Ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop wypoczynkowy należy się pracownikowi, gdy nie może on wykorzystać go w naturze. Tu jednak uwaga. Możliwość zapłaty ekwiwalentu ograniczona została do przypadków wskazanych w art. 171 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=A10CFBA2B8E74CC931223F38A8E825C5?id=76037]kodeksu pracy[/link] (k.p.). Zgodnie z tym przepisem ekwiwalent należy się za urlop niewykorzystany z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy. Jest to zamknięty katalog. A to oznacza, że poza wskazaną wyżej sytuacją pracownik nie może się umówić z pracodawcą, że zamiast urlopu w naturze otrzyma ekwiwalent pieniężny.

Wyjątek, jaki przewiduje kodeks w tym zakresie, to sytuacja, w której pracodawca i pracownik po wygaśnięciu lub rozwiązaniu dotychczasowego stosunku pracy postanawiają nawiązać kolejny. Firma nie ma wówczas obowiązku wypłaty ekwiwalentu, strony mogą bowiem postanowić, że pracownik wykorzysta urlop w trakcie kolejnego stosunku pracy.

[srodtytul]Gdy wygasa umowa[/srodtytul]

Pracownik nabywa prawo do ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop w dacie rozwiązania stosunku pracy. Tak orzekł[b] Sąd Najwyższy w wyroku 15 października 1976 roku (I PRN 71/76 )[/b]. Wysokość ekwiwalentu oblicza się zatem na podstawie wynagrodzenia z okresu bezpośrednio poprzedzającego miesiąc, w którym nastąpiło rozwiązanie stosunku pracy. Tak jest, nawet gdy ekwiwalent przysługiwał pracownikowi za urlopy należne za poprzednie lata pracy. Pracodawca powinien wypłacić ekwiwalent w ostatnim dniu zatrudnienia (w dacie wygaśnięcia stosunku pracy pracownik nabywa prawo do ekwiwalentu). Przy jego obliczaniu bierzemy pod uwagę aktualne wynagrodzenie (a nie wynagrodzenie należne pracownikowi w okresach, w których pracownik nie wykorzystał urlopu).

[srodtytul]Potrącenie ZUS [/srodtytul]

Od kwoty pieniężnej wypłaconej pracownikowi za niewykorzystany urlop pracodawca ma obowiązek odprowadzić składki na ubezpieczenia społeczne. Obowiązek taki wynika z ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, zgodnie z którą podstawą składek na ubezpieczenia społeczne jest przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych. W art. 12 ustawy o PIT czytamy, że przychodem ze stosunku pracy są wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne, w szczególności ekwiwalenty za niewykorzystany urlop. Oznacza to, że kwota należnego pracownikowi ekwiwalentu stanowi podstawę do obliczenia składek na ubezpieczenia społeczne oraz zdrowotne – bo jest to przychód.

Należy mieć też na uwadze, że dla [b]obowiązku odprowadzenia składek nie ma znaczenia chwila wypłaty ekwiwalentu.[/b] Składki więc są należne także wówczas, gdy ekwiwalent jest wypłacany po ustaniu stosunku pracy. Zgodnie z ustawą o PIT jest to bowiem przychód ze stosunku pracy. Sama natura ekwiwalentu oznacza, iż jest on należny w związku z rozwiązaniem lub wygaśnięciem stosunku pracy – a prawo do niego nabywa się w tej właśnie dacie.

[srodtytul]Ile tych należności[/srodtytul]

Wysokość ekwiwalentu za niewykorzystany urlop oblicza się w taki sam sposób jak wysokość wynagrodzenia za czas urlopu. Szczegółowe zasady tych obliczeń znajdują się w [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=0285A0ADC68826D62C0D9179A9CF16F0?id=74468]rozporządzeniu ministra pracy i polityki socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (DzU z 1997 r. nr 2, poz. 14 ze zm.). [/link]

[srodtytul]Okres wypowiedzenia[/srodtytul]

Z praktycznego punktu widzenia istotne jest też uprawnienie pracodawcy wynikające z art. 167[sup]1[/sup] k.p., zgodnie z którym w okresie wypowiedzenia umowy o pracę pracownik obowiązany jest wykorzystać przysługujący mu urlop – jeżeli w tym okresie pracodawca mu go udzieli. Co ważne, decyzja w kwestii udzielenia tego urlopu należy do pracodawcy bez względu na to, kto wypowiedział umowę. Długość okresu wypowiedzenia także nie ma znaczenia. A więc, [b]jeśli w okresie wypowiedzenia pracodawca będzie jednak zainteresowany świadczeniem pracy przez pracownika i nie udzieli mu urlopu, będzie musiał wypłacić ekwiwalent.[/b] Podobnie w sytuacji, gdy przysługujący pracownikowi urlop jest dłuższy od okresu wypowiedzenia – wtedy w grę wejdzie częściowo wynagrodzenie, częściowo zaś ekwiwalent.

[ramka][b]Uwaga [/b]

Ekwiwalent należy się pracownikowi bez względu na przyczynę niewykorzystania wolnego.[/ramka]

[ramka][b]Ważne [/b]

Prawo do ekwiwalentu za niewykorzystany urlop, tak samo jak i prawo do urlopu, przedawnia się z upływem trzech lat od momentu, gdy roszczenie stało się wymagalne (jest to dzień rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy). [/ramka]