Najczęściej pożyczki ze środków funduszu (zfśs) są udzielane na znacznie korzystniejszych warunkach niż komercyjne.

Wynika to przede wszystkim z charakteru tych świadczeń (nie jest nim uzyskanie przez pracodawcę zysków, lecz wsparcie pracownika), źródła ich finansowania (nie są to środki obrotowe pracodawcy, lecz przeznaczone na cele socjalne) i z tego że ryzyko udzielenia pożyczki pracownikowi przez pracodawcę (który ma informację o dochodach pracownika) jest znacznie niższe, niż w przypadku gdy udziela jej instytucja finansowa.

[srodtytul]To nie jest nieodpłatne świadczenie[/srodtytul]

Z tych względów można uznać, że pożyczka udzielona z zfśs, oprocentowana niżej niż bankowa, jest udzielona na zasadach rynkowych, a co za tym idzie pracownik nie uzyskuje przychodu z tytułu częściowo nieodpłatnych świadczeń.

Stanowisko takie aprobują także organy podatkowe, uznając, że jeżeli regulamin funduszu dopuszcza możliwość przyznania pracownikowi pożyczki o preferencyjnym oprocentowaniu, to nie ma żadnych podstaw prawnych do uznania różnicy między oprocentowaniem kredytów bankowych a udzielonej pożyczki za przychody ze stosunku pracy [b](zob. interpretacja Izby Skarbowej w Poznaniu z 7 stycznia 2008 r., ILPB2/415-217/07-2/JK)[/b].

Warunkiem jest jednak udzielanie preferencyjnych pożyczek wszystkim pracownikom na takich samych zasadach. Co więcej organy skarbowe czasami zgadzają się nawet na udzielanie pracownikom nieoprocentowanych pożyczek z zfśs bez konieczności przypisania im przychodu podatkowego z tego tytułu (choć stanowiska w tym zakresie są podzielone).

[srodtytul]Zwolnione zapomogi[/srodtytul]

Innym rodzajem wsparcia dla pracowników są zapomogi otrzymane w indywidualnych zdarzeniach losowych, klęskach żywiołowych, długotrwałej chorobie lub w razie śmierci. Wartość tego typu świadczeń korzysta ze zwolnienia od PIT do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2280 zł (art. 21 ust. 1 pkt 26 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?n=1&id=346580]ustawy o PIT[/link]).

Nie tylko zapomogi z zfśs są zwolnione, ponieważ przepisy nie uzależniają zwolnienia tych świadczeń od takiego ich pochodzenia. Najczęściej jednak zapomogi wypłacane są właśnie z tego źródła. Powstaje jednak problem, co należy rozumieć przez długotrwałą chorobę czy zdarzenie losowe.

Biorąc pod uwagę zasadę powszechności opodatkowania, pojęcia te nie powinny być interpretowane rozszerzająco, na co często wskazuje fiskus. Organy podatkowe posługują się potocznym, a więc słownikowym rozumieniem tych pojęć.

[ramka][b]Choroba i zdarzenie losowe[/b]

Pod pojęciem zdarzenia losowego rozumie się zdarzenie zależne od losu, kolei życia. Takie zdarzenia mogą być spowodowane nie tylko działaniem sił przyrody, ale również działaniem ludzi, z zastrzeżeniem że zachowane zostaną przesłanki losowości, czyli zajdzie zdarzenie nieprzewidywalne, niezależne od woli człowieka i niemożliwe do uniknięcia mimo zachowania należnej staranności [b](tak Izba Skarbowa w Katowicach w interpretacji z 27 maja 2008 r., IBPB2/415-409/08/MK). [/b]

Z kolei pod pojęciem długotrwałej choroby rozumie się chorobę wymagającą długotrwałego leczenia stałego lub przez długi okres, mającą długotrwały przebieg.

Jak wskazuje fiskus, z medycznego punktu widzenia długotrwałe choroby to choroby przewlekłe, nieuleczalne, wrodzone; do chorób długotrwałych zaliczyć należy zatem wszelkie choroby przewlekłe, jak również takie, które mają długotrwały przebieg (trwające miesiącami lub latami) i wymagające leczenia w sposób stały lub przez długi okres [b](tak Izba Skarbowa w Poznaniu w interpretacji z 29 kwietnia 2010 r., ILPB2/415-183/10-3/TR).[/b][/ramka]

Fiskus wymaga także, aby fakt długotrwałej choroby został prawidłowo udokumentowany, przykładowo zaświadczeniem lekarskim wystawionym przez lekarza specjalistę lub lekarza rodzinnego, orzeczeniem o niepełnosprawności [b](tak Izba Skarbowa w Bydgoszczy w interpretacji z 11 lutego 2010 r., ITPB2/415-915/ 09/MM).[/b]

Stanowisko to należy uznać za prawidłowe, bo to na pracowniku, jako osobie zainteresowanej osiągnięciem korzyści podatkowej, spoczywa obowiązek udowodnienia okoliczności, w związku z którymi chce ją osiągnąć.

