- Od 1 września 2010 zatrudniamy zleceniobiorcę z wynagrodzeniem zmiennym prowizyjnym, płatnym w okresach miesięcznych. W marcu br. chorował cztery dni (od 15 do 18), na co mamy zwolnienie lekarskie. Czy przysługuje mu zasiłek chorobowy, a jeśli tak, to jak go ustalić i rozliczyć?

Jesteśmy płatnikiem zasiłków od tego roku. Zleceniobiorca chorował w listopadzie dziesięć dni, ale nie uzyskał zasiłku, bo nie miał ubezpieczenia chorobowego. Przystąpił do niego od 1 grudnia. Przychód zleceniobiorcy za marzec wyniósł  2850 zł brutto. W poprzednich miesiącach wahał się od 3 do 4 tys. zł. Ponadto zleceniobiorca ma zajęcie komornicze niealimentacyjne. Jak dokonać potrącenia z zasiłku?

– pyta czytelniczka.

Zleceniobiorca tym razem uzyska zasiłek. Prawo do niego ustali, obliczy jego wysokość i wypłaci zleceniodawca jako płatnik składek i zasiłków z  ubezpieczenia społecznego. Jednak nie pobierze zaliczki na podatek, bo zasiłek to przychód z tzw. innych źródeł.

Najpierw wyczekiwanie

Zleceniobiorcy, który na swój wniosek przystąpił do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, przysługuje zasiłek chorobowy z ubezpieczenia społecznego. Ale też nie od razu. Najpierw musi minąć tzw. okres wyczekiwania, tj. 90 dni. Krócej czekają osoby podlegające ubezpieczeniu chorobowemu obowiązkowo, np. pracownicy.

Oni mają prawo do świadczenia chorobowego po upływie 30 dni trwania w tym ubezpieczeniu.

Są wyjątki. Prawo do zasiłku chorobowego przysługuje już od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego m.in. absolwentom szkół lub szkół wyższych, którzy zostali objęci ubezpieczeniem chorobowym lub przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły lub uzyskania dyplomu ukończenia studiów wyższych.

Dobrowolne ubezpieczenie

Przypomnijmy, że osoby wykonujące pracę na podstawie umów-zleceń mogą, ale nie muszą, być objęte ubezpieczeniem chorobowym. Jednak prawo do tego dobrowolnego ubezpieczenia mają jedynie ci, którzy obowiązkowo podlegają ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowym z tytułu zlecenia.

Zgłoszenie do ubezpieczenia chorobowego następuje w dowolnym terminie wybranym przez zleceniobiorcę, nie wcześniej jednak niż od daty złożenia wniosku o objęcie tym ubezpieczeniem. Przy czym, jeżeli zleceniodawca dokona zgłoszenia do obowiązkowych oraz do dobrowolnego chorobowego w terminie siedmiu dni od daty rozpoczęcia wykonywania zlecenia, to objęcie tym ubezpieczeniem nastąpi od dnia wskazanego w tym zgłoszeniu.

Podstawa wymiaru

Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu zleceniobiorcy stanowi przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Tak stanowi art. 48 ustawy z 25 czerwca 1999 o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2010 nr 77, poz. 512 ze zm., dalej ustawa zasiłkowa). Jeżeli choroba zmogła zleceniobiorcę przed upływem 12 miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia, podstawą jest przeciętny miesięczny przychód z faktycznego okresu ubezpieczenia – za pełne kalendarzowe miesiące ubezpieczenia.

Średnie miesięczne wynagrodzenie ustala się dzieląc wynagrodzenie osiągnięte przez ubezpieczonego za okres przyjęty do oszacowania podstawy wymiaru przez liczbę miesięcy, w których wynagrodzenie to zostało osiągnięte.

Przez przychód rozumiemy tu podstawę wymiaru składek na  ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71 proc. tej podstawy. Z kolei sama podstawa, od której naliczana jest składka chorobowa, zależy od tego, w jaki sposób została ustalona w  umowie-zleceniu odpłatność za wykonane usługi. Jeżeli kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie, to podstawą jest osiągnięty przychód ze zlecenia, w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych.

A więc otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń (art. 11 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 o podatku dochodowym od osób fizycznych, DzU z 2010 nr 51, poz. 307; dalej ustawa o PIT). Natomiast jeżeli odpłatność określono w inny sposób, wówczas podstawą jest zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Wyłącznie PIT-8C

Jeśli płatnikiem zasiłków z ubezpieczenia społecznego jest zleceniodawca, to nie jest on zobowiązany do poboru zaliczki na podatek dochodowy od wypłaconego zasiłku. Za to po zakończeniu roku podatkowego, w terminie do końca lutego, wystawi dla zleceniobiorcy informację PIT-8C.

Art. 31 ustawy o PIT nakłada na zakłady pracy obowiązek obliczania i pobierania w ciągu roku zaliczek na podatek od przychodów ze stosunku pracy i stosunków pokrewnych oraz od zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego przez nie wypłacanych. Chodzi tu więc tylko o pracodawców, a nie zleceniodawców, którzy jako płatnicy zaliczek podatkowych od przychodów z działalności wykonywanej osobiście wymienieni są w art. 41 ustawy o PIT. Zasiłek natomiast nie jest przychodem z działalności wykonywanej osobiście, lecz z tzw. innych źródeł. Tym samym zleceniodawca nie jest upoważniony do odprowadzania zaliczki od zasiłku.

