Zaległości składkowe mogą być umorzone

[b]– Czy istnieje możliwość umorzenia zaległych składek ZUS z 2000 i 2001 r. Jeśli tak, to gdzie się zwrócić?[/b] – pyta czytelnik DOBREJ FIRMY.

[link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=F2C666AA9AE83FDD61A1ABD7FAE09B1C?id=184677]Ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2007 r. nr 11, poz. 74 ze zm., dalej ustawa systemowa)[/link] dopuszcza możliwość umorzenia zaległych należności z tytułu składek. Przez należności rozumie się – zgodnie z art. 24 ustawy systemowej – składki, odsetki za zwłokę, koszty egzekucyjne, koszty upomnienia i dodatkową opłatę.

Określone w ustawie systemowej zasady umarzania zaległych należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne mają zastosowanie także do składek na ubezpieczenie zdrowotne oraz składek na FP i FGŚP (art. 32 ustawy systemowej).

[srodtytul]Nie doszło jeszcze do przedawnienia[/srodtytul]

Wskazane w pytaniu należności nie uległy jeszcze przedawnieniu. Sąd Najwyższy stwierdził bowiem, że do składek na ubezpieczenia społeczne należnych i nieprzedawnionych przed 31 grudnia 2002 r. należy stosować art. 24 ust. 4 ustawy systemowej w brzmieniu nadanym [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=0DC662A63B7247CDC6E14A5FE2FAD670?id=168082]ustawą z 18 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (DzU nr 241, poz. 2074)[/link], czyli wydłużającym okres przedawnienia do dziesięciu lat [b](uchwała z 8 lipca 2008 r., I UZP 4/08)[/b]. Zatem mogą być umorzone, jeśli zostaną spełnione warunki ustawowe.

Przedawnienie należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne musi być rozumiane jako instytucja szczególnie wyjątkowa. Dłuższy, dziesięcioletni okres przedawnienia ma zastosowanie do tych należności z tytułu składek, które stały się wymagalne przed 1 stycznia 2003 r., jeżeli do tego dnia nie uległy przedawnieniu według dotychczasowych przepisów – stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 23 stycznia 2009 r. [b](I UK 204/08)[/b].

[srodtytul]Różne podstawy[/srodtytul]

ZUS może umorzyć zaległe należności na podstawie:

- art. 28 ust. 2 ustawy systemowej – w przypadku całkowitej nieściągalności,

- art. 28 ust. 3a ustawy systemowej – w uzasadnionych przypadkach pomimo braku ich całkowitej nieściągalności,

- art. 17 ustawy z 18 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (DzU nr 241, poz. 2074).

Co do zasady umorzeniem objęte mogą być jedynie składki w części finansowanej przez płatnika. Nie ma możliwości umorzenia składek w części finansowanej przez ubezpieczonych (art. 30 ustawy systemowej). Jedynie osoby, które są jednocześnie ubezpieczonymi i płatnikami składek na własne ubezpieczenie, np. prowadzące działalność gospodarczą, mają możliwość ubiegania się o umorzenie należności z tytułu składek w pełnej wysokości.

[srodtytul]W razie całkowitej nieściągalności[/srodtytul]

ZUS może umorzyć zaległe należności w przypadku całkowitej nieściągalności, która występuje, gdy:

- dłużnik zmarł nie pozostawiając żadnego majątku lub pozostawił ruchomości niepodlegające egzekucji na podstawie odrębnych przepisów albo pozostawił przedmioty codziennego użytku domowego, których łączna wartość nie przekracza kwoty stanowiącej trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia i jednocześnie brak jest następców prawnych oraz nie ma możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie,

- sąd oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika lub umorzył postępowanie upadłościowe z przyczyn wymienionych w art. 13 i art. 361 pkt 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=DD4525551399DEFC7CBBC9BB285089A1?id=177815]ustawy z 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (DzU nr 50, poz. 535 ze zm.)[/link],

- nastąpiło zaprzestanie prowadzenia działalności przy jednoczesnym braku majątku, z którego można egzekwować należności, małżonka, następców prawnych, możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie w rozumieniu przepisów [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=D3502C55C3AAAE6FB65773009E7689A6?id=176376]ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (DzU z 2005 r. nr 8, poz. 60 ze zm.)[/link],

- nie nastąpiło zaspokojenie należności w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym,

- wysokość nieopłaconej składki nie przekracza kwoty kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym,

- naczelnik urzędu skarbowego lub komornik sądowy stwierdził brak majątku, z którego można prowadzić egzekucję,

- jest oczywiste, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwot przekraczających wydatki egzekucyjne.

Takie warunki określa art. 28 ust. 3 ustawy systemowej. Umorzenie z powodu całkowitej nieściągalności może nastąpić zatem w sytuacji, gdy co do zasady nastąpiła utrata bytu prawnego płatnika albo w przypadku osób fizycznych brak jest nie tyko majątku, z którego obecnie można prowadzić skutecznie egzekucję, ale też nie ma perspektyw, aby w przyszłości osoba ta pozyskała majątek w takiej wysokości, by prowadzić postępowanie egzekucyjne.

[srodtytul]Gdy można coś uszczknąć[/srodtytul]

Mimo że nie występują przesłanki całkowitej nieściągalności, ZUS może umorzyć zaległe należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne. Ale tylko w przypadku ubezpieczonych będących równocześnie płatnikami składek na te ubezpieczenia i gdy przemawia za tym ich ważny interes. Powinni zatem wykazać, że ze względu na stan majątkowy i sytuację rodzinną nie są w stanie opłacić tych należności, ponieważ pociągnęłoby to zbyt ciężkie skutki dla nich samych i ich rodzin. ZUS może umorzyć ich należności w szczególności w przypadku:

- gdy opłacenie należności z tytułu składek pozbawiłoby zobowiązanego i jego rodzinę możliwości zaspokojenia niezbędnych potrzeb życiowych,

- poniesienia strat materialnych w wyniku klęski żywiołowej lub innego nadzwyczajnego zdarzenia powodujących, że opłacenie należności z tytułu składek mogłoby pozbawić zobowiązanego możliwości dalszego prowadzenia działalności,

- przewlekłej choroby zobowiązanego lub konieczności sprawowania opieki nad przewlekle chorym członkiem rodziny, pozbawiającej zobowiązanego możliwości uzyskiwania dochodu umożliwiającego opłacenie należności.

Takie okoliczności wskazuje § 3 ust. 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=418B6240F083DEC7F6C0C07C0A3244B8?id=170344]rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne (DzU nr 141, poz. 1365)[/link]. Z tego przepisu wynika jednoznacznie, że umorzeniem mogą być objęte jedynie składki należne za ubezpieczonego będącego jednocześnie płatnikiem, czyli np. za prowadzącego działalność gospodarczą. Jeżeli zatrudniał on pracowników, za których nie opłacił składek, nie mogą one być umorzone na tej podstawie.

[srodtytul]Za okres do 31 grudnia 2001 r.[/srodtytul]

ZUS może umarzać także należności z tytułu składek:

- na ubezpieczenie społeczne, na Fundusz Pracy i na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, należnych do 31 grudnia 1998 r.,

- na ubezpieczenie rentowe w części finansowanej przez płatnika składek i na ubezpieczenie wypadkowe oraz na Fundusz Pracy i na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, należnych za okres od 1 stycznia 1999 r. do 31 grudnia 2001 r.,

pomimo braku ich całkowitej nieściągalności w przypadku gdy zobowiązana do ich opłacania jest osoba fizyczna niepodlegająca przepisom [link=http://]ustawy z 30 sierpnia 2002 r. o restrukturyzacji niektórych należności publicznoprawnych od przedsiębiorców (DzU nr 155, poz. 1287)[/link], jeżeli przemawia za tym ważny interes tej osoby.

Na tym warunki umorzenia nie muszą się kończyć. W grę mogą wchodzić także dodatkhttp://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=268AD51872AF91DF8CFDF85C48E7F728?id=166970owe obostrzenia. Wystąpią one wówczas, gdy o umorzenie będzie się ubiegał przedsiębiorca. W tej sytuacji zastosowanie będą miały także przepisy [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=185281]ustawy z 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (DzU z 2007 r. nr 59, poz. 404 ze zm.)[/link]. Podjęcie decyzji w tym zakresie będzie dodatkowo zależało od spełniania przesłanek warunkujących udzielenie tej formy pomocy publicznej.

[ramka][b]Postępowanie jest uruchamiane z inicjatywy płatnika[/b]

[b]KROK 1. Składamy wniosek[/b]

Z wnioskiem o umorzenie należy wystąpić do właściwego oddziału lub inspektoratu, który prowadzi rozliczenia konta płatnika. Jego rozpatrzenie powinno nastąpić – co do zasady – w ciągu miesiąca.

[b]KROK 2. Czekamy na decyzję[/b]

O umorzeniu bądź odmowie umorzenia ZUS orzeka w drodze decyzji. Nie możemy się od niej odwołać.

[b]KROK 3. Wnosimy o ponowne rozpatrzenie sprawy[/b]

Jeśli jesteśmy niezadowoleni z decyzji, mamy prawo złożyć wniosek do prezesa ZUS o ponowne rozpatrzenie sprawy, na zasadach dotyczących decyzji wydanej w pierwszej instancji przez ministra.

[b]KROK 4. Występujemy do sądu[/b]

Na decyzję wydaną przez prezesa ZUS przysługuje skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego (WSA). Ale uwaga: WSA nie jest – jak w przypadku sądów powszechnych – sądem merytorycznym, który może zmienić decyzję ZUS. Sąd ten w razie stwierdzenia nieprawidłowości może:

- uchylić decyzję w całości lub w części,

- stwierdzić jej nieważność w całości lub w części bądź też

- stwierdzić wydanie decyzji z naruszeniem prawa.[/ramka]