Egzekucja z wynagrodzenia obejmuje zarówno pensję za efektywną pracę w sensie ścisłym, jak i co do zasady inne świadczenia pieniężne. Potrąceń na rzecz organu egzekucyjnego dokonuje się zatem w szczególności z:

- ?periodycznego wynagrodzenia za pracę i należności za prace zlecone,

- ?nagród i premii przysługujących za okres zatrudnienia,

- ?zysku związanego ze stosunkiem pracy lub udziału w funduszu zakładowym oraz wszelkich innych funduszach związanych ze stosunkiem pracy.

Nie wszystko można zająć

Mimo że przy potrąceniach orzecznictwo sądowe opowiada się za szerokim pojmowaniem wynagrodzenia za pracę, nie wszystkie należności związane z pracą można pomniejszać przy zajęciu komorniczym.

Egzekucji komorniczej lub administracyjnej nie podlegają ?np. sumy i świadczenia w naturze przeznaczone na pokrycie wydatków na podróże w sprawach służbowych (art. 831 § 1 kodeksu postępowania cywilnego). Oznacza to, że organ egzekucyjny nie może zgłaszać roszczeń do diet i innych należności wypłacanych za delegacje odbyte przez pracownika. Dotyczy to też świadczeń zwracanych zatrudnionym za poniesione przez nich wydatki związane z wykonywaną pracą, tj. m.in.:

- ?ryczały za korzystanie z samochodu prywatnego do celów służbowych,

- ?ekwiwalenty za pranie odzieży roboczej,

- ?ekwiwalenty za korzystanie przez zatrudnionego z własnych narzędzi, materiałów lub sprzętu.

Do należności pracowniczych niepodlegających egzekucji zalicza się także świadczenia niepieniężne w postaci np. usługi lub rzeczy.

Wartości przyznanych elementów pozapłacowych nie należy przeliczać na hipotetycznie otrzymaną gotówkę. Mogłoby to naruszyć kwotę wolną od potrąceń rozumianą jako tę mającą zagwarantować zatrudnionemu pewne minimum bytowe.

Przykład

Zatrudniony na pełny etat pan Adam otrzymuje w każdym miesiącu 2000 zł brutto stałego wynagrodzenia (netto to 1459,48 zł). ?Z jego pensji co miesiąc szef potrąca na rzecz komornika maksymalnie 50 proc. stawki netto z zachowaniem kwoty wolnej od ujęć w wysokości 1237,20 zł. W kwietniu br. pracodawca zafundował panu Adamowi wycieczkę o wartości 1900 zł. Gdyby wliczyć ją do wynagrodzenia netto, łącznie płaca netto za kwiecień wyniosłaby 2783,43 zł (to wartość wynagrodzenia i wycieczki pomniejszona o składki ZUS i zaliczkę podatkową). Połowa tej kwoty to 1391,72 zł (50 proc. x 2783,43 zł). Potrącenie tej kwoty w kwietniu spowodowałoby, że pracownik otrzymałby fizycznie w gotówce zaledwie 67,76 zł (1459,48 zł – 1391,72 zł). Dlatego z wartości wycieczki nie powinno dokonywać się potrącenia komorniczego.

Obowiązkowo z daninami

Choć z wartości świadczeń niepieniężnych nie dokonuje się potrąceń, to nie pozostają one jednak całkowicie bez wpływu na finalną kwotę ujęcia. Wynika to stąd, że do celów podatkowych i ustalania podstawy wymiaru składek ubezpieczeniowych te świadczenia, jako przychody ze stosunku pracy, są zwykle opodatkowane oraz ozusowane. Daniny na rzecz fiskusa i ZUS (w części finansowanej przez zatrudnionego) skalkulowane od wartości świadczeń niepieniężnych pomniejszają kwotę wynagrodzenia netto.

