Zleceniobiorca z periodyczną płacą pod kodeksową osłoną

Z wypłacanej zleceniobiorcy periodycznie zapłaty uszczkniemy tylko tyle, ile możemy z wynagrodzenia za pracę. Warunek: ograniczenie musi wynikać z pisma o zajęciu

Aktualizacja: 28.02.2011 03:52 Publikacja: 28.02.2011 02:00

Renata Majewska

Zarobki za wykonanie umowy-zlecenia są chronione przed potrąceniami tak samo jak wynagrodzenie za pracę, jeśli łącznie spełniają warunki:

- mają charakter powtarzalny, czyli zleceniodawca uiszcza je z pewną regularnością, choć niekoniecznie w jednakowych odstępach czasu,

- ich celem jest zapewnienie utrzymania (art. 833 § 2 k.p.c.).

Kodeks postępowania cywilnego nie definiuje zwrotu „zapewnienie utrzymania”. Utarło się, że chodzi o świadczenia przynoszące danej osobie korzyści pozwalające na nabywanie bieżących, codziennych dóbr i usług oraz dające jej i najbliższym przynajmniej minimum egzystencji.

Z taryfy ulgowej nie korzysta zatem działalność prowadzona dla czystego zysku, np. gospodarcza. Reasumując, wynagrodzenie za wykonanie zlecenia ma gwarancje ograniczonych potrąceń (jak z wynagrodzenia za pracę), gdy wykonawca współpracuje na stałe ze zleceniodawcą na podstawie umów ciągłych bądź odnawialnych, regularnie gratyfikowanych i stanowiących dla niego źródło dochodu służącego utrzymaniu.

Jeśli zakład nie angażuje zleceniobiorcy dodatkowo na podstawie umowy o pracę, to zajęcie jego pensji powinno opiewać na egzekucję z innej wierzytelności. Nawet jeśli przychody ze zlecenia odpowiadają podanym kryteriom, zleceniodawca nie ma jeszcze pewności, że należy dokonywać z nich potrąceń jak z pensji ze stosunku pracy (art. 87 – 91 k.p.). Ograniczenie egzekucji z innych wierzytelności musi wynikać z pisma o jej zajęciu.

Zleceniodawca nie ma prawa samodzielnie rozstrzygać, ile zabrać z płacy za zlecenie ani też interpretować niejasnych przepisów. W zajęciu innej wierzytelności (wynagrodzenia za zlecenie) komornik/organ egzekucyjny musi wskazać m.in. zakres egzekucji, w tym konkretną, istniejącą wierzytelność, i ograniczenie egzekucji.

Zajęcia innych wierzytelności często wskazują, by do świadczeń powtarzalnych i służących utrzymaniu stosować przepisy o ochronie wynagrodzenia za pracę przed potrąceniami. Chcą w ten sposób uniknąć kolejnych skarg dłużników i przedłużania postępowania egzekucyjnego przez konieczność ograniczania potrąceń przed sądem.

Dopiero gdy zapłata za zlecenie wykazuje opisane cechy a komornik w zajęciu ograniczył egzekucję do zasad dotyczących wynagrodzenia za pracę, dokonujemy potrąceń według art. 87 – 91 k.p., honorując dwa limity:

- maksymalną dopuszczalną kwotę potrącenia,

- kwotę wolną od potrąceń.

Jednak przy potrącaniu z wynagrodzenia ze zlecenia nie należy respektować kwoty wolnej od potrąceń, bo jest ona ściśle związana ze stosunkiem pracy, a ponadto proporcjonalna do wymiaru czasu pracy.

Dlatego jej ustalenie dla zleceniobiorcy jest niemożliwe, a ponadto „odpowiednie stosowanie (…) przepisów o egzekucji z wynagrodzenia za pracę oznacza, że przepisy te należy stosować przy pełnym uwzględnieniu charakteru, a także celu egzekucji z innych wierzytelności (…) oraz wynikających stąd różnic w stosunku do wynagrodzenia za pracę” (wyrok SA w Warszawie z 30 stycznia 2008 r., VI ACa 365/07).

Przy naliczaniu potrąceń z pensji za zlecenie na podobnych warunkach jak z wynagrodzenia za pracę nie wiąże kwota wolna od potrąceń.

Obowiązują za to maksymalne dopuszczalne kwoty potrącenia, które na przykład wynoszą przy egzekwowaniu sum na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie:

- alimentów – 3/5 wynagrodzenia netto zleceniobiorcy,

- innych świadczeń niż alimenty – połowę wynagrodzenia netto zleceniobiorcy.

Zleceniobiorcy pobierającemu periodyczną płacę musimy również zostawić jednorazowo tzw. minimum egzystencji dłużnika odpowiadające części płacy za czas do najbliższego terminu wypłaty (art. 829 pkt 5 k.p.c., uchwała SN z 17 grudnia 1981 r., III CZP 32/81).

W trakcie postępowania egzekucyjnego zleceniodawcy przypada rola poborcy potrącenia i oddania go komornikowi/organowi egzekucyjnemu.

