Rolnicy mający swoje gospodarstwa na terenach uznawanych za atrakcyjne turystycznie, często udostępniają letnikom pokoje gościnne w swoich domach. Pieniądze zarobione na wynajmie takich kwater mogą być zwolnione z podatku dochodowego, ale tylko wtedy, gdy spełnione są warunki przewidziane w ustawie o PIT.

Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 43 tej ustawy wolne od podatku dochodowego są dochody uzyskane z tytułu wynajmu pokoi gościnnych, w budynkach mieszkalnych położonych na terenach wiejskich w gospodarstwie rolnym, osobom przebywającym na wypoczynku oraz dochody uzyskane z tytułu wyżywienia tych osób, jeżeli liczba wynajmowanych pokoi nie przekracza pięciu. Możliwość skorzystania z tego zwolnienia zależy więc od łącznego spełnienia następujących warunków:

- wynajmowane pokoje gościnne muszą się znajdować w budynkach mieszkalnych (a nie np. w budynkach gospodarczych, w których pomieszczenia zostały dostosowane do potrzeb turystów),

- budynki, w których znajdują się wynajmowane pokoje, muszą być położone na terenie wiejskim w gospodarstwie rolnym,

- pokoje gościnne są wynajmowane osobom przebywającym na wypoczynku (a nie np. robotnikom sezonowym),

- liczba wynajmowanych pokoi nie może przekraczać pięciu.

Jeżeli wszystkie ww. warunki są spełnione, to wynajmujący nie ma obowiązku zapłaty podatku ani wykazania uzyskanych dochodów w zeznaniu podatkowym.

Nocleg w stodole bez preferencji

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 13 października 2021 r. (II FSK 350/19) orzekł, że: „[n]ajem winien dotyczyć pokoi gościnnych znajdujących się w budynkach sklasyfikowanych jako mieszkalne w ewidencji gruntów i budynków lub przez właściwy organ administracji na podstawie dokumentacji budowlanej, w tym objętych stosownym zgłoszeniem dotyczącym zmiany sposobu użytkowania na mieszkalny – w całości lub w części (…)”.

Zwolnienie obejmuje zatem tylko wynajem pokoi gościnnych zlokalizowanych w budynku mieszkalnym. Oznacza to, że preferencja nie dotyczy przychodów z wynajmu pokoi gościnnych w budynkach innych niż mieszkalne, a także z wynajmu innych pomieszczeń niż pokoje gościnne znajdujące się w budynku mieszkalnym. Zwolnienia nie można więc zastosować np. do wynajmu domków letniskowych.

W ww. wyroku z 13 października 2021 r. NSA stwierdził także, że „pojęcie pokój gościnny zostało użyte w liczbie pojedynczej, czyli pod tym pojęciem nie należy rozumieć apartamentu składającego się z większej ilości pomieszczeń”.

Zdarza się jednak, że organy podatkowe interpretują pojęcie „pokój gościnny” w sposób bardzo korzystny dla podatnika. Tak było m.in. w sprawie, w której została wydana interpretacja dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 22 kwietnia 2022 r. (0114-KDIP2-2.4011. 164.2022.2.IN). Wnioskodawca, który miał gospodarstwo rolne na terenach wiejskich, zamierzał wybudować pięć budynków mieszkalnych położonych w obszarze jego gospodarstwa rolnego. W budynkach tych miała być zapewniona podstawowa infrastruktura dająca możliwość zaspokajania potrzeb mieszkalnych i przebywania osób w budynku. Każdy budynek miał się składać z pokoju z aneksem kuchennym, antresolą oraz wydzieloną łazienką. Wnioskodawca zapewnił, że budynki te będą udostępniane wyłącznie osobom deklarującym przebywanie na wypoczynku (turystom). Dyrektor KIS uznał, że w opisanym przypadku wnioskodawca będzie uzyskiwał przychody z tytułu wynajmu pokoi gościnnych w liczbie nie większej niż pięć (pokój z aneksem kuchennym, antresolą i oddzielną łazienką). „W związku z tym może Pan skorzystać ze zwolnienia z opodatkowania przychodów na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 43 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, w sytuacji gdy przychody będzie uzyskiwał Pan z wynajmu 5 pokoi, położonych na terenach wiejskich znajdujących się w Pana gospodarstwie rolnym.” – czytamy w interpretacji.

Z kolei w interpretacji z 30 czerwca 2017 r. (0111-KDIB1-1.4011.49.2017. 1.BK) dyrektor KIS stwierdził: „[n]ie można utożsamiać pojęcia »pokoju gościnnego« z »sypialnią«, czyli pokojem przeznaczonym do spania (...). Jako »pokój gościnny« należy bowiem uznać wszelkie pomieszczenia dostępne dla gości, niewyposażone w kuchenkę i urządzenia sanitarne, a nie tylko pomieszczenia udostępnione gościom do spania. Pokojem gościnnym jest więc zarówno sypialnia, jak i pokój przeznaczony do wypoczynku dziennego”. Ustalając liczbę pokoi dla celów stosowania omawianego zwolnienia z PIT, należy zatem brać pod uwagę nie tylko sypialnie, ale także inne wynajmowane pomieszczenia, które mogą być uznane za pokoje gościnne.

Łącznie nie może ich być więcej niż pięć.

