– Mieszkam w Radomiu i prowadzę działalność gospodarczą w Polsce. Zamierzam zawrzeć kontrakty o świadczenie usług na czas nieokreślony w Niemczech i Holandii. W każdym z tych państw będę przebywał przez tydzień co miesiąc, a resztę czasu poświęcę na wykonywanie usług na rzecz stałych klientów w Polsce. Wiem, że w razie kontroli muszę mieć formularz E-101. Słyszałem jednak, że można go uzyskać tylko na 12 miesięcy. Co zrobić, aby nadal podlegać ubezpieczeniom społecznym w Polsce, i zdobyć poświadczony druk E-101 – pyta czytelnik DOBREJ FIRMY.

W takiej sytuacji, w jakiej znalazł się czytelnik, ZUS wystawia formularze E-101 na 12 miesięcy. Jednak natychmiast po upływie jego ważności może poświadczyć następny. W Unii Europejskiej, Europejskim Obszarze Gospodarczym i Szwajcarii obowiązują jednolite zasady koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Chodzi o rozporządzenie Rady (EWG) nr 1408/71 z 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie (DzUrz WE L 149 z 5 lipca1971, str. 2 i n. ze zm.). Zgodnie z rozporządzeniem osoba wykonująca swoją aktywność zawodową powinna, co do zasady, podlegać jednemu ustawodawstwu ubezpieczeniowemu. O tym, jakim prawem dana osoba jest objęta, informuje formularz E-101.

Prowadzący działalność gospodarczą na własny rachunek powinni zasadniczo podlegać ubezpieczeniom społecznym w państwie, gdzie tę działalność wykonują. I to bez względu na to, gdzie mają miejsce zamieszkania czy zarejestrowany biznes. Liczy się zatem miejsce faktycznej aktywności. Problem, jeśli przedsiębiorca zwykle wykonuje działalność gospodarczą w kilku krajach. Podlega wtedy ubezpieczeniom społecznym tam, gdzie zamieszkuje (oczywiście pod warunkiem że prowadzi tam firmę choćby częściowo). Regułę tę stosujemy też do czytelnika. Powinien on dopóty odprowadzać składki do naszego ZUS, dopóki będzie w Polsce wykonywał działalność. Oczywiście za zwykłe czy też częściowe prowadzenie działalności gospodarczej nie możemy uznać incydentalnego świadczenia pewnych usług >patrz przykład 1.

Czytelnik ma jednak stałych klientów aż w trzech państwach wspólnotowych. Śmiało też możemy uznać, że w Polsce prowadzi zwykle działalność gospodarczą. A skoro tu też ma miejsce zamieszkania, to z mocy prawa podlega polskiemu systemowi zabezpieczenia społecznego. Czytelnik powinien więc bez problemu uzyskać poświadczenie potrzebnych mu formularzy E-101. W tym celu musi się zgłosić do właściwego dla niego ZUS i przedstawić dokumenty potwierdzające prowadzenie działalności w Polsce i za granicą. ZUS poświadczy wprawdzie formularze na 12 miesięcy, ale po ich upływie, jeżeli sytuacja znacząco się nie zmieni, czytelnik uzyska następny formularz. Termin 12 miesięcy ma charakter techniczny, wynikający z praktyki instytucji stosujących przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego w Unii. Może się bowiem zdarzyć, że przedsiębiorca zaprzestanie wykonywania działalności w państwie zamieszkania i wtedy trzeba będzie ustalić, który system zabezpieczenia będzie dla niego właściwy.

Pan Krzysztof, który na stałe mieszka w Polsce, ma tu zakład brukarski. Uznał jednak, że bardziej się opłaca działać w Niemczech. I to tam właśnie od dwóch lat ma prawie wszystkich kontrahentów. W Polsce świadczy usługi nie częściej niż raz na pół roku, jeśli nie ma klientów w Niemczech. Nie możemy uznać, że pan Krzysztof częściowo prowadzi biznes u nas. Nie wykonuje więc zwykle działalności w dwóch państwach objętych koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego. Składki opłaca zatem w Niemczech.

>przykład 2

Pan Gustaw mieszka w Austrii. Ma kilka stacji benzynowych w Austrii, Polsce i na Litwie. Podlegał austriackim przepisom zabezpieczenia społecznego. Po jakimś czasie sprzedał stacje austriackie i litewskie, nie prowadzi już działalności w Austrii i na Litwie, lecz wyłącznie w Polsce. Powinien zgłosić się do naszego ZUS jako osoba prowadząca działalność gospodarczą.