Na podstawie informacji z ZUS IWA z trzech kolejnych lat (2004, 2005 i2006) ZUS wyliczy wysokość składki wypadkowej każdemu pracodawcy, który zgłasza do ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10 osób.

Składka w nowej wysokości będzie obowiązywała w najbliższym roku składkowym, który rozpocznie się 1 kwietnia 2007 r. i potrwa do 31 marca 2008 r.

Natomiast za rok wysokość składki wypadkowej od 1 kwietnia 2008 r. ZUS ustali na podstawie danych z kolejnych formularzy ZUS IWA, składanych za lata: 2005, 2006 i 2007.

Nie wszyscy płatnicy składek muszą składać formularz ZUS IWA. Taki obowiązek mają tylko ci, którzy spełniają łącznie następujące warunki:

- podlegają wpisowi do rejestru RE GON;

- byli zgłoszeni w ZUS jako płatnicy składek na ubezpieczenie wypadkowe nieprzerwanie przez cały 2006 r. i jeden dzień w styczniu 2007 r.;

- w 2006 r. zgłaszali średnio w miesiącu co najmniej 10 osób do ubezpieczenia wypadkowego. Tym, którzy nie spełnią tych warunków i nie muszą przesyłać informacji o wypadkach za 2006 r., ZUS nie obliczy wysokości składki wypadkowej.

Wzór druku ZUS IWA zawiera załącznik nr 4 do rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z29 listopada 2002 r. w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków (DzU z 2002 r. nr 200, poz. 1692 ze zm.). Jest to akt wykonawczy do ustawy z30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków (DzU z2002 r. nr 199, poz. 1673 ze zm.).

Jak ustalić liczbę osób zgłoszonych do ubezpieczenia wypadkowego? Trzeba podzielić sumę osób, które podlegały temu ubezpieczeniu w ciągu poszczególnych miesięcy w 2006 r., przez liczbę miesięcy, w których płatnik składek był zgłoszony w ZUS co najmniej jeden dzień. A ponieważ istnieje wymóg nieprzerwanego zarejestrowania w ZUSprzez cały rok, to liczbę osób zgłoszonych do ubezpieczenia wypadkowego trzeba zawsze podzielić przez 12.

Wynik należy zaokrąglić do pełnych jedności: w górę - jeśli końcówka jest większa lub równa 0,5, w dół - jeśli jest mniejsza od 0,5.

W liczbie ubezpieczonych uwzględnia się wszystkich, którzy w danym miesiącu podlegali ubezpieczeniu wypadkowemu choć przez jeden dzień.

Ale uwaga! Pomija się osoby, które są objęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, ale nie podlegają ubezpieczeniu wypadkowemu.

Nie należy więc uwzględniać (bo nie podlegają ubezpieczeniu wypadkowemu):

- zleceniobiorców wykonujących pracę poza siedzibą lub miejscem działalności zleceniodawcy,

- przebywających cały miesiąc na urlopie bezpłatnym, wychowawczym, pobierających zasiłek macierzyński, zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego,

- osób powołanych do odbycia zasadniczej służby wojskowej.

Pracodawca zatrudnia 9 pracowników. Oprócz nich, w maju, z jedną osobą zawarł kilkudniową umowę-zlecenie. Zleceniobiorca wykonał zlecenie w siedzibie zleceniodawcy. Podlegał więc obowiązkowemu ubezpieczeniu wypadkowemu. Przy ustalaniu liczby ubezpieczonych należy uwzględnić 9 pracowników (podlegają oni ubezpieczeniu wypadkowemu obowiązkowo) oraz jednego zleceniobiorcę.

Pracownik przebywał na urlopie bezpłatnym przez połowę lipca 2006 r., a przez pozostałą część miesiąca pracował. Z tego tytułu podlegał wszystkim ubezpieczeniom jako pracownik, w tym wypadkowemu. Zatem trzeba go uwzględnić przy ustalaniu liczby ubezpieczonych za ten miesiąc.

Formularz ZUS IWA składa się w takiej samej formie, w jakiej płatnicy przekazują do ZUS dokumenty ubezpieczeniowe. Tak wynika z art. 31 ust. 8 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (DzU z 2002 r. nr 199, poz. 1673 ze zm.). To oznacza, że jeśli płatnik ma obowiązek przekazywać dokumenty do ZUS przez teletransmisję danych za pomocą programu Płatnik, to ZUS IWA składa w taki sam sposób. Jeśli może rozliczać się w formie papierowej, to w takiej też formie przekazuje ZUS IWA do terenowej jednostki ZUS.

Płatnik musi przechowywać kopię formularzy ZUS IWA i ewentualne ich korekty w formie elektronicznej lub papierowej przez 10 lat.

- płatnicy niepodlegający wpisowi do rejestru REGON,

- płatnicy zgłaszający do ubezpieczenia wypadkowego mniej niż 10 ubezpieczonych,

- płatnicy, którzy choć w jednym miesiącu w 2006 r. nie zgłaszali do ubezpieczenia wypadkowego ani jednej osoby.