Nie trzeba mieszkać razem z letnikami

Jednym z warunków zwolnienia jest to, aby wynajmowane pokoje gościnne znajdowały się w budynkach mieszkalnych. Nie oznacza to jednak, że wynajmowane pokoje muszą się znajdować w tym budynku, w którym mieszka wynajmujący. Rolnik może być właścicielem kilku budynków mieszkalnych znajdujących się na terenie jego gospodarstwa rolnego, mieszkać w jednym z nich, a pokoje wynajmować w innym albo w kilku. Ważne jest tylko, aby liczba wynajmowanych pokoi łącznie nie przekroczyła pięciu.

Gospodarstwo rolne na terenie wiejskim

Aby najem dla wczasowiczów korzystał ze zwolnienia, budynki, w których znajdują się wynajmowane pokoje, muszą być położone są na terenie wiejskim w gospodarstwie rolnym. Ilekroć w ustawie o PIT jest mowa o gospodarstwie rolnym, oznacza to gospodarstwo rolne w rozumieniu przepisów ustawy o podatku rolnym (art. 2 ust. 4 ustawy o PIT). Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy z 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym za gospodarstwo rolne uważa się obszar gruntów o łącznej powierzchni przekraczającej 1 ha lub 1 ha przeliczeniowy, stanowiących własność lub znajdujących się w posiadaniu osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej, w tym spółki, nieposiadającej osobowości prawnej.

Oznacza to, że nie można skorzystać ze zwolnienia z PIT, jeżeli budynek, w którym znajdują się wynajmowane pokoje gościnne, jest położony:

- na gruntach o powierzchni mniejszej niż 1 ha lub 1 ha przeliczeniowy,

- w granicach administracyjnych miasta.

Czy tylko dla turysty

Do niedawna organy podatkowe i sądy twierdziły, że wynajem pokoi korzysta ze zwolnienia, jeśli letnik przebywa na wypoczynku (urlop, wyjazd na weekend), a jego pobyt nie jest związany z działalnością zarobkową czy naukową (np. zakwaterowanie pracowników sezonowych). Jak czytamy w wyroku WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 14 kwietnia 2022 r. (I SA/Go 9/22), „sformułowanie »pobyt na wypoczynku« należy odczytywać jako dotyczące osób, których jedynym celem korzystania z pokoi gościnnych jest wypoczynek. Nie mogą być to zatem osoby, które wynajęły pokoje w związku z obowiązkami wynikającymi z pracy, nauki czy też innych, niż wypoczynek, przyczyn. (…) zwolnienie podatkowe nie dotyczy osób, których pobyt w gospodarstwie agroturystycznym jest związany z realizacją zadań lub obowiązków służbowych. Błędne jest twierdzenie strony skarżącej, iż sformułowanie »pobyt na wypoczynku« odnosi się również do pracownika, wypoczywającego po wykonaniu obowiązków służbowych w czasie delegacji. (…) Istotna jest przyczyna, dla których klienci skarżącej wynajęli pokój w danym terminie. Jeżeli przyczyna ta związana jest z koniecznością wykonywania pracy, nauki czy realizacją innych obowiązków, to nie sposób mówić, że pobyt takiej osoby ma charakter wypoczynkowy”.

W wyroku wydanym 10 listopada 2022 r. (II FSK 901/22) NSA stwierdził jednak coś zupełnie innego: „Zarówno zatem w kontekście językowym, jak i systemowym wypoczynek może obejmować odpoczynek po pracy rozumiany także w wymiarze dobowym, w tym w trakcie odbywanej przez pracownika podróży służbowej. Nie ma wobec tego powodu, aby znaczeniu tego terminu użytego w art. 21 ust. 1 pkt 43 (…) nadawać inne, węższe znaczenia i identyfikować »przebywanie na wypoczynku» w gospodarstwie agroturystycznym jedynie z dłuższym pobytem poza miejscem zamieszkania, eliminując jednocześnie z niego odzyskiwanie sił, energii, relaks, czy odpoczynek po pracy w wymiarze dobowym. Wobec tego należy stwierdzić, że w rozumieniu art. 21 ust. 1 pkt 43 (…) »osobą przebywającą na wypoczynku« w gospodarstwie agroturystycznym może być także pracownik odbywający podróż służbową. Z uwagi na charakter pozarolniczej działalności gospodarczej identyczne uwagi należy odnieść również co do przychodów pochodzących od osób odbywających podróże służbowe w ramach prowadzenia działalności gospodarczej”.

Obiad tak, kajak nie

Zwolnieniem z PIT zostały także objęte usługi wyżywienia osób przebywających na wypoczynku. Chodzi jednak tylko o te osoby, które mieszkają w tym gospodarstwie, w którym są wynajmowane pokoje, z których dochód jest objęty zwolnieniem, a nie o różnych innych wczasowiczów, np. mieszkających u sąsiadów.

Zwolnienie nie obejmuje przy tym żadnych innych świadczeń poza wynajmem pokoi i wyżywieniem, a więc np. wypożyczenia sprzętu pływającego lub rowerów albo organizacji wycieczek, kuligu czy warsztatów (np. kulinarnych).

Podstawa prawna:

- art. 2 ust. 4, art. 10 ust. 1 pkt 3 i 6 oraz art. 21 ust. 1 pkt 43 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r., poz. 2647 ze zm.)

- art. 2 ust. 1 ustawy z 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (tekst jedn. Dz.U. z 2020 r., poz. 333)