Zgodnie z art. 108a ust. 1a ustawy o VAT przy dokonywaniu płatności za nabyte towary lub usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy, udokumentowane fakturą, w której kwota należności ogółem przekracza 15 tys. zł lub jej równowartość wyrażoną w walucie obcej, podatnicy są obowiązani zastosować mechanizm podzielonej płatności. Do przeliczania na złote kwot wyrażonych w walucie obcej stosuje się zasady przeliczania kwot stosowane w celu określenia podstawy opodatkowania.

Stosownie do art. 108b ust. 1 ustawy o VAT, na wniosek podatnika naczelnik urzędu skarbowego wydaje, w drodze postanowienia, zgodę na przekazanie środków zgromadzonych na wskazanym przez podatnika rachunku VAT na wskazany przez niego rachunek bankowy albo rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, dla których jest prowadzony ten rachunek VAT.

Czytaj także: Split payment: jak uwolnić środki z rachunku VAT

Od 1 stycznia 2021 r. na podstawie dodanego art. 108b ust. 8 ustawy o VAT, z wnioskiem tym może wystąpić również podmiot niebędący podatnikiem:

1) posiadający środki na rachunku VAT;

2) nieposiadający siedziby działalności gospodarczej lub stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium kraju.

Na przykład przy zajęciu wierzytelności

Jak bowiem czytamy w uzasadnieniu projektu nowelizacji ustawy o VAT „(...) dotychczasowe funkcjonowanie mechanizmu podzielonej płatności pokazało, że zdarzają się przypadki dokonywania płatności w mechanizmie podzielonej płatności na rzecz podmiotów, które nie są podatnikami podatku VAT. Taka sytuacja występuje przykładowo przy realizacji zajęcia wierzytelności. Podatnik, który otrzymał od komornika zawiadomienie o zajęciu wierzytelności i zgodnie z otrzymanym zawiadomieniem dokonuje na rachunek komornika płatności z tytułu zajętej wierzytelności, nie płaci de facto za nabyte towary czy usługi, czyli dokonywana płatność nie stanowi zapłaty za fakturę. W związku z tym podatnik taki nie powinien stosować do takiej płatności mechanizmu podzielonej płatności. Z uwagi jednak na fakt, że komornik posiada rachunek rozliczeniowy, a bank automatycznie otworzył do takiego rachunku rachunek VAT, technicznie możliwe jest zastosowanie do takiej płatności mechanizmu podzielonej płatności. Taka sytuacja powoduje, że jeżeli podatnik, realizując płatność z tytułu zajętej wierzytelności, zastosuje komunikat przelewu, to kwota wskazana w komunikacie jako podatek VAT wpłynie na rachunek VAT komornika.

Ponieważ komornik nie jest podatnikiem podatku VAT, nie miał on dotychczas możliwości złożenia wniosku do naczelnika urzędu skarbowego o uwolnienie tych środków. Zgodnie bowiem z obecnie obowiązującymi przepisami komornik z tytułu wykonywanych czynności w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym nie jest podatnikiem podatku VAT, a wniosek o uwolnienie może złożyć wyłącznie podatnik. Zaznaczyć tutaj należy, że nie jest możliwe zamknięcie przez bank rachunków VAT otwartych do rachunków rozliczeniowych komorników, gdyż byłoby to bardzo skomplikowane technicznie. Otwieranie rachunków VAT do rachunków rozliczeniowych następuje bowiem automatycznie. (...)".

Od 1 stycznia 2021 r. złożenie wniosku o uwolnienie środków możliwe jest zatem nie tylko przez podatnika, ale również przez inne podmioty niebędące podatnikami VAT (w tym podmioty nieposiadające siedziby działalności gospodarczej lub stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium kraju), które posiadają środki finansowe na rachunku VAT.

Postanowienie...

Procedura rozpatrywania wniosku złożonego przez te podmioty jest analogiczna jak w przypadku wniosków składanych przez podatników i została uregulowana w art. 108b ustawy o VAT.

Podatnik we wniosku określa wysokość środków zgromadzonych na rachunku VAT, jaka ma zostać przekazana. Naczelnik urzędu skarbowego wydaje postanowienie w terminie 60 dni od dnia otrzymania wniosku. W postanowieniu określa wysokość środków, jaka ma zostać przekazana. Na postanowienie w sprawie zgody na przekazanie środków zgromadzonych na wskazanym przez podatnika rachunku VAT służy zażalenie.

Naczelnik urzędu skarbowego przekazuje, przy wykorzystaniu systemu teleinformatycznego albo z użyciem środków komunikacji elektronicznej, informację o postanowieniu bankowi albo spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, które prowadzą rachunek VAT wskazany we wniosku. Informacja zawiera dane niezbędne do realizacji postanowienia.

...albo decyzja

Naczelnik urzędu skarbowego odmawia, w drodze decyzji, wydania zgody na przekazanie środków zgromadzonych na rachunku VAT, m.in. w przypadku posiadania przez podatnika zaległości z tytułu podatków, a także gdy zachodzi uzasadniona obawa, że zobowiązanie podatkowe z tytułu podatków nie zostanie wykonane, w szczególności gdy podatnik trwale nie uiszcza wymagalnych zobowiązań podatkowych lub dokonuje czynności polegających na zbywaniu majątku, które mogą utrudnić lub udaremnić egzekucję zobowiązań podatkowych.

Do kogo wnieść pismo

Gdy wnioskodawcą jest podmiot niebędący podatnikiem, posiadający środki na rachunku VAT, właściwym organem podatkowym jest naczelnik urzędu skarbowego:

- właściwy według adresu miejsca zamieszkania – w przypadku osoby fizycznej,

- właściwy według adresu siedziby – w przypadku podmiotu niebędącego osobą fizyczną.

Gdy natomiast wnioskodawcą jest podmiot niebędący podatnikiem, nieposiadający siedziby działalności gospodarczej lub stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium kraju, właściwym organem podatkowym jest naczelnik drugiego urzędu skarbowego.

Autor jest doradcą podatkowym

podstawa prawna: art. 108 a i art. 108b ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r. poz. 685 ze zm.)

podstawa prawna: ustawa z 27 listopada 2020 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2020 r., poz. 2419)