Czy tworząc katalog osób uprawnionych do korzystania ?z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych w naszym zakładzie, możemy nie wymieniać wśród członków rodziny pracowników ich współmałżonków? Jeśli nie można tego zrobić, to czy można ograniczyć osoby uprawnione tylko do małżonków niepracujących? – pyta czytelniczka.

Nie.

Nie można wykluczyć współmałżonka pracownika z osób uprawnionych do korzystania z ZFŚS. Podobnie nieuprawnione jest ograniczanie listy uprawnionych przez odniesienie do dodatkowych cech żony lub męża. A takimi są właśnie niepozostawanie w zatrudnieniu czy figurowanie w rejestrze osób bezrobotnych.

Zgodnie z art. 2 pkt 5 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (tekst jedn. DzU z 2012 r., poz. 592 ze zm.) z funduszu socjalnego mają prawo korzystać:

Osoby należące do dwóch pierwszych grup są uprawnione do korzystania z funduszu z mocy ustawy. W regulaminie ZFŚS nie można ich tego prawa pozbawić ani go ograniczyć.

Pojęcie członkowie rodziny nie zostało zdefiniowane ?w ustawie o ZFŚS. Wymaga zatem doprecyzowania w regulaminie gospodarowania środkami funduszu. Można posiłkować się przy tym np. definicją rodziny zawartą ?w art. 3 pkt 16 ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (tekst jedn. DzU z 2013 r., poz. 1456). Przepis ten wskazuje, że rodzina oznacza odpowiednio następujących członków rodziny:

Do członków rodziny ustawa ta nie zalicza dziecka, które pozostaje pod opieką opiekuna prawnego lub pozostaje ?w związku małżeńskim, a także pełnoletniego dziecka posiadającego własne dziecko.

Na pewno ta definicja może być pomocna przy udzielaniu pomocy socjalnej. Podobnie dookreśla się bowiem członków rodziny w wielu regulaminach ZFŚS. Nie jest ona jednak obowiązująca w tym zakresie, ponieważ obowiązuje wyłącznie na użytek przepisów ?o świadczeniach rodzinnych.

Choć wydaje się, że swoboda w tym zakresie jest dosyć duża, to pewnych grup osób z pojęcia członkowie rodziny wyłączyć nie można. W minimalnym zakresie muszą to być małżonek i dzieci niepełnoletnie. Nie da się, według mnie, znaleźć uzasadnienia prawnego do ich wyłączenia z pojęcia członkowie rodziny.

Art. 23 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wskazuje, że małżonkowie mają równe prawa i obowiązki w związku. Są zobowiązani do wspólnego pożycia, do wzajemnej pomocy i wierności oraz do współdziałania dla dobra rodziny, którą założyli. W konsekwencji należy bezwzględnie uznać, że minimalnym zakresem pojęcia rodzina objęci są oboje małżonkowie. Skoro bowiem przez zawarcie małżeństwa tworzą rodzinę, to nie można jednocześnie wyłączać współmałżonka z grona członków rodziny. Dalsze przepisy ?k.r.i.o., odnoszące się np. do władzy rodzicielskiej nad niepełnoletnim dzieckiem, nie pozwalałyby z grupy członków rodziny wyłączyć dziecka przed osiągnięciem pełnoletniości.

Za nieuprawnione ograniczenie prawa do korzystania z ZFŚS należy też uznać uwzględnienie tylko małżonków niepracujących. Fakt zarobkowania przez współmałżonka pracownika nie może mieć znaczenia w odniesieniu do samego prawa do ewentualnego przecież korzystania ze środków socjalnych. Może i powinien przekładać się na samo przyznawanie świadczeń (wpływa na kwestie sytuacji socjalnej rodziny), ale nie powoduje wyłączenia z pojęcia członek rodziny.