- płatnikowi, który jeszcze nie składał formularza ZUS IWA,

- płatnikowi, który w ciągu ostatnich trzech lat choć raz nie miał obowiązku składania ZUS IWA. Oni sami ustalą sobie stopę procentową składki wypadkowej. Jeżeli w poprzednim roku płatnik zgłaszał do ubezpieczenia wypadkowego średniomiesięcznie co najmniej 10 osób, wysokość składki będzie zależała od przeważającej działalności według PKD, do której był płatnik zakwalifikowany na 31 grudnia 2006 r. Jeżeli zgłaszał natomiast nie więcej niż 9 ubezpieczonych, będzie płacił składkę w wysokości 50 proc. najwyższej stopy procentowej ustalonej na dany rok dla grup działalności (obecnie jest to 1,80 proc. podstawy wymiaru).

- Pierwsza grupa to płatnicy zgłaszający do ubezpieczenia wypadkowego nie więcej niż 9 osób, wpisani do rejestru REGON, a także ci, którzy nie podlegają wpisowi do tego rejestru. Oni opłacają składkę w zryczałtowanej wysokości 1,80 proc. podstawy wymiaru. Podstawą jej jest 50 proc. najwyższej stopy procentowej ustalonej na dany rok dla grup działalności (wynosi ona 3,60 proc.).

- Druga grupa to płatnicy, którzy w ciągu ostatnich trzech lat przynajmniej raz nie musieli składać ZUS IWA, a w 2006 r. zgłaszali do ubezpieczenia wypadkowego średniomiesięcznie co najmniej 10 osób i podlegali wpisowi do rejestru REGON. Oni przez najbliższy rok składkowy, poczynając od 1 kwietnia 2007 r., będą odprowadzali składkę wypadkową w takiej wysokości, jaka jest przypisana do tej grupy działalności, do której płatnik należał 31 grudnia 2006 r. (pod uwagę bierzemy kod PKD ujęty w rejestrze REGON). Dla tych płatników składka na ubezpieczenie wypadkowe jest zróżnicowana i wynosi od 0,90 do 3,60 proc. podstawy wymiaru. Wysokość składki jest przypisana do poszczególnej grupy działalności. Zatem płatnicy zakwalifikowani do tej samej grupy działalności płacą ją w takiej samej wysokości. ¦ Trzecia grupa to płatnicy zgłaszający do ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10 osób i podlegający wpisowi do rejestru REGON, którzy złożyli ZUS IWA za trzy poprzednie lata. Wysokość ich składki wyliczy ZUS i prześle im o tym informację do 20 kwietnia 2007 r. Składkę wypadkową w nowej wysokości będą musieli zapłacić, rozliczając się z ZUS za kwiecień 2007 r.

W polu 01 trzeba wpisać identyfikator informacji (numer/rok), np. 01 2006. W tym jako dwie cyfry płatnik wpisuje odpowiednio:

- 01 - gdy pierwszy raz składa informację ZUS IWA,

- 02 - gdy składa informację korygującą,

- 03 - 39 - gdy składa kolejne informacje korygujące. W polu 02 trzeba wpisać 6-znakowy kod terytorialny jednostki organizacyjnej ZUS. Pól 03 - 05 nie trzeba wypełniać.

BLOK II DANE IDENTYFIKACYJNE PŁATNIKA SKŁADEK

Wypełnia się go tak samo jak inne wysyłane do ZUS dokumenty ubezpieczeniowe, określone w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych. Muszą one:

- zgadzać się z aktualnymi danymi, z jakimi płatnik rejestrował się, zgłaszając siebie jako płatnika na dokumentach ZUS ZPA (dla pracodawcy - osoby prawnej) lub ZUS ZFA (dla pracodawcy - osoby fizycznej),

- uwzględniać zmiany zgłaszane na formularzu ZUS

ZIPA. W polu 01 podaje się identyfikator NIP, a w polu 02 - REGON. Gdy płatnik jest osobą fizyczną i nie ma numerów NIP i REGON lub jednego z nich, to w polach 03, 04 i 05 powinien wpisać PESEL, rodzaj dokumentu, serię i numer dokumentu (odpowiednio dowodu osobistego lub paszportu). Natomiast w polach 07, 08 i 09 wpisuje nazwisko, pierwsze imię i datę urodzenia.

BLOK III DANE O LICZBIE UBEZPIECZONYCH ZGŁOSZONYCH DO UBEZPIECZENIA WYPADKOWEGO

W polu 01 trzeba wpisać liczbę ubezpieczonych zgłoszonych do ubezpieczenia wypadkowego w 2006 r.

BLOK IV ZESTAWIENIE DANYCH DO USTALENIA KATEGORII RYZYKA DLA PŁATNIKA SKŁADKI

W polu 01 wpisuje się 5-znakowy kod PKD aktualny na 31 grudnia 2006 r. (czyli dla roku, za który składana jest informacja ZUS IWA). W polu 02 wpisuje się liczbę poszkodowanych w wypadkach przy pracy ogółem w 2006 r., a w polu 03 - liczbę poszkodowanych w wypadkach śmiertelnych i ciężkich.

PRZYKŁAD

Pracownik miał 29 grudnia 2005 r. wypadek przy pracy. Na początku stycznia 2006 r. sporządzono protokół powypadkowy i zarejestrowano wypadek w rejestrze wypadków. Wypadek ten należy uwzględnić w informacji ZUS IWA za 2006 r. Jeżeli w 2006 r. żaden ubezpieczony nie został poszkodowany w wypadkach przy pracy, to w bloku IV w polu 02 wpisuje się cyfrę zero. Jeśli w 2006 r. żaden ubezpieczony nie został poszkodowany w śmiertelnych i ciężkich wypadkach przy pracy, cyfrę zero wpisuje się w polu 03 bloku IV. Oczywiście liczba z pola 03 nie może być wyższa od tej z pola 02. Pole 04 to liczba zatrudnionych w warunkach, w których występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. W tym polu wpisuje się tylko pracowników, tj. osoby pozostające w stosunku pracy w rozumieniu kodeksu pracy. Na koniec wypełniamy blok V "Adres do korespondencji płatnika składek" i blok VI "Oświadczenie płatnika składek".

Wysokość stopy procentowej składki ustalonej przez ZUS na podstawie informacji ZUS IWA za trzy kolejne, ostatnie lata kalendarzowe będzie zależała od dwóch czynników:

- stopy procentowej składki określonej dla grupy działalności według PKD,

- wskaźnika korygującego ustalonego dla danego płatnika. ZUS ustali dla danego płatnika wysokość składki wypadkowej, mnożąc stopę procentową składki dla grupy działalności, w której się znajduje, przez wskaźnik korygujący ustalony dla danego płatnika.

Zależnie od ryzyka

Stopa procentowa składki dla grupy działalności zależy od kategorii ryzyka ustalonej dla tej grupy. Określa się ją na podstawie danych GUS za trzy ostatnie lata. Dane te są dostępne 31 stycznia danego roku.

Kategorie ryzyka dla grup działalności zależą od liczby:

- poszkodowanych w wypadkach przy pracy ogółem,

- poszkodowanych w wypadkach przy pracy śmiertelnych i ciężkich,

- stwierdzonych chorób zawodowych,

- zatrudnionych w warunkach zagrożenia. Kategoria ryzyka dla danej grupy działalności obowiązuje nie dłużej niż przez trzy lata składkowe.

Wskaźnik korygujący

Ustala się go na dany rok składkowy w zależności od kategorii ryzyka określonego dla konkretnego płatnika składek. Kategorię tę określa ZUS na podstawie złożonych przez płatnika informacji ZUS IWA.

To na podstawie danych w ZUS IWA, z trzech ostatnich lat przed rokiem składkowym (czyli teraz za lata 2004, 2005 i 2006), ZUS ustali kategorię ryzyka dla konkretnego płatnika składek.

Kategoria ta zależy od ryzyka określonego liczbą:

- poszkodowanych w wypadkach przy pracy ogółem,

- poszkodowanych w wypadkach przy pracy śmiertelnych i ciężkich,

- zatrudnionych w warunkach za grożenia. Wpływ pierwszych dwóch składników jest równy, a wskaźnik zatrudnionych w warunkach zagrożenia -podwójny.

Wskaźnik korygujący wynosi:

- 0,8 - jeśli kategoria ryzyka ustalona dla płatnika jest niższa o co najmniej trzy kategorie od kategorii ryzyka dla grupy działalności,

- 0,9 - jeśli kategoria ryzyka ustalona dla płatnika jest niższa o dwie kategorie od kategorii ryzyka dla grupy działalności,

- 1,1 - jeśli kategoria ryzyka ustalona dla płatnika jest wyższa o dwie kategorie od kategorii ryzyka dla grupy działalności,

- 1,2 - jeśli kategoria ryzyka ustalona dla płatnika jest wyższa o co najmniej trzy kategorie od kategorii ryzyka dla grupy działalności,

- 1,0 - w pozostałych wypadkach.

Zgodnie z art. 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych wypadkiem przy pracy jest nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą, podczas lub w związku z:

- wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy,

- wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych,

- wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez jego polecenia.

Na równi z wypadkiem przy pracy traktowany jest wypadek, któremu pracownik uległ:

- w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż wskazane wyżej, chyba że postępowanie pracownika nie było związane z powierzonymi mu zadaniami,

- podczas szkolenia z powszechnej samoobrony,

- przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe. Wypadkiem przy pracy jest również nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodującą uraz lub śmierć, które nastąpiło w czasie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu (np. przy wykonywaniu pracy na podstawie umowy agencyjnej, zlecenia, także zawieranych z własnym pracodawcą i współpracy przy ich wykonywaniu, wykonywaniu zwykłych czynności związanych z prowadzeniem pozarolniczej działalności i współpracy przy niej).

Ciężkim wypadkiem przy pracy jest taki, w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu. Także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała.

Natomiast śmiertelnym wypadkiem przy pracy jest taki, w wyniku którego nastąpiła śmierć w ciągu 6 miesięcy od dnia wypadku.