Jeżeli 30 listopada płatnik składek zgłaszał do ubezpieczenia chorobowego więcej niż 20 osób, w następnym roku kalendarzowym musi obliczać, prowadzić dokumentację i wypłacać zatrudnionym zasiłki: chorobowe, macierzyńskie, opiekuńcze, wyrównawcze oraz świadczenie rehabilitacyjne.

Płatnik składek, który na koniec listopada nikogo nie zgłaszał do ubezpieczenia chorobowego, ustali płatnika zasiłków w 2012 r. na podstawie liczby osób ubezpieczonych według stanu na pierwszy miesiąc, w którym dokona takiego zgłoszenia.

Stan na ostatni dzień listopada

Przesądza o tym art. 61 ustawy z 25 czerwca 1999 o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. DzU z 2010 r. nr 77, poz. 512 ze zm., dalej ustawa zasiłkowa). Liczy się stan osób ubezpieczonych chorobowo na ostatni dzień listopada i nie ma znaczenia późniejsza zmiana. Nawet gdy po tej dacie któryś z ubezpieczonych zostanie wyrejestrowany, nie wpłynie to na obowiązki płatnika zasiłków w kolejnym roku.

Pracodawca będący płatnikiem zasiłków reguluje je razem z wynagrodzeniem za pracę w przyjętym terminie wypłat. Zasiłki dla zatrudnionych w firmach, które do ubezpieczenia chorobowego zgłaszają nie więcej niż 20 osób, wypłaca ZUS.

Płatnik składek wlicza do ubezpieczonych zarówno osoby, za które składkę na ubezpieczenie chorobowe opłaca obowiązkowo, jak i te, które przystąpiły do tego ubezpieczenia dobrowolnie. Obowiązkowo składkę chorobową płatnik nalicza za pracowników, członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych oraz za osoby, które odbywają służbę zastępczą.

Dobrowolnie do ubezpieczenia chorobowego mogą, na swój wniosek, przystąpić osoby, które obowiązkowo podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, m.in. chałupnicy, zleceniobiorcy, agenci lub osoby świadczące usługi na podstawie innych umów, do których stosuje się przepisy kodeksu cywilnego o zleceniu, jeżeli z tych tytułów obowiązkowo opłacają składki emerytalną i rentową.

Współpracujący przy biznesie

Jeśli pracodawca, który przystąpił do ubezpieczeń społecznych jako prowadzący działalność gospodarczą, opłaca składkę na ubezpieczenie chorobowe, zostanie wliczony do liczby osób, na podstawie której ustala się płatnika zasiłku.

Taka sama zasada obowiązuje tego, kto współpracuje przy prowadzeniu biznesu. W tym wypadku osoby te również uwzględnia się wśród ubezpieczonych, mimo że przedsiębiorcy zasiłki zawsze otrzymują z ZUS.

Kogo nie ujmować

Do ubezpieczonych płatnik składek nie powinien wliczać pracowników, którzy 30 listopada korzystają z urlopów wychowawczych oraz bezpłatnych. W tym czasie nie podlegają one ubezpieczeniu chorobowemu.

Przykład

Szwalnia zatrudnia:

15 pracowników, 5 pracowników młodocianych, 2 osoby wykonujące umowę o dzieło oraz 5 zleceniobiorców, dla których zlecenie jest jedynym tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń, dlatego przystąpili do ubezpieczenia chorobowego.

Jedna z pracownic od 1 października 2011 przebywa na urlopie wychowawczym, a jeden pracownik na urlopie bezpłatnym od 14 listopada do 5 grudnia 2011. Pracodawca opłaca dobrowolnie za siebie i żonę, jako osobę współpracującą, składkę na ubezpieczenie chorobowe.

Liczba osób, które podlegały ubezpieczeniu chorobowemu 30 listopada 2011:

• pracownicy 15 – 2 pracowników (na urlopie bezpłatnym i wychowawczym) = 13 pracowników zgłoszonych do ubezpieczenia chorobowego,

• pracownicy młodociani 5,

• zleceniobiorcy 5 (2 osoby – wykonawcy dzieła, nie podlegają w ogóle ubezpieczeniom),

• prowadzący działalność 1,

• współpraca przy prowadzeniu działalności 1.

13 osób + 5 osób + 5 osób + 1 osoba + 1 osoba = 25 osób

Na 30 listopada 2011 płatnik składek zgłaszał do ubezpieczenia chorobowego 25 osób.

W 2012 r. to szwalnia będzie wypłacała zasiłki i świadczenia rehabilitacyjne dla zatrudnionych.

Wspólników spółek cywilnych (a także jawnych, komandytowych, partnerskich) rozliczających się osobno nie wliczamy do liczby ubezpieczonych, od której zależy, kto będzie płatnikiem zasiłków. U wspólników tych spółek zgłoszenie płatnika i rozliczenia składek wyglądają inaczej.

U prowadzących działalność gospodarczą w formie spółki osobowej płatnikiem składek na własne ubezpieczenia społeczne i zdrowotne jest każdy ze wspólników indywidualnie.

Natomiast sama spółka pełni funkcję płatnika składek tylko za osoby zatrudnione w tej spółce i wykonujące tam pracę (np. pracowników, zleceniobiorców). Wspólnicy rozliczają się odrębnie, w osobnych deklaracjach DRA. Dlatego nie uwzględnia się ich w liczbie osób, od której zależy, kto będzie płatnikiem zasiłków.

