[b]Osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, np. pracownicy, zleceniobiorcy, osoby prowadzące działalność gospodarczą, mogą po ich ustaniu kontynuować je dobrowolnie. Wtedy sami co miesiąc opłacają za siebie składki na te ubezpieczenia.[/b]

[srodtytul]Grupa uprawnionych[/srodtytul]

O tym, kto może kontynuować opłacanie składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe po ich ustaniu, rozstrzyga art. 10 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=5FB33ED566D00AF115F99636898E48FB?id=184677]ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2007 r. nr 11, poz. 74 ze zm., dalej ustawa systemowa)[/link]. Należą do tej grupy:

- osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi;

- podlegający dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym obywatele polscy wykonujący pracę za granicą w podmiotach zagranicznych lub wykonujący pracę w podmiotach zagranicznych na terytorium Polski, jeżeli podmioty te nie posiadają w Polsce swojej siedziby ani przedstawicielstwa.

Nie wolno im jednak uiszczać za siebie składek na ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe.

Ustawa systemowa nie określa, jak długo dana osoba musi podlegać obowiązkowym ubezpieczeniom, aby mieć prawo do kontynuowania ubezpieczeń. Teoretycznie może to być nawet jeden dzień. Nie ma również ograniczeń co do długości kontynuowania tych ubezpieczeń. Osoba zainteresowana może więc do nich przystąpić na okres dłuższy, np. kilkuletni, lub krótszy, kilkudniowy.

[srodtytul]Brak innych tytułów[/srodtytul]

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe mogą być kontynuowane pod jednym warunkiem. Osoba, która chce za siebie opłacać składki, nie może mieć innych tytułów, z których podlegałaby ubezpieczeniom. Celem kontynuowania ubezpieczeń jest bowiem umożliwienie zachowania ciągłości ochrony ubezpieczeniowej osobom, które utraciły dotychczasową podstawę do ubezpieczeń.

Co się w takim razie dzieje, jeżeli osoba, która złożyła wniosek o kontynuowanie ubezpieczeń, uzyskuje ponownie tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń, np. zostaje zatrudniona na podstawie umowy o pracę, umowy-zlecenia, rozpocznie prowadzenie działalności gospodarczej itd.? Wtedy podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tego tytułu i powinna być do nich zgłoszona przez płatnika składek. Nie występuje już zatem brak jakiegokolwiek tytułu do ubezpieczeń, który mógłby być uzasadnieniem do ich kontynuowania. Wobec tego od dnia powstania tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń nie można kontynuować ubezpieczeń emerytalnego i rentowych.

[ramka][b]Przykład 1[/b]

Pan Tomasz 1 kwietnia 2008 r. złożył wniosek o kontynuowanie ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Sam opłacał więc za siebie składki na te ubezpieczenia. 21 maja br. został zatrudniony na podstawie umowy-zlecenia. W takim razie od tego dnia ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlega obowiązkowo jako zleceniobiorca i nie może ich kontynuować.[/ramka]

[srodtytul]Wpłaty samodzielne [/srodtytul]

Oczywiście kontynuowanie ubezpieczeń wiąże się z koniecznością opłacania składek. Osoby, które się na to zdecydują, muszą więc mieć środki finansowe na ich comiesięczne opłacanie. Dlatego zwykle decyzję o kontynuacji ubezpieczeń podejmują ci, którzy utracili etaty, ale jednocześnie mają stałe źródło dochodów, np. z umów o dzieło czy najmu. Gdyby jej nie podjęli, mimo uzyskiwania regularnych dochodów, nie byliby objęci ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi. A dzięki niej uzyskują okres ubezpieczenia, który w przyszłości będzie zaliczony do stażu emerytalnego.

Jeżeli osoba, która kontynuuje opłacanie składek, jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego, część opłacanej przez nią składki (w wysokości 7,3 proc. podstawy wymiaru) jest przekazywana przez ZUS na jej indywidualne konto w OFE. W przyszłości przełoży się to na wyższe świadczenie.

