Spór dotyczył samorządowej inwestycji w odnawialne źródła energii. We wniosku z kwietnia 2021 r. gmina wyjaśniła, że zaangażowała się w projekt polegający na zakupie i montażu instalacji fotowoltaicznych, solarnych oraz kotłów na biomasę na posesjach stanowiących własność jej mieszkańców. Zasadniczo będą to budynki mieszkalne, których powierzchnia użytkowa nie przekracza 300 m.kw. Mogą się też zdarzyć przypadki, że instalacje te zostaną zamontowane na gruncie, bądź też na budynkach gospodarczych znajdujących się na nieruchomościach należących do mieszkańców. Z wniosku wynikało, że zakup i montaż zostanie realizowany w ramach projektu współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, w ramach którego VAT stanowi koszt niekwalifikowalny. Inwestycja będzie realizowana na podstawie kontraktu na roboty z wyłonionym przez gminę wykonawcą. Faktury będą wystawiane każdorazowo na gminę. Właściciele będą ponosić pewną część wydatków związanych z inwestycją. Początkowo instalacja będzie im użyczana, a ostatecznie stawnie się ich własnością.

Przewidywana struktura udziału poszczególnych źródeł finansowania inwestycji to ok. 76 proc. dofinansowania z UE, niecałe 24 proc będą stanowić dochody własne gminy, a jedynie 0,16 proc. będą pochodzić z innych źródeł.

Gmina była przekonana, że podstawę opodatkowania w przypadku świadczenia przez nią na rzecz mieszkańców stanowić będzie wyłącznie otrzymywane od nich wynagrodzenie netto przewidziane w umowach.

Fiskus na to nie przystał. Uznał, że podstawą opodatkowania w opisanym przypadku będzie nie tylko kwota otrzymywanego od mieszkańców wynagrodzenia netto, ale także środki z dofinansowania. A to dlatego, że zdaniem urzędników będzie miało ono bezpośredni wpływ na kwotę należną (cenę) z tytułu świadczenia usług, czyli będzie zapłatą otrzymaną od osoby trzeciej. W konsekwencji dofinansowanie będzie stanowiło podstawę opodatkowania i będzie podlegało opodatkowaniu VAT.

Gmina nie była zadowolona z takiej wykładni i zaskarżyła ją do sądu. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi uwzględnił jej skargę. Przede wszystkim uznał, że w spornej sprawie nie może ograniczyć się do oceny czy stanowisko fiskusa było zgodne z prawem tylko w zakresie zaliczenia dotacji do podstawy opodatkowania. I – pomimo braku zarzutów w tym zakresie – musi również zbadać zgodność z prawem stanowiska w zakresie, dotyczącym dopuszczalności włączenia do podstawy opodatkowania wpłat mieszkańców. Jak tłumaczył WSA potrzebę taką stwierdził z uwagi na treść wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE z 30 marca 2023 r. (C-612/21). Trybunał orzekł w nim bowiem że dostawy towarów i świadczenia usług podlegających opodatkowaniu nie stanowi dostarczenie i zainstalowanie przez gminę, za pośrednictwem przedsiębiorstwa, systemów odnawialnych źródeł energii na rzecz jej mieszkańców będących właścicielami nieruchomości, którzy wyrazili wolę wyposażenia ich w takie systemy. Jeżeli taka działalność nie ma na celu osiągania stałego dochodu i skutkuje jedynie zapłatą przez tych mieszkańców kwot pokrywających najwyżej jedną czwartą poniesionych kosztów, a pozostała część jest finansowana ze środków publicznych.

W ocenie WSA sporna inwestycja polegająca na dostarczeniu i zainstalowaniu przez gminę, za pośrednictwem przedsiębiorstwa, systemów odnawialnych źródeł energii na rzecz jej mieszkańców będących właścicielami nieruchomości, którzy wyrazili wolę wyposażenia ich w takie systemy, nie jest odpłatnym świadczeniem usług podlegającym opodatkowaniu VAT. A to z uwagi na brak elementu zysku po stronie gminy. W konsekwencji, skoro w sprawie nie mamy do czynienia z odpłatnym świadczeniem usług, to nie powstaje problem oceny, co jest podstawą opodatkowania. Nie będzie nią więc ani dotacja, ani wpłaty mieszkańców.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z 6 czerwca 2023 r.

Sygnatura akt: I SA/Łd 640/21

Zdaniem eksperta

Emilia Wolnowska doradca podatkowy, Starszy Manager Podatkowy w BDO, biuro w Poznaniu

Omawiany wyrok dotyczy świadczeń montażu systemu odnawialnych źródeł energii realizowanych przez gminę w budynkach mieszkańców gminy. Osią sporu między gminą a organem była kwestia ustalenia podstawy opodatkowania w przypadku takich świadczeń. Zdaniem gminy podstawę opodatkowania w przypadku świadczenia na rzecz mieszkańców stanowi wyłącznie otrzymywane od mieszkańców wynagrodzenie netto, bez kwoty otrzymanego przez gminę dofinasowania ze środków europejskich. Natomiast organ stał na stanowisku, że podstawa opodatkowania powinna uwzględniać również kwotę dotacji. Łódzki sąd stwierdził, że żadna ze stron nie ma racji, bowiem nie mamy tu do czynienia z odpłatnym świadczeniem usług. Gmina nie działa tu jako podatnik VAT, zatem bezprzedmiotowe jest ustalanie co stanowi podstawę opodatkowania z tego tytułu.

Sąd wstrzymał się z wydaniem wyroku do czasu rozstrzygnięcia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w podobnej sprawie. Wyczekiwane orzeczenie Trybunału 30 marca 2023 r. C-612/21 miało istotny wpływ nie tylko na komentowany wyrok, lecz także określiło jednoznacznie kierunek orzecznictwa w sprawach dofinansowania w przypadku odnawialnych źródeł energii. Trybunał stwierdził, że gmina w takich przypadkach nie wykonuje działalności gospodarczej, bowiem jej działalności nie jest nastawiona na zysk. Zatem czynności te w ogóle nie podlegają opodatkowaniu VAT.

Należy zwrócić uwagę, że prezentowane przez Trybunał i krajowe sądy stanowisko wpłynie również na kwestię braku prawa do odliczenia podatku naliczonego w związku z wykonywaniem tych świadczeń. Choć omawiane wyroki o tym nie wspominają może się okazać, że niezbędne będą korekty.