Kto przesyła ZUS IWA

Płatnicy składek muszą w ZUS złożyć za zatrudnione osoby informację ze wskaźnikami do ustalenia składki na ubezpieczenie wypadkowe  ZUS IWA.  Mają na to czas do końca stycznia danego roku. Nie wszyscy płatnicy muszą to jednak robić.

Przykładowo do 31 stycznia 2012 ZUS IWA składają w ZUS płatnicy, którzy spełnili łącznie następujące warunki:

• będę zgłoszeni nieprzerwanie w ZUS jako płatnicy składek na ubezpieczenie wypadkowe od 1 stycznia do 31 grudnia 2011 oraz co najmniej jeden dzień w styczniu 2012,

• w 2011 r. będą zgłaszali do ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10 osób,

• 31 grudnia 2011 będą wpisani do rejestru REGON.

Nieprzerwane zgłoszenie w ZUS płatnika składek na ubezpieczenie wypadkowe oznacza, że w każdym z miesięcy 2011 r. przynajmniej jedna osoba musi podlegać ubezpieczeniu wypadkowemu. Płatnicy, którzy nie spełnią choćby jednego z tych warunków, nie składają ZUS IWA za 2011 r.

Obliczając liczbę ubezpieczonych, płatnik pomija osoby, które:

• podlegają ubezpieczeniom społecznym, ale nie wypadkowemu,

• przez cały miesiąc przebywały na urlopie bezpłatnym, wychowawczym, pobierały zasiłek macierzyński lub zostały powołane do odbywania zasadniczej służby wojskowej,

• za które za dany miesiąc są rozliczane składki lub wykazywane świadczenia po ustaniu tytułu do ubezpieczeń, np. jest składany miesięczny imienny raport, ale w tym miesiącu osoby te nie podlegały ubezpieczeniu wypadkowemu nawet przez jeden dzień.

Przykład

Pracownik był na urlopie bezpłatnym od 1 do 30 października 2011.

W tym miesiącu przez jeden dzień podlegał ubezpieczeniu wypadkowemu, więc powinien być uwzględniony w liczbie osób, która zostanie wykazana w informacji ZUS IWA.

Przykład

Pracownica przebywa na urlopie wychowawczym od 1 sierpnia 2011.

Przy wypełnianiu informacji ZUS IWA nie należy jej wliczać do osób zgłoszonych do ubezpieczenia wypadkowego od 1 sierpnia do 31 grudnia 2011.

Liczbę osób ubezpieczonych płatnik powinien obliczyć według wzoru:

LU = Y : 12

gdzie

Y – suma osób zgłoszonych do ubezpieczenia wypadkowego w ciągu poszczególnych miesięcy 2011 r.,

12 – liczba miesięcy kalendarzowych w roku.

Obliczając liczbę ubezpieczonych, płatnik zaokrągla niepełny wynik do jedności. Jeżeli końcówka jest większa lub równa 0,5, zaokrągla w górę, np. 9,51 = 10. Jeśli natomiast końcówka jest mniejsza od 0,5, to zaokrągla w dół, np. 9,25 = 9.

W tej liczbie uwzględnia się wszystkie osoby ubezpieczone, które w danym miesiącu podlegały ubezpieczeniu wypadkowemu choćby przez jeden dzień. Nie ma przy tym znaczenia wymiar czasu pracy.

Przykład

W 2011 r. hurtownia farmaceutyczna była zgłoszona jako płatnik składek na ubezpieczenie wypadkowe przez cały rok. W tym okresie zgłaszała

do tego ubezpieczenia:

Miesiąc Liczba ubezp.

I

15

II

15

III

15

IV

15

V

14

VI

14

VII

14

VIII

15

IX

16

X

16

XI

16

XII

15

Zsumowanie liczby osób zgłoszonych do ubezpieczenia wypadkowego w ciągu poszczególnych miesięcy daje 180 osób.

180 osób  : 12 = 15 osób

Oznacza to, że hurtownia ma obowiązek złożyć do 31 stycznia 2012 r. informację ZUS IWA za 2011 r.

Przykład

Zakład mechaniki pojazdowej zgłosił się w ZUS od 1 czerwca 2011 jako płatnik składek. Od tego dnia zgłosił też 10 osób do ubezpieczenia wypadkowego.

Ponieważ płatnik nie był zarejestrowany w ZUS przez pełny 2011 r., nie musi składać ZUS IWA za ten rok.

Przykład

Pan Adam, właściciel firmy budowlanej, w październiku br. zgłosił zawieszenie działalności gospodarczej od 1 listopada 2011 do 31 marca 2012. Wcześniej zwolnił wszystkich pracowników.

W dwóch miesiącach 2011 r. nie będzie płatnikiem składek. Nie ma obowiązku składania ZUS IWA za 2011 r., bo zawieszenie działalności spowodowało, że płatnik nie ma nieprzerwanego zgłoszenia w ZUS w tym roku.

Teletransmisja danych

Płatnicy składek rozliczający je za nie więcej niż  pięć osób mogą przekazać dokumenty rozliczeniowe (imienne raporty, deklaracje) oraz zgłoszeniowe w formie pisemnej według ustalonego wzoru albo w formie wydruku z oprogramowania Płatnik.

Zezwala na to art. 47a ust. 2 ustawy z 13 października 1998 o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.).

Jedynie w uzasadnionych przypadkach płatnik rozliczający składki za więcej niż pięć osób może jeszcze przesyłać tradycyjnie papiery do ZUS. Pozostali robią to drogą elektroniczną poprzez teletransmisję danych.