Nie tak łatwo odzyskać nadpłacone zasiłki

Pracodawca wypłacający świadczenia z ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego (zgłaszający 30 listopada poprzedniego roku powyżej 20 osób do ubezpieczenia chorobowego) musi się czasami liczyć z ewentualnym wypłaceniem zasiłku, który się nie należał.

Zatrudniony pobrał nienależne świadczenie, jeśli:

-spowodował niezdolność do pracy umyślnym przestępstwem - w takiej sytuacji wynagrodzenie lub zasiłek chorobowy nie przysługują za cały okres zwolnienia lekarskiego,

-spowodował absencję nadużyciem alkoholu - za pierwsze pięć dni absencji,

-wykonywał pracę zarobkową lub wykorzystywał zwolnienie lekarskie w sposób niezgodny z jego celem - za cały czas niezdolności do pracy,

-nie stawił się na badanie kontrolne, na które wezwał go lekarz orzecznik - od dnia następnego po dacie stawiennictwa,

-lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych po wezwaniu na kontrolne badanie określi wcześniejszą datę ustania zdolności do pracy niż orzeczona w zaświadczeniu - od daty określonej przez lekarza orzecznika,

-gdy zaświadczenie lekarskie zostało sfałszowane - za cały okres zwolnienia.

Powstałą tak nadpłatę szef może sobie odebrać z uiszczanych na bieżąco pracownikowi świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Pozwala mu na to art. 66 ust. 2 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. DzU z 2005 r. nr 31, poz. 267 ze zm.; dalej ustawa). Co więcej, wolno mu również, nie pytając zainteresowanego o zgodę, odliczyć ją z wypłacanych mu wynagrodzeń. Dopuszcza to z kolei art. 87 § 7 kodeksu pracy, według którego z wynagrodzenia za pracę potrącamy w pełnej wysokości kwoty wypłacone w poprzednim terminie płatności za okres nieobecności w pracy, za który pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia.

W razie sporu, gdy zatrudniony kwestionuje istnienie nadpłaty, nie pozostaje nic innego, jak czekać na prawomocną decyzję ZUS, stanowiącą tytuł wykonawczy w postępowaniu egzekucyjnym. Mówi o tym art. 66 ust. 2 oraz art. 15 - 17 i art. 59 ust. 6 - 7 ustawy.

Płatnicy nie mają kompetencji do wydawania takich decyzji. W razie wątpliwości co do ustalenia prawa do zasiłku lub jego wypłaty mogą jedynie wystąpić do oddziału ZUS o stosowne rozstrzygnięcie. O wydanie decyzji w sprawie zasiłku może wystąpić do ZUS również sam ubezpieczony albo osoba uprawniona w jego imieniu. Prawomocna decyzja (od której nie złożono odwołania) oddziału ZUS w sprawie zwrotu bezpodstawnie pobranych zasiłków stanowi tytuł wykonawczy w postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Przysługuje od niej odwołanie do sądu rejonowego - sądu pracy i ubezpieczeń społecznych (adres właściwego sądu ZUS powinien podać na decyzji), w ciągu miesiąca od dnia doręczenia decyzji. Odwołanie wnosi się za pośrednictwem tego oddziału, który wydał decyzję. W takiej sytuacji nadpłatę ściąga się w trybie ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn. DzU z 2002 r. nr 110, poz. 968 ze zm).

Zgodnie z art. 87 § 1 kodeksu pracy z wynagrodzenia za pracę, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy, można potrącać sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych. Tak więc nienależnie wypłacone zasiłki można egzekwować na podstawie prawomocnej decyzji ZUS bądź - w razie jej zaskarżenia - prawomocnego orzeczenia sądu.

Potrącenia z wynagrodzenia za pracę mogą być dokonywane tylko do określonej wysokości wynagrodzenia. W razie potrąceń nienależnie wypłaconych zasiłków kwotą wolną od potrąceń jest wysokość minimalnego wynagrodzenia, pomniejszona o zapłacone składki na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczkę na podatek dochodowy. Jeżeli pracownik jest zatrudniony na cząstce etatu, wysokość kwoty wolnej od potrąceń zmniejszamy proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy (art. 871 k.p.) - patrz przykład.

Zgodnie z art. 67 kodeksu cywilnego, jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi 10 lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe 3 lata. Ponieważ zasiłki z ubezpieczenia chorobowego są świadczeniami okresowymi - termin przedawnienia roszczeń z tytułu bezpodstawnie wypłaconych zasiłków wynosi 3 lata od dnia, kiedy świadczenie stało się wymagalne.