Rodzic, który pracuje i został objęty ubezpieczeniem zdrowotnym, musi zgłosić do tego ubezpieczenia swoje dzieci (art. 67 ust. 3 ustawy z 27 sierpnia 2004 o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych; tekst jedn. DzU z 2008 r. nr 164, poz. 1027 ze zm.; dalej ustawa zdrowotna).
Rodzice powinni ustalić między sobą, które z nich poinformuje pracodawcę o konieczności dokonania zgłoszenia do ZUS, ponieważ może to zrobić tylko jedno z nich.
Pośrednictwo płatnika
Zakład pracy matki bądź ojca dziecka, jako płatnik składek, po otrzymaniu potrzebnych informacji ma obowiązek niezwłocznie sporządzić i przekazać do ZUS zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego pociechy pracownika na formularzu ZCNA. W dokumencie tym firma musi podać numer PESEL dziecka.
Płatnik, który nie sporządzi zgłoszenia dziecka do ubezpieczeń, mimo otrzymania niezbędnych danych, naraża się na ukaranie grzywną do 5000 zł. Niezależnie jednak od tego czy zapomniał czy zgubił wniosek, powinien zrobić to zgłoszenie możliwie najszybciej po wyjaśnieniu sytuacji, podając w nim faktyczną datę uzyskania przez dziecko uprawnień do ubezpieczenia (jest to data podana przez pracownika we wniosku).
Brak numeru to nie problem
Identyfikator z ewidencji ludności jest konieczny do sporządzenia zgłoszenia do ZUS. Do czasu jego nadania nie uda się więc skutecznie zgłosić dziecka do ubezpieczenia zdrowotnego.
Rodzic powinien otrzymać ten numer z urzędu stanu cywilnego w ciągu 30 dni od zgłoszenia narodzin potomka. Jeśli go nie dostał a musi iść z dzieckiem do lekarza, nie powinien się obawiać.
Zgodnie bowiem z art. 50 ust. 9 ustawy zdrowotnej dziecko do ukończenia szóstego miesiąca życia nie musi mieć dokumentu potwierdzającego prawo do korzystania z opieki zdrowotnej w sytuacji konieczności skorzystania z jej usług. Tym samym nie musi być zgłoszone do ubezpieczeń.
Rodzice mają więc aż pół roku od narodzin potomka na wywiązanie się ze swej powinności i zgłoszenie go do ubezpieczenia zdrowotnego.
Po 18-stce
Dziecko pracownika może być zgłoszone przez niego do ubezpieczenia jako członek rodziny do ukończenia 18 roku życia, a jeśli się uczy, do ukończenia 26 lat. Natomiast bez ograniczeń na wiek może być zgłoszone do zdrowotnego przez rodzica wtedy, gdy ma orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub inne traktowane na równi (art. 5 pkt 3 lit. a ustawy zdrowotnej).
Prawo to będzie zatem dotyczyć np. 30-letniego dziecka uznanego za niepełnosprawnego w stopniu znacznym, pod warunkiem że nie ma innego tytułu do ubezpieczenia, jak praca czy renta.
Takiego uprawnienia nie daje niestety posiadanie orzeczenia o umiarkowanym bądź lekkim stopniu niepełnosprawności.
Trzeba zgłaszać zmiany
Rodzic, który zgłosił dziecko do ubezpieczenia zdrowotnego, powinien poinformować pracodawcę o każdym fakcie powodującym utratę uprawnień do ubezpieczenia dziecka jako członka rodziny, np. o ukończeniu przez dziecko 18 roku życia i zaprzestaniu kształcenia. Płatnik składek musi je wówczas wyrejestrować ze zdrowotnego, również na druku ZCNA.
Przykład 1
10 stycznia 2011 pracownik zgłosił do ubezpieczenia zdrowotnego swoją 23-letnią studiującą córkę. Ale 15 października 2011 wyszła ona za mąż, a jej mąż jest zatrudniony.
Pracownik musi więc poinformować o tym fakcie swojego pracodawcę, a ten powinien wyrejestrować jego dziecko z ZUS.
Pracodawca musi też pamiętać, by wyrejestrować dziecko z ZUS od tego samego dnia, kiedy jego matka lub ojciec nie pracują już w firmie. Wraz z ustaniem stosunku pracy pracownika ustaje bowiem ubezpieczenie zdrowotne członków jego rodziny.
Obydwa wyrejestrowania trzeba wtedy złożyć w ZUS w terminie siedmiu dni od daty wygaśnięcia tytułu do ubezpieczenia pracownika. Oboje też – i rodzic, i dziecko – jeszcze przez 30 dni od ustania ubezpieczeń zachowują prawo do bezpłatnej opieki zdrowotnej.
Przykład 2
Pracownik rozwiązał umowę o pracę 31 października 2011. Wraz ze zgłoszeniem tego faktu do ZUS na druku ZWUA szef przekazał też wyrejestrowanie zgłoszonego przez niego do ubezpieczenia zdrowotnego syna na formularzu ZCNA. Na obu tych dokumentach musiał podać datę 1 listopada 2011.
Po utracie prawa
Po ukończeniu przez studenta 26 lat obowiązek zgłoszenia go do ubezpieczenia ma szkoła wyższa, pod warunkiem że nie ma on innego tytułu do ubezpieczenia, jak umowa o pracę czy zlecenie. Gdy tak jest, to konieczne jest opłacanie składek z własnego tytułu.
Natomiast dziecko, które jest pełnoletnie i się nie uczy, powinno zarejestrować się w urzędzie pracy. Wówczas ten zgłosi je do ubezpieczenia zdrowotnego (art. 75 ust. 9 ustawy zdrowotnej).
Dokument dziecka dla NFZ
Udając się do przychodzi czy szpitala, warto mieć ze sobą dowód ubezpieczenia. Dla dziecka pracownika jest to alternatywnie:
• aktualne zaświadczenie wydane przez pracodawcę (ważne przez 30 dni od daty wystawienia),
• podstemplowana przez pracodawcę rodzinna legitymacja ubezpieczeniowa, jeśli jest w niej jeszcze miejsce na poświadczenia ubezpieczenia, bowiem od 1 stycznia 2010 nie są już wydawane nowe książeczki (pieczęć daje prawo do świadczeń przez 30 dni od jej złożenia),
• kserokopia zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego dziecka wraz z dowodem opłacenia składki zdrowotnej za osobę, która zgłosiła dziecko do ubezpieczenia zdrowotnego.
Dodatkowo w przypadku dzieci w wieku od 18 do 26 lat konieczne jest przedstawienie dokumentu potwierdzającego fakt kontynuowania nauki (legitymacja szkolna lub studencka) bądź dokumentu potwierdzającego znaczny stopień niepełnosprawności lub innego traktowanego na równi.
Autorka jest specjalistą ds. kadr i płac w K.R. Audyt sp. z o.o. sp. kom.