Środki zfśs mogą być też spożytkowane na dofinansowanie wypoczynku dzieci i młodzieży. Spełnienie ustawowych warunków pozwoli uniknąć zapłaty podatku od tego typu wsparcia.

Zwolnione są bowiem dopłaty do wypoczynku zorganizowanego przez podmioty prowadzące działalność w tym zakresie, w formie wczasów, kolonii, obozów i zimowisk, w tym również połączonego z nauką pobytu na leczeniu sanatoryjnym, w placówkach leczniczo-sanatoryjnych, rehabilitacyjno-szkoleniowych i leczniczo-opiekuńczych, oraz przejazdów związanych z tym wypoczynkiem i pobytem na leczeniu dzieci i młodzieży do lat 18. Jeżeli dofinansowanie przyznane jest ze środków funduszu, to zwolnienie jest nielimitowane, gdy z innych źródeł, zwolnienie dotyczy kwoty 760 zł.

Należy zwrócić uwagę, że wypoczynek musi być zorganizowany przez podmioty prowadzące działalność w tym zakresie (np. biura podróży). Ze zwolnienia nie będzie więc korzystać dofinansowanie rodzinnego wyjazdu nad morze.

[srodtytul]Dla emerytów i rencistów[/srodtytul]

Z zfśs można także wesprzeć byłych pracowników i osiągnąć przy tym korzyści podatkowe. Zwolnione są bowiem świadczenia rzeczowe lub ekwiwalenty pieniężne w zamian tych świadczeń otrzymane przez emerytów i rencistów w związku z łączącym ich poprzednio z zakładem pracy stosunkiem pracy do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2280 zł.

[ramka][b]Do odliczenia tylko odpis na fundusz[/b]

Kosztem pracodawcy nie jest wartość świadczenia wydatkowanego ze środków zfśs, lecz sam odpis na ten fundusz. Odpisy zalicza się do kosztów podatkowych w momencie przelania środków pieniężnych na wyodrębniony rachunek bankowy funduszu.

Można się jednak spotykać ze stanowiskiem organów podatkowych, że w przypadku rozdysponowania środków z funduszu w sposób niezgodny z przepisami [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=2DEDE4D43CD4A4A427A3429AE39C564D?id=74017]ustawy o zfśs[/link] odpis na fundusz nie może być kosztem podatkowym.

Najczęściej tak jest, gdy pracodawca przyznaje świadczenia na cele inne niż przewidziane w ustawie lub gdy przyznaje świadczenia na cele przewidziane w ustawie, ale zapomina o kryterium socjalnym (przykładowo otrzymują je w jednakowej wysokości wszyscy pracownicy). Niektóre sądy administracyjne potwierdzają to stanowisko [b](np. wyrok WSA w Gdańsku z 10 stycznia 2008 r., I SA/Gl 54/07). [/b]

W naszej ocenie nie można zgodzić się z taką interpretacją, ponieważ ustawy podatkowe uprawniają do zarachowania w poczet kosztów podatkowych odpisów, nie wskazując jednocześnie, na jaki cel mają one zostać spożytkowane, nie warunkując prawa zaliczenia tych odpisów do kosztów podatkowych od sposobu ich wykorzystania ani też nie zawierając zastrzeżenia, że do kosztów podatkowych mogą być zaliczane odpisy na zfśs wyłącznie w części wydatkowanej z tych środków zgodnie z odrębnymi przepisami.

Tylko w takim wypadku organy podatkowe mogłyby badać sposób wydatkowania pieniędzy z funduszu, by ustalić, jaka część odpisu na zfśs może być kosztem podatkowym. Takich warunków nie wprowadzają ustawy podatkowe, natomiast kwestie prawidłowości wykorzystania środków funduszu reguluje odrębna ustawa, która przewiduje także sposób postępowania w razie nieprawidłowego ich wykorzystania.

Należy również pamiętać, że kosztem podatkowym pracodawcy nie będzie wydatek ze środków obrotowych na działalność socjalną (kosztem jest bowiem odpis). Wyjątkiem są jedynie świadczenia urlopowe wypłacane przez niektórych pracodawców, jeżeli nie utworzyli oni funduszu.[/ramka]

[i] Jarosław Sawicki jest doradcą podatkowym, szefem Działu Doradztwa Prawnego i Podatkowego dla Pracodawców w Kancelarii Doradztwa Podatkowego Roberta Bema w Warszawie;

Piotr Rydzewski jest doradcą podatkowym, szefem Działu Postępowań Podatkowych i Sądowych w tej kancelarii[/i]