Oprócz tego ma on obowiązek na wezwanie zawiadomić wymienione organy w ciągu tygodnia,

- czy i w jakiej wysokości przysługuje dłużnikowi wynagrodzenie za zlecenie, a w razie przeszkód w jej egzekucji o ich przyczynach,

- i czy inne osoby roszczą sobie prawo do wierzytelności, czy i w jakim sądzie lub przed jakim organem toczy się lub toczyła sprawa o zajętą wierzytelność oraz czy i o jakie roszczenia została skierowana wobec niej egzekucja przez innych wierzycieli.

Oczywiste jest, że zleceniodawcy nie wolno uiszczać zajętej części egzekwowanego wynagrodzenia.

Często w zajęciu brakuje wzmianki o ograniczeniu egzekucji z innej wierzytelności (z wynagrodzenia za zlecenie) do zasad wiążących przy dokonywaniu potrąceń z wynagrodzenia za pracę.

Zleceniodawca ma wówczas obowiązek zająć całą pensję, nie oglądając się na maksymalną dopuszczalną kwotę potrącenia, nawet jeśli umowa-zlecenie spełnia potencjalne przesłanki zastosowania do niej ograniczonych potrąceń. Zostawia wówczas zleceniobiorcy jednorazowo (a nie co miesiąc) pieniądze niezbędne na utrzymanie dłużnika i jego rodziny przez dwa tygodnie (art. 829 pkt 5 k.p.c.).

Dotyczy to również sytuacji, kiedy zatrudniający nie wie, jak zakwalifikować pensję za zlecenie: do świadczeń powtarzających się i służących utrzymaniu czy nie. Zleceniodawca nigdy nie rozstrzyga sam.

Zajmuje całą pensję za zlecenie, dzieląc się ewentualnie wątpliwościami ze zleceniobiorcą dłużnikiem, któremu wolno dalej walczyć o swoje prawa, wystąpić ze skargą na czynności komornika oraz żądać ograniczenia egzekucji do limitów obowiązujących przy dokonywaniu potrąceń z wynagrodzenia za pracę.

Przykład

W lutym 2011 r. firma dostała zajęcie komornicze wynagrodzenia zleceniobiorcy, pana Andrzeja, z tytułu niespłaconej przez niego pożyczki na kwotę 5200 zł. Komornik zastrzegł w piśmie, że jeśli płaca ma charakter periodyczny i służy utrzymaniu, to należy stosować zasady dokonywania potrąceń z wynagrodzenia za pracę.

Pan Andrzej jest zatrudniony na podstawie bezterminowej umowy-zlecenia, a pobory (1470 zł brutto) dostaje co miesiąc.

Przysługują mu koszty uzyskania przychodu w wysokości 20 proc. i nie złożył wniosku o zastosowanie do niego stawki podatku dochodowego 32 proc. Obliczając wysokość potrącenia z tytułu niespłaconej pożyczki, ustalamy po kolei:

Etap 1.

podstawa potrącenia -

patrz tabela 3

Etap 2.

maksymalna kwota potrącenia

1070,30 zł : 2 = 535,15 zł

Etap 3.

jednorazowe minimum egzystencji

Jest to 1/30 wynagrodzenia zleceniobiorcy za każdy dzień przypadający między dniem zajęcia jego pensji a dniem kolejnej wypłaty.

Jeśli np. zakład uiszcza mu pobory za zlecenie do ostatniego dnia każdego miesiąca, a zajęcie nastąpiło 23 lutego 2011 r., to minimum egzystencji wynosi 214,06 zł [(1070,30 zł : 30) x 6 dni pozostałych do terminu wypłaty].

Etap 4.

kwota potrącenia

Od kwoty netto wynagrodzenia (1070,30 zł) przypadającej do wypłaty zleceniobiorcy odejmujemy maksymalną dopuszczalną kwotę potrącenia. Jeśli wynik jest wyższy od minimum egzystencji dłużnika, oznacza to, że wolno potrącić maksymalną dopuszczalną kwotę potrącenia.

Etap 5.

działania szefa

Tytułem potrącenia z racji nieuregulowanej pożyczki zabieramy zleceniobiorcy z wynagrodzenia netto kwotę 535,15 zł i przekazujemy ją – w zależności od wskazania w piśmie o zajęciu pensji – komornikowi albo do depozytu sądowego. Taką samą sumę wypłacamy zleceniobiorcy jako wynagrodzenie.

Menedżer i wykonawca dzieła bez taryfy ulgowej

Zapłaty dla osoby zatrudnionej na umowę o dzieło bądź kontrakcie menedżerskim nie kwalifikujemy do periodycznej płacy służącej utrzymaniu, która może podlegać ograniczonym potrąceniom jak wynagrodzenie za pracę.

To dlatego że:

- umowa o dzieło jest ze swej istoty jednorazowym przedsięwzięciem, trudno więc mówić o powtarzalności świadczenia,

- kontrakt menedżerski jest zazwyczaj bardzo dobrze opłacany i dlatego nie służy wykonawcy do zapewnienia minimum utrzymania.

Zobacz nasz poradnik: Potrącenia z wynagrodzeń 2011 r.

Tabela 3. Podstawa potrącenia ze zlecenia

pobory brutto

1470 zł

składki na ubezpieczenia

podstawa wymiaru 1470 zł

emerytalna 1470 zł x 9,76 proc. = 143,47 zł

rentowe 1470 zł x 1,5 proc. = 22,05 zł

chorobowa 1470 zł x 2,45 proc. = 36,02 zł