Obciążenia podatkowo-składkowe od ponoszonych na rzecz etatowca świadczeń pozapłacowych są obowiązkowymi należnościami publiczno-prawnymi, tak jak składki i podatek wyliczone od pensji za pracę. Dlatego należy je uwzględniać przy wyznaczaniu sum, które mają być przekazane na konto komornika. Szacując zatem wysokość potrącenia z pensji, ?od należności podlegających egzekucji najpierw odejmuje się podatek i składki ZUS (naliczone także od świadczeń niepieniężnych). Dopiero od tak obliczonego wynagrodzenia netto dokonuje się ujęcia z zachowaniem kwot wolnych oraz granicy potrąceń określonych w kodeksie pracy.

Ważna jest kolejność...

Zgodnie z tymi przepisami z wynagrodzenia za pracę po odliczeniu składek społecznych oraz zaliczki na podatek dochodowy potrąceniu podlegają:

- ?sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych,

- ?sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,

- ?zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi (np. na podróż służbową czy zakup materiałów na potrzeby zakładu; ?nie chodzi tu o wypłaconą zaliczkowo – przed terminem płatności – część wynagrodzenia za pracę, co potwierdza wyrok Sądu Najwyższego z 24 lipca 2001 r., I PKN 552/00),

- ?kary pieniężne z tytułu odpowiedzialności porządkowej, przewidziane w art. 108 k.p.

Bezwzględne pierwszeństwo mają sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych oraz te zajmowane na podstawie tytułów wykonawczych na pokrycie innych należności (np. zajęcia komornicze). Potrącenie w miesiącu innych kwot możliwe jest tylko z tej części pensji, która pozostała do wypłaty po dokonaniu ujęć na rzecz wymienionych zajęć (oczywiście po uwzględnieniu ograniczeń wynikających z prawa pracy).

..i dopuszczalne kwoty

Potrąceń z wynagrodzenia za pracę wolno dokonywać przy egzekucji:

- ?świadczeń alimentacyjnych – do 3/5 jego wysokości,

- ?innych należności lub potrącaniu zaliczek pieniężnych – do 1/2 wynagrodzenia.

Przy zbiegu ujęć z różnych tytułów potrącenia kwot egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne oraz zaliczek pieniężnych nie mogą w sumie przekraczać połowy wynagrodzenia, a łącznie z potrąceniami należności alimentacyjnych – 3/5 wynagrodzenia (art. 87 § 4 k.p.).

Trzeba zachować kwotę wolną

Ważnym ograniczeniem dopuszczalności ujęć jest zachowanie tzw. kwoty wolnej >patrz poniżej. Na jej wysokość wpływają:

- ?ustawowa kwota minimalnego wynagrodzenia w roku ?(w 2014 r. dla pełnoetatowca jest to 1680 zł brutto),

- ?rodzaj potrącenia dokonywanego z pensji,

- ?wymiar etatu pracownika (przy zatrudnieniu w niepełnym wymiarze czasu pracy kwotę wolną zmniejsza się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy),

- ?wskaźniki podatkowe takie jak zryczałtowane koszty uzyskania przychodu i kwota zmniejszająca miesięczne zaliczki na podatek, którą stosuje się tylko wtedy, gdy pracownik złoży formularz PIT-2.

Przykład

Pan Wojciech jest pełnoetatowcem, który ma 4000 zł stałego wynagrodzenia zasadniczego. Dodatkowo pracodawca opłaca ?mu co miesiąc abonament medyczny o wartości 150 zł, który ?podlega zarówno opodatkowaniu, jak i ZUS. Pan Wojciech ma zajęcie komornicze dotyczące egzekucji należności innych niż alimenty na ponad 10 000 zł. Uwzględniając to, że pracownik ma prawo do podstawowych kosztów uzyskania przychodów, kwoty zmniejszającej podatek oraz kwoty wolnej od potrąceń wynoszącej 1237,20 zł, jego lista płac za kwiecień 2014 r. powinna wyglądać tak jak w tabeli 2.

Jak wynika z przedstawionych wyliczeń:

- składki i podatek od abonamentu medycznego uwzględniono przy wyznaczaniu kwoty potrącenia, choć samej wartości abonamentu nie wliczono do kwoty netto,

- kwota potrącenia nie narusza kwoty wolnej: 1403,87 zł > 1237,20 zł.