Egzekucja z limitami

Zasiłki z ubezpieczenia społecznego podlegają egzekucji. Potrąceń z tych świadczeń dokonuje się według zasad określonych w ustawie z 17 grudnia 1998 o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2009 nr 153, poz. 1227 ze zm.). Tylko wymienione tam rodzaje należności mogą być egzekwowane i podlegają potrąceniom. Wśród nich są sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne. W celu ochrony zasiłków wyznaczono granice potrąceń oraz kwotę wolną.

W przypadku egzekucji na zaspokojenie należności innych niż alimentacyjne można potrącić nie więcej niż 25 proc. kwoty zasiłku. Ten odsetek ustalamy od kwoty brutto zasiłku (przed odliczeniem podatku). Przy potrącaniu lub egzekwowaniu innych należności niż alimentacyjne wolna od potrąceń jest kwota zasiłku w części odpowiadającej 50 proc. kwoty najniższej emerytury.

Potrąceń dokonuje się od kwoty zasiłku po odliczeniu zaliczki na podatek. W naszym przypadku zleceniodawca nie odlicza zaliczki na podatek, wypłacając zasiłek w kwocie brutto. Wydaje się więc, że należałoby zaliczkę uwzględnić tylko dla celów ustalenia prawidłowego potrącenia.

Objęty od 1 grudnia 2010 ubezpieczeniem chorobowym zleceniobiorca stał się niezdolny do pracy z powodu choroby 15 marca br. Przeciętny miesięczny przychód do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego obliczamy, dzieląc przychód za okres od grudnia do lutego przez 3.

Zakładamy, że przychód za ten okres wyniósł łącznie 11 350 zł, a średnio miesięcznie 3783,33 zł.

Po odliczeniu składek społecznych 13,71 proc. będzie to kwota 3264,64 zł i ją przyjmujemy do obliczenia zasiłku.

KROK 1. Kwota zasiłku za marzec

3264,64 zł : 30 = 108,82 zł

108,82 zł x 80 proc. = 87,06 zł

87,06 zł x 4 dni = 348,24 zł

KROK 2. Potrącenie z zasiłku

-  granica potrącenia

348,24 zł x 25 proc. = 87,06 zł

-  kwota wolna

728,18 zł (najniższa emerytura od 1 marca 2011) x 50 proc. = 364,09 zł

W przypadku gdy zasiłek przysługuje za część miesiąca, kwotę wolną od potrąceń trzeba zmniejszyć proporcjonalnie do okresu, za który przysługuje ten zasiłek.

364,09 zł : 30 dni (taki podzielnik stosuje ZUS) x 4 dni (liczba dni, za które przysługiwał zasiłek chorobowy) = 48,55 zł

-  odliczenie zaliczki na podatek (płatnik jej fizycznie nie pobiera, ale dla celów prawidłowego potrącenia zaliczkę naliczymy według zasad ogólnych)

348,24 zł; 348 zł po zaokrągleniu (348 zł x 18 proc.) – 556,02 zł = 0 zł

zasiłek po odliczeniu podatku 348,24 zł

po odliczeniu kwoty wolnej od potrąceń 348,24 zł – 48,55 zł = 299,69 zł

Przy uwzględnieniu kwoty wolnej można potrącić pełną kwotę podlegającą potrąceniu na świadczenia niealimentacyjne, tj. 25 proc. kwoty zasiłku (348,24 zł – 87,06 zł = 261,18 zł)

KROK 3. Składki ZUS

od wynagrodzenia za marzec

na ubezpieczenia społeczne 2850 zł x 13,71proc. = 390,74 zł

podstawa wymiaru składki zdrowotnej 2850 zł – 390,74 zł = 2459,26 zł

pełna składka zdrowotna 2459,26 zł x 9 proc. = 221,33 zł

składka zdrowotna do odliczenia od podatku 2459,26 zł x 7,75 proc. = 190,59 zł

KROK 4. Zaliczka na podatek

koszty uzyskania przychodu 2459,26 zł x 20 proc. = 491,85 zł

podstawa opodatkowania 2459,26 zł – 491,85 zł = 1967,41 zł; po

zaokrągleniu 1967 zł

podatek 1967 zł x 18 proc. = 354,06 zł

zaliczka dla urzędu skarbowego 354,06 zł – 190,59 zł = 163,47 zł;

po zaokrągleniu 163 zł

KROK 5. Kwota do wypłaty

[2850 zł – (390,74 zł + 221,33 zł + 163 zł)] + 261,18 zł = 2336,11 zł

Oczywiście trzeba jeszcze wziąć pod uwagę potrącenie z samego wynagrodzenia zleceniobiorcy.

Ono podlega ochronie tak jak wynagrodzenie za pracę ze stosunku pracy (z zastosowaniem granicy potrąceń, bez kwoty wolnej), jeżeli wynagrodzenie jest świadczeniem powtarzającym się i stanowi jedyne źródło utrzymania.

Trochę teorii,  trochę praktyki

-  Do okresów ubezpieczenia chorobowego wlicza się poprzednie jego okresy, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni lub była spowodowana urlopem wychowawczym albo bezpłatnym bądź odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego.

- Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego uwzględnia się przychód uzyskany za okres nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, z tytułu którego przysługuje zasiłek. Za taki okres należy również uznać kolejne okresy podlegania ubezpieczeniu chorobowemu z tego samego tytułu, czyli np. kolejne umowy-zlecenia zawarte z tym samym zleceniodawcą.

Więcej w serwisie o:

ZUS » Zasiłki » Zasiłek i wynagrodzenie chorobowe

Zobacz także poradniki kadrowo płacowe:

Wynagrodzenia » Płacę, więc liczę