Wypadkowe jest konieczne, jeżeli usługi wykonuje w miejscu lub siedzibie prowadzenia działalności przez zleceniodawcę. Gdy emeryt lub rencista wykonuje równocześnie dwa (lub więcej) zlecenia, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlega z jednej wybranej umowy, a z pozostałych umów ubezpieczenia emerytalne i rentowe są dla niego dobrowolne. Obowiązkowa jest tylko składka zdrowotna.

Jeżeli emeryt lub rencista z inną firmą zawarł równocześnie umowę o pracę, ze zlecenia podlega dobrowolnym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu. Nie ma wówczas znaczenia, jakie wynagrodzenie przysługuje mu z umowy o pracę.

Uwaga! W obrocie funkcjonują jeszcze zlecenia zawarte z emerytem lub rencistą przed 14 stycznia 2000 r. (przed zmianą ustawy o sus) i w dalszym ciągu są wykonywane. Dla takich umów ubezpieczenia emerytalne i rentowe są dobrowolne, a obowiązkowa jest tylko składka zdrowotna.

Zatrudniając na zlecenie ucznia lub studenta, można sporo zaoszczędzić. Z tej umowy osoby te nie podlegają ubezpieczeniom społecznym. Nie należy za nich opłacać również składki zdrowotnej.

Uczeń szkoły gimnazjalnej, ponadgimnazjalnej, ponadpodstawowej oraz student do ukończenia 26 lat życia wykonujący pracę na zlecenie nie podlega ubezpieczeniom społecznym. Zasada ta dotyczy:

- uczniów szkół bez względu na rodzaj szkoły, tj. zawodowa, technikum, liceum, oraz to czy nauka jest prowadzona w systemie dziennym, wieczorowym czy zaocznym,

- studentów bez względu na rodzaj szkoły, tj. państwowa czy prywatna, typ studiów – dzienne, zaoczne czy wieczorowe.

Zatrudniając zatem ucznia lub studenta do ukończenia 26 lat na zlecenie, nie zgłasza się go do ubezpieczeń społecznych i w konsekwencji do ubezpieczenia zdrowotnego.

Po ukończeniu 26 lat uczniowie i studenci podlegają ubezpieczeniom na zasadach ogólnych – jak wszyscy zleceniobiorcy. Jeżeli jest to jedyny tytuł do ubezpieczeń, to zatrudniony podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Od 1 października do 31 grudnia 2007 r. firma zatrudnia na zlecenie pana Krzysztofa, który jest studentem. 26 listopada kończy 26 lat. Od tego dnia ze zlecenia podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym oraz dobrowolnie chorobowemu. Należy też za niego opłacać składkę wypadkową, gdy pracę wykonuje w siedzibie lub miejscu prowadzenia działalności zleceniodawcy. Oczywiście zleceniobiorca obowiązkowo podlega również ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Płatnik składek powinien złożyć formularz ZUS ZUA i ze zlecenia zgłosić studenta do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego. W raporcie rozliczeniowym ZUS RCA za listopad w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne uwzględnia wynagrodzenie wypłacone od 26 listopada. Jeżeli było ono ustalone w stawce godzinowej, np. 10 zł za godzinę i od 1 do 25 listopada student przepracował 100 godzin, a od 26 do 30 listopada 10 godzin i w tym miesiącu otrzymał łącznie 1100 zł, to podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi 100 zł, a więc wynagrodzenie za okres od 26 do 30 listopada, a na ubezpieczenie zdrowotne tę kwotę pomniejsza się o składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez zleceniobiorcę.

Co do zasady za studenta zatrudnionego na zleceniu do ukończenia przez niego 26 lat nie opłaca się składek. Ale reguła ta nie obowiązuje, gdy student wykonuje pracę na zleceniu i ze zleceniodawcą łączy go równocześnie umowa o pracę. W takiej sytuacji w zakresie ubezpieczeń społecznych zlecenie traktuje się jako umowę o pracę. Trzeba natomiast podkreślić, że na obowiązek opłacenia składek na ubezpieczenia od zlecenia nie wpływa to, że uczeń lub student w innym zakładzie pracy jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę.