rozliczeniowej ZUS RCA ?za sierpień (z kodem tytułu ubezpieczenia 01 10 00), ?jako podstawę wymiaru obowiązkowych składek na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe) należy wykazać 2960 zł. Z kolei składka zdrowotna powinna być naliczona od podstawy 2554,18 zł (przychód pracownika, ?czyli 2960 zł pomniejszony ?o składki społeczne finansowane przez zatrudnionego).

Kto jest uczniem...

Do rozstrzygnięcia uprawnień względem obowiązku ubezpieczeń społecznych przyjmuje się, że uczniem jest do 31 sierpnia każdego roku osoba, która:

? ?kontynuuje naukę w tej samej szkole,

? ?ukończyła naukę i rozpoczyna naukę w placówce, ?w której rok szkolny rozpoczyna się 1 września,

? ?skończyła szkołę i nie kontynuuje nauki.

Natomiast do 30 września status ucznia ma osoba, która po ukończeniu szkoły średniej podjęła w tym samym roku wyższe studia i przedstawi zleceniodawcy stosowne zaświadczenie wystawione przez uczelnię wyższą.

Przykład

Firma zawarła umowę-zlecenie ?od 1 lipca do 30 września 2014 r. ?z absolwentem liceum ogólnokształcącego w wieku ?19 lat. Do celów ubezpieczeniowych osoba ta jest uważana za ucznia do 31 sierpnia 2014 r. Do tej daty nie było obowiązku odprowadzania za nią składek ZUS. Jednak od ?1 września 2014 r. zleceniodawca musiał zgłosić absolwenta ?do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego oraz – na jego wniosek – do dobrowolnego chorobowego. Zgłoszenia dokonał na formularzu ZUS ZUA z kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 00.

Gdyby zleceniobiorca, o którym mowa w przykładzie, przedstawił w firmie zaświadczenie o przyjęciu na studia wyższe, posiadałby status ucznia do 30 września 2014 r. Wtedy do końca trwania umowy byłby zwolniony ze składek ZUS.

...a kto studentem

Status studenta ma – do ukończenia 26. roku życia – osoba, która kształci się na studiach pierwszego lub drugiego stopnia bądź na jednolitych studiach magisterskich.

Student nie podlega ubezpieczeniom od dnia immatrykulacji do dnia zakończenia nauki. Jeśli studia zaczynają się po 1 października, ulga przysługuje już od początku tego miesiąca. Istotne jest, że do celów ubezpieczeniowych ZUS odróżnia posiadanie praw studenta od statusu studenta. Student może korzystać ze swoich praw jeszcze po zakończeniu studiów. Natomiast ulga ubezpieczeniowa kończy się z dniem utraty statusu studenta, co następuje albo ?w momencie skreślenia z listy studentów albo z dniem ukończenia studiów, tj. w dniu:

- ?złożenia egzaminu dyplomowego,

- ?złożenia ostatniego egzaminu wymaganego planem studiów na kierunku lekarskim, lekarsko-dentystycznym czy weterynarii,

- ?zaliczenia przez studenta farmacji ostatniej przewidzianej praktyki.

Tak więc obowiązek zgłoszenia studenta – zarówno magistra, jak i licencjata – do ubezpieczeń społecznych ?i zdrowotnego powstaje od dnia następnego po złożeniu egzaminu dyplomowego lub po ukończeniu 26. roku życia.

Uwaga! Studentami nie są uczestnicy studiów doktoranckich oraz podyplomowych.

Prawa i status ?to nie to samo

Jeżeli zleceniobiorcy nie można zakwalifikować jako ucznia lub studenta, podlega on ubezpieczeniom na ogólnie obowiązujących zasadach.

Jak wskazuje art. 167 ust. 2a ustawy z 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym (DzU z 2012 r., poz. 572 ze zm.) osoba, która ukończyła studia pierwszego stopnia zachowuje prawa studenta do 31 października tego roku. Z kolei zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 18k powołanej ustawy, studentem jest osoba kształcąca się na studiach wyższych. Zwolnienie z opłacania składek od kontraktu zależy od posiadania statusu studenta. Zatem ?w okresie między ukończeniem studiów pierwszego stopnia a rozpoczęciem tych drugiego stopnia zleceniodawca żaka zapłaci do ZUS wszystkie daniny.

Przykład

Firma zawarła umowę-zlecenie na okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2014 r. z 21-letnim studentem studiów licencjackich. 18 lutego 2014 r. zdał on egzamin dyplomowy. W tym samym roku od 1 października rozpocznie studia magisterskie. Należność ?z tytułu wykonywania umowy wypłacana jest do ostatniego dnia danego miesiąca.

Umowa nie podlega oskładkowaniu za okresy: ?od 1 stycznia do 18 lutego 2014 r. oraz od 1 października ?do 31 grudnia 2014 r.

Z uwagi na obowiązki rozliczeniowo–składkowe wobec ZUS, zleceniodawca powinien wykonać następujące czynności:

Krok 1. Zgłosić zleceniobiorcę do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego od 19 lutego 2014 r. w deklaracji ZUS ZUA z kodem tytułu ubezpieczenia 01 11 xx.

Krok 2. Sporządzić raport rozliczeniowy ZUS RCA za luty, ?w którym jako podstawę ?wymiaru składek powinien wykazać wynagrodzenie adekwatne do okresu przepracowanego ?od 19 do 28 lutego.