Uwaga! Jeżeli kontynuowanie ubezpieczeń przekracza dziesięć lat, nie obowiązuje gwarancja wypłaty minimalnego świadczenia, gdy stan własnego konta ubezpieczonego nie będzie go zapewniał.

[srodtytul]Uwaga na termin[/srodtytul]

Bardzo ważne jest terminowe złożenie wniosku, bo spóźnienie oznacza utratę prawa do kontynuacji ubezpieczeń (art. 36 ust. 6 ustawy systemowej). Osoby, które zamierzają je zrealizować, powinny go wnieść w terminie 30 dni od ustania obowiązkowych ubezpieczeń. Wobec tego pracownik, który zostaje zwolniony z pracy, wniosek ten powinien złożyć w okresie 30 dni od rozwiązania umowy o pracę. Tak jest dziś, ale to się zmieni 1 września >patrz ramka.

Osoby kontynuujące ubezpieczenia emerytalne i rentowe podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym od dnia wskazanego we wniosku o objęcie ubezpieczeniami. Data określona we wniosku może być wcześniejsza niż data jego złożenia, ale tylko wtedy, gdy wpłynął terminowo (art. 14 ust. 1 – 1a ustawy systemowej).

[ramka][b]Przykład 2[/b]

Pan Dariusz był zatrudniony na podstawie umowy o pracę do dnia końca kwietnia 2009 r. 30-dniowy termin na złożenie wniosku o kontynuowanie ubezpieczeń upływa więc 30 maja. Jeżeli w tym terminie wniosek zostanie złożony, jako datę przystąpienia do ubezpieczeń pan Dariusz może podać 1 maja. [/ramka]

[srodtytul]Jakie dokumenty [/srodtytul]

Wniosek o kontynuowanie ubezpieczeń należy złożyć na druku ZUS ZUA (kod tytułu ubezpieczenia 19 00 xx) w ZUS właściwym ze względu na miejsce zamieszkania osoby kontynuującej opłacanie składek. Można go też przesłać pocztą. W takim wypadku datą wpływu wniosku jest data stempla pocztowego.

Natomiast za każdy miesiąc kontynuowania ubezpieczeń należne składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe powinny być wykazane w deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA. Deklaracja ta powinna być złożona w terminie do 10 dnia danego miesiąca za miesiąc poprzedni. W tym samym terminie składki powinny być opłacone.

Gdy osoba, która kontynuuje opłacanie składek, chce z tego zrezygnować, powinna złożyć formularz ZUS ZWUA (z kodem tytułu do ubezpieczeń 19 00 xx) i wyrejestrować się z ubezpieczeń.

[srodtytul]Co najmniej od minimum [/srodtytul]

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w razie kontynuowania ubezpieczeń stanowi zadeklarowana kwota. Nie może być ona jednak niższa niż kwota minimalnego wynagrodzenia, które w 2009 r. wynosi 1276 zł. Wobec tego składki liczone od takiej podstawy wynoszą łącznie 325,64 zł miesięcznie (19,52 proc. na ubezpieczenie emerytalne i 6 proc. na rentowe).

Za miesiąc, w którym nastąpiło odpowiednio objęcie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi lub ich ustanie, jeżeli ubezpieczenia trwały tylko przez część miesiąca, kwotę najniższej podstawy wymiaru składek (minimalne wynagrodzenie) zmniejsza się proporcjonalnie. W tym celu dzieli się tę podstawę przez liczbę dni danego miesiąca, a wynik mnoży przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniom.

Uwaga! Uzyskana w wyniku podzielenia liczba nie podlega zaokrągleniu (bez względu na liczbę miejsc po przecinku, jaką wskazuje użyta maszyna licząca) i powinna zostać przemnożona w takiej postaci, w jakiej została wyliczona. Po pomnożeniu należy dopiero dokonać zaokrąglenia ustalonej podstawy wymiaru składek do pełnych groszy.

