Zasadniczo sprawa dotyczyła ponad 108 tys. zł PIT za 2013 r. Ostatecznie jednak wszystko rozbiło się o skuteczność przesłanki zawieszenia biegu terminu przedawnienia na podstawie art. 70 § 6 pkt 1 ordynacji podatkowej. W skardze do Wojewódzkiego Sąd Administracyjnego w Kielcach podatnik zarzucił, że wszczęcie postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe nastąpiło bowiem w sposób instrumentalny, wyłącznie w celu zawieszenia biegu terminu przedawnienia. Do wydania decyzji w obu instancjach nie towarzyszyły jakiekolwiek następcze działania służące realizacji podstawowych celów postępowania karnoskarbowego. W ocenie skarżącego sekwencja zdarzeń wskazuje, że postępowanie w sprawie o przestępstwo skarbowe zostało wszczęte na dziewięć miesięcy przed upływem terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego, po upływie czterech i pół roku od zakończenia kontroli podatkowej, oraz dwóch lat od dnia wszczęcia postępowania podatkowego.
Czytaj także: Instrumentalne wszczęcie kks, a przedawnienie zobowiązania
Fiskus nie wiedział problemu. W odpowiedzi na skargę podkreślał, że nie jest uprawniony do kontroli zasadności wszczęcia postępowania karnoskarbowego wobec podatnika.
Innego zdania był jednak kielecki WSA. Kluczowa dla rozstrzygnięcia okazała się uchwała siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z 24 maja 2021 r. (I FPS 1/21). Wynika z niej, że ocena przesłanek zastosowania przez organy podatkowe przy wydawaniu decyzji art. 70 § 6 pkt 1 w zw. z art. 70c ordynacji podatkowej mieści się w granicach sprawy sądowej kontroli legalności tej decyzji.
WSA zwrócił uwagę, że w świetle uchwały nie można w ramach tej pomijać zagadnienia merytorycznego tj. czy na tle okoliczności danej sprawy podatkowej, związanych z bytem zobowiązania podatkowego, wszczęcie postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe nie miało pozorowanego charakteru i nie służyło jedynie wstrzymaniu biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Dokonanie takiej oceny powinno być wcześniej przeprowadzone przez organ podatkowy. W przypadkach wątpliwych, w szczególności wówczas, gdy moment wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, jest bliski dacie przedawnienia, wyjaśnienie tej kwestii powinno znaleźć odzwierciedlenie w uzasadnieniu decyzji podatkowej. Taka informacja jest konieczna, aby z zagwarantować podatnikowi, że postępowanie podatkowe jest prowadzone w sposób budzący zaufanie do organów podatkowych. Z drugiej zaś jej zamieszczenie umożliwi następnie dokonanie oceny prawidłowości zastosowania tej instytucji przez sąd administracyjny kontrolujący akt wydany przez organ podatkowy.
Sąd uznał, że uzasadnienie zaskarżonej decyzji nie wskazuje okoliczności istotnych dla oceny czy wszczęcie postępowania z kks miało instrumentalny charakter. Tymczasem w sytuacji, w której może zachodzić podejrzenie o instrumentalne wykorzystanie instytucji zawieszenia terminu przedawnienia, uzasadnienie wymaga przedstawienia przez organ podatkowy okoliczności pozwalających na odniesienie się do tego zarzutu.
W toku ponownego postępowania obowiązkiem organów będzie więc rozważanie czy nie doszło do instrumentalnego wykorzystania art. 70 § 6 pkt 1 ordynacji podatkowej oraz danie temu wyrazu w uzasadnieniu wydanej decyzji.
Przy czym zdaniem sądu w spornej sprawie następstwo czasowe zdarzeń nasuwa istotne wątpliwości, co do tego, czy wszczęcie postępowania karno-skarbowego nie wynikało jedynie z potrzeby zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych.
Na obecnym etapie postępowania rozstrzyganie zarzutów co do meritum sprawy uznał jednak przedwczesne.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach z 24 czerwca 2021 r.
Sygnatura akt: I SA/Ke 143/21
Emilia Binkowska doradca podatkowy, project manager BT&A Group
Orzeczenie WSA w Kielcach porusza bardzo istotną kwestię dla wszystkich podatników, wobec których prowadzone są lub były postępowania podatkowe, a w związku ze zbliżającym się terminem przedawnienia zobowiązania podatkowego organy podatkowe wszczęły również postępowanie karne skarbowe. Sąd w omawianym orzeczeniu zobowiązał organy podatkowe do zbadania w toku ponownego postępowania czy powołanie się na art. 70 § 6 pkt 1 ordynacji podatkowej miało instrumentalny charakter. Ocena powyższego powinna uwzględniać przedstawienie dowodów i opis czynności wskazujących, że wszczęcie postępowania karnoskarbowego było uzasadnione podejrzeniem popełnienia czynu zabronionego przez podatnika oraz odniesienie się do faktu, że postępowanie karne skarbowe zostało wszczęte 9 miesięcy przed terminem przedawnienia zobowiązania. Warto wskazać, iż sąd oceniając sporną kwestię miał na uwadze przełomową uchwałę składu siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z 24 maja 2021 r. (I FPS 1/21). We wskazanej uchwale NSA orzekł, że w granicach sprawy sądowej kontroli legalności decyzji mieści się ocena przesłanek zastosowania przez organy podatkowe przy wydawaniu decyzji podatkowej art. 70 § 6 pkt 1 OP. Moim zdaniem, powyższa uchwała skutecznie ograniczy niedopuszczalną praktykę organów podatkowych wszczynania postępowań karnoskarbowych w celu jedynie zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Takie postępowanie organów podatkowych przeczyło gwarancyjnej funkcji instytucji przedawnienia, co naruszało zarówno zasadę zaufania do organów podatkowych oraz konstytucyjne zasady praworządności i państwa prawa. W kontekście powyższego należy podkreślić, że uchwała NSA wiąże wszystkie składy orzekające, co potwierdza treść omawianego orzeczenie WSA w Kielcach.