Krok 3. Sporządzić raporty rozliczeniowe ZUS RCA za marzec, kwiecień, maj, czerwiec, lipiec, sierpień i wrzesień, ?w których jako podstawę wymiaru składek trzeba wykazać wynagrodzenie wypłacone odpowiednio w każdym z tych miesięcy.

Krok 4. Wyrejestrować zleceniobiorcę z obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego od 1 października 2014 r. w deklaracji ZUS ZWUA.

Należy pamiętać, że składka na ubezpieczenie chorobowe zleceniobiorcy jest dobrowolna i opłacana na wniosek wykonawcy umowy.

Od dochodu studenta osiąganego z tytułu wykonywania umowy-zlecenia, należy pobrać zaliczkę na podatek dochodowy w wysokości 18 proc. Potrąconą kwotę wpłaca się na konto urzędu skarbowego właściwego dla siedziby płatnika do 20. dnia każdego miesiąca następującego po miesiącu zrealizowania wypłaty.

Przykład

Ze studentem została zawarta umowa-zlecenie na kwotę ?1200 zł. Wynagrodzenie netto ?z tytułu jej wykonywania wyniosło 1027 zł, zgodnie z wyliczeniem:

- koszty uzyskania przychodu:?1200 zł (przychód) ?x 20 proc. (wymiar procentowy kosztów uzyskania przychodów od umowy zlecenia) = 240 zł.

- dochód (w tym przypadku jednocześnie podstawa opodatkowania):

1200 zł (przychód) – 240 zł (koszty uzyskania przychodu) ?= 960 zł

- ?zaliczka na podatek dochodowy:

960 zł (podstawa opodatkowania) x 18 proc. (wymiar procentowy podatku) = 173 zł (po zaokrągleniu do pełnych złotych)

- wynagrodzenie netto z tytułu umowy zlecenia:

1200 zł (przychód) – 173 zł (zaliczka na podatek dochodowy) = 1027 zł.

„Mała umowa" ?z żakiem

Od kontraktów cywilnych wynagradzanych kwotą nie wyższą niż 200 zł, pobiera się jedynie zryczałtowany podatek dochodowy (18 proc.), bez uwzględniania kosztów uzyskania przychodów. Zasadę tę stosuje się niezależnie od liczby takich umów zawartych z tym samym zleceniobiorcą w jednym miesiącu.

Należy jednak pamiętać, że omawiana reguła dotyczy wyłącznie kontraktów, w których należność określono w umowie w sposób zryczałtowany ?i nie przekracza wskazanej kwoty. Przepisy dotyczące „małych umów" nie mają zatem zastosowania, jeżeli wynagrodzenie dla wykonawcy określono:

- ?według stawki godzinowej, nawet gdy jest ono niższe niż 200 zł,

- ?według stawki miesięcznej, ?a nie jako należność jednorazowa.

Przykład

Ze zleceniobiorcą podpisano umowę od 1 czerwca ?do 31 sierpnia 2014 r. Wynagrodzenie z tytułu wykonania całej ?umowy wynosi 580 zł, przy czym strony ustaliły, że będzie ono wypłacane co miesiąc w równych kwotach. Mimo że miesięczna należność nie przekracza ?200 zł (580 zł : 3 miesiące = 193,33 zł), to podlega opodatkowaniu na ogólnych zasadach. Do tak skonstruowanych umów forma opodatkowania ryczałtowego ?nie ma bowiem zastosowania.

Do tego typu umów mają ponadto zastosowanie przepisy ogólnie obowiązujące ?w zakresie oskładkowania. Obowiązek odprowadzenia należności do ZUS zależy zatem od statusu ubezpieczeniowego zleceniobiorcy. Tak więc „małe zlecenie" wykonywane przez studenta niebędącego pracownikiem zleceniodawcy jest wolne od składek ZUS.

Przykład

Firma zawarła umowę-zlecenie ?z 25-letnim studentem. Należność z tytułu wykonania umowy ?wynosi 180 zł brutto. Zleceniobiorcy należy zatem wypłacić 148 zł, co wynika ?z następujących rachunków:

- ?180 zł x 18 proc. = 32 zł (po zaokrągleniu do pełnych złotych)

- 180 zł – 32 zł = 148 zł

Przychodów opodatkowanych ryczałtowo nie uwzględnia się w rocznej informacji dla ubezpieczonego PIT-11. Co ?za tym idzie nie wykazuje się ich też w deklaracji rocznej ?o pobranych zaliczkach ?PIT-4R sporządzanej przez płatników za dany rok kalendarzowy. Należy je jednak wpisać w deklaracji rocznej ?o zryczałtowanym podatku dochodowym od osób fizycznych PIT-8AR.

Nauka z biznesem

Studenci do ukończenia ?26. roku życia prowadzący działalność gospodarczą podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu z tytułu prowadzonej działalności. Od przychodu uzyskanego ze zlecenia przez studenta, który jest przedsiębiorcą, nie odprowadza się żadnych składek ZUS. Zatem zleceniodawca nie nalicza też składki zdrowotnej.

Własna gospodarka

Zwolnienie z opłacania składek ze zlecenia do ZUS, ?w tym składki zdrowotnej, obejmuje również umowę zlecenia zawartą ze studentem – rolnikiem ubezpieczonym ?w KRUS.

Dzień 26. urodzin

Przy obliczaniu wieku osoby fizycznej termin upływa z początkiem ostatniego dnia. Tak wskazuje art. 112 kodeksu cywilnego. Jeśli zatem umowę-zlecenie wykonuje student urodzony np. 10 września 1988 r., to 26 lat ukończył on o północy z 9 na 10 września 2014 r. Od tego dnia będzie podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu oraz dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu.