Umorzenie wierzytelności bez dokumentacji cen transferowych

Tak wskazała Izba Skarbowa w Poznaniu w interpretacji z 29 listopada 2016 r. (3063-ILPB2.4510.187.2016.1.AO).

Z wnioskiem o wydanie indywidualnej interpretacji prawa podatkowego wystąpiła spółka kapitałowa z siedzibą na terytorium Polski, która w ramach prowadzonej działalności gospodarczej sprzedaje produkty i towary oraz świadczy usługi na rzecz spółek powiązanych. Jak