Uchwalona w grudniu 2016 r. ustawa o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy otoczenia prawnego przedsiębiorców, która weszła w życie z początkiem bieżącego roku, jest elementem strategii implementacji ułatwień dla przedsiębiorców w celu poprawy warunków prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce.

Zmiany, które polegają w głównej mierze na redukcji wybranych obowiązków administracyjnych oraz doprecyzowaniu części zagadnień budzących problemy interpretacyjne, objęły łącznie 20 ustaw, w tym ordynację podatkową oraz ustawę o swobodzie działalności gospodarczej.

Nowe instytucje

Zmiany w ordynacji podatkowej mają na celu stabilizację otoczenia prawno-podatkowego przedsiębiorców, w szczególności poprzez wprowadzenie instytucji tzw. objaśnień podatkowych oraz usankcjonowanie wpływu linii interpretacyjnej organów interpretacyjnych na sytuację wszystkich podatników, a nie jedynie adresatów interpretacji (tzw. klauzula „pewności prawa").

Objaśnienia

Charakter objaśnień podatkowych w praktyce zbliżony jest do interpretacji ogólnych, co znajduje odzwierciedlenie w konstrukcji art. 14a ordynacji podatkowej, w którym oba instrumenty zostały uregulowane.

Zasadnicza różnica pomiędzy interpretacjami ogólnymi a objaśnieniami podatkowymi polega na nadaniu tym drugim bardziej praktycznego charakteru. W efekcie, objaśnienia podatkowe mają zawierać praktyczne informacje dotyczące stosowania przepisów prawa podatkowego, m.in. poparte przykładami, a nie jedynie wskazywać ich prawidłową wykładnię, co ma miejsce w przypadku interpretacji ogólnych.

W gąszczu przepisów podatkowych każdy instrument, który może pomóc podatnikom w prawidłowy sposób rozumieć poszczególne regulacje, należy uznać za użyteczny. Pytanie tylko czy minister rozwoju i finansów będzie aktywnie korzystał z tego instrumentu?

Klauzula pewności prawa

Istota klauzuli „pewności prawa" sprowadza się do zasady, że zastosowanie się podatnika do utrwalonej praktyki interpretacyjnej organów interpretacyjnych będzie chronić podatnika na takich samych zasadach jak w przypadku uzyskania przez niego interpretacji indywidualnej.

Implementacja tej zasady oznacza prawne usankcjonowanie dotychczasowego podejścia stosowanego przez podatników, którzy w praktyce korzystali z wyjaśnień zawartych w interpretacjach indywidulanych wydawanych w podobnych stanach faktycznych. Takie podejście nie gwarantowało im jednak ochrony prawnej.

Wprowadzona zmiana polegająca na nadaniu mocy ochronnej utrwalonej praktyce interpretacyjnej bez wątpienia zasługuje na aprobatę. Jak zwykle bywa w praktyce, bezpieczne stosowanie omawianej zasady nie będzie jednak proste. Kluczowa jest tu bowiem wnikliwa analiza interpretacji wydanych w okresie kilkunastu miesięcy poprzedzających konkretne zdarzenie u podatnika, na co podatnik niestety zwykle nie ma czasu. W efekcie, korzystanie z tego instrumentu będzie wymagało wsparcia ze strony doradców.

Nieprawidłowe zastosowanie stawek VAT

Poprzez dodanie do ordynacji podatkowej art. 165c wprowadzono także zasadę, zgodnie z którą nie wszczyna się postępowania podatkowego, gdy wskutek objęcia danego okresu rozliczeniowego powtórną kontrolą podatkową ujawniono w jej trakcie wyłącznie nieprawidłowości w zakresie stosowania obniżonych stawek VAT, które to nieprawidłowości nie zostały ujawnione podczas poprzedniej kontroli.

W praktyce zasada ta może mieć dla podatników ogromne znaczenie, ponieważ zwalnia ich z negatywnych konsekwencji nieprawidłowości popełnionych w trakcie kontroli przez organy podatkowe lub zmiany linii interpretacyjnej przepisów przez te organy.

Niestety, nowe przepisy zawierają także wiele warunków, które muszą być spełnione, aby możliwe było zastosowanie tej zasady, co może ją w wielu przypadkach skutecznie wyłączać.

Ustawa o swobodzie działalności

Zamiany w zakresie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej skupiają się w głównej mierze na regulacjach związanych z wpisem i udostępnianiem danych przedsiębiorcy w CEIDG oraz na przepisach dotyczących kontroli działalności przedsiębiorcy.

Obecnie istnieje możliwość prowadzenia, za zgodą przedsiębiorcy, wspólnych kontroli przez kilka organów oraz zakaz przeprowadzania ponownych kontroli w identycznym zakresie, niestety z wieloma wyjątkami.

Wprowadzono również zasadę wdrażania kontroli na podstawie identyfikacji prawdopodobieństwa naruszenia prawa („analiza ryzyka"), co w założeniu powinno prowadzić do częstszych kontroli u nieuczciwych przedsiębiorców, a rzadszych u podmiotów właściwie wywiązujących się ze swoich obowiązków. Do ustawy o swobodzie działalności gospodarczej zaimplementowano również klauzulę „pewności prawa" zakładającą ochronę prawną przedsiębiorcy, w sytuacji gdy będzie się on stosował do utrwalonej praktyki interpretacyjnej organu administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej, np. ZUS (art. 10a ust. 5 i 6 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej).

Podstawa prawna: ustawa z 16 grudnia 2016 r. o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy otoczenia prawnego przedsiębiorców (DzU z 2016 r. poz. 2255)

Arkadiusz Böhm, doradca podatkowy, menedżer w Doradztwo Podatkowe WTS&SAJA sp. z o.o.

Na ocenę zmian trzeba jeszcze poczekać

Co do zasady, zmiany wprowadzone ustawą o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy otoczenia prawnego przedsiębiorców należy ocenić pozytywnie. Jednocześnie trzeba jednak pamiętać, że to tylko niewielki ułamek wszystkich zmian dotyczących otoczenia prawnego przedsiębiorców, które ustawodawca zaplanował na 2017 rok, takich jak m.in. liczne zmiany w przepisach podatkowych, czy reorganizacja aparatu skarbowego.

Holistyczne spojrzenie na nowelizacje przepisów rzutujących na działalność gospodarczą przedsiębiorców nakazuje większą wstrzemięźliwość w jednoznacznie pozytywnej ocenie kierunku wprowadzanych zmian.