Oczywiście osoba kontynuująca ubezpieczenia może zadeklarować wyższą podstawę wymiaru niż minimalne wynagrodzenie. Wówczas od tej wyższej podstawy będzie za siebie naliczała i opłacała składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

[srodtytul]Inaczej przy zawieszeniu firmy[/srodtytul]

Z możliwości kontynuowania ubezpieczeń mogą skorzystać także osoby prowadzące działalność, które ją zawiesiły. Jeśli tak zrobią, a firmę prowadzą na podstawie wpisu do ewidencji, w okresie zawieszenia działalności będą płacić składki od podstawy, jaka ich obowiązuje z działalności. Wniosek mogą złożyć w wybranym przez siebie terminie.

[ramka][b]Przykład 3[/b]

Pan Marek od pięciu lat prowadzi działalność gospodarczą. Od 1 maja 2009 r. musiał ją zawiesić. Jeżeli złoży wniosek o kontynuowanie ubezpieczeń, składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe będzie zobowiązany opłacać od 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia, tj. od kwoty 1915,80 zł.[/ramka]

[ramka][b]Przykład 4[/b]

Pani Anna od października 2008 r. prowadzi działalność gospodarczą i opłaca za siebie składki od preferencyjnej podstawy 30 proc. minimalnego wynagrodzenia. W okresie wakacji od 1 lipca do 31 sierpnia pani Anna chce zawiesić działalność i złożyć wniosek o kontynuowanie ubezpieczeń. Jeżeli to zrobi, w okresie kontynuowania składki będzie opłacała od kwoty nie niższej niż 382,80 zł.[/ramka]

Jeżeli na kontynuowanie ubezpieczeń w okresie zawieszenia działalności zdecydowałby się wspólnik spółki jawnej, partnerskiej, komandytowej lub wspólnik jednoosobowej spółki z o.o., składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe powinien w tym okresie opłacać od podstawy nie niższej niż minimalne wynagrodzenie.

[srodtytul]Ustanie nie zawsze od wskazanej daty[/srodtytul]

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe ustają od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z ubezpieczeń, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony (art. 14 ust. 2 pkt 1 ustawy systemowej). Nie można więc wyrejestrować się z tych ubezpieczeń z okresem wstecznym i wystąpić do ZUS o zwrot opłaconych za ten okres składek. Wyrejestrować można się jedynie na bieżąco.

Ubezpieczenia te ustają również od:

- pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który składki zostały opłacone po terminie; skutek ten nie wystąpi, jeżeli zainteresowany złoży wniosek o zgodę na opłacenie składek po terminie, a ZUS pozytywnie go rozpatrzy,

- dnia ustania tytułu podlegania tym ubezpieczeniom.

[ramka][b]Przykład 5[/b]

Pan Jan opłaca za siebie składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu kontynuowania ubezpieczeń. Składki za kwiecień opłacił dopiero 15 maja. W takiej sytuacji ubezpieczenia te ustały z dniem 1 kwietnia. Składki opłacone za kwiecień są nienależne i podlegają zwrotowi, jeśli ZUS nie zgodzi się na ich wniesienie po terminie lub pan Jan w ogóle nie wystąpi z takim wnioskiem.[/ramka]

[ramka][b]Po 1 września sami wybierzemy moment na złożenie ZUS ZUA[/b]

Tego właśnie dnia wejdzie w życie[link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=DF23C6A247A5BD4667D23FC52E42C176?id=310534] ustawa z 24 kwietnia 2009 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy Prawo bankowe (DzU nr 71, poz. 609)[/link]. Jej art. 1 pkt 3 znosi 30-dniowy termin, w którym należy złożyć wniosek o kontynuowanie ubezpieczeń (skreślenie art. 36 ust. 6 ustawy systemowej). Wprowadza natomiast zasadę: wniosek będzie można złożyć w wybranym przez siebie terminie.

1 czerwca 2010 r. kontynuujący ubezpieczenia emerytalne i rentowe uzyskają zwolnienie z obowiązku składania deklaracji rozliczeniowej za kolejny miesiąc, jeżeli w ostatnio złożonej deklaracji rozliczeniowej zadeklarowali do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne kwotę w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę. Z tą datą zacznie bowiem obowiązywać art. 1 pkt 5 noweli, który dodaje do art. 47 ustawy systemowej nowy ust. 2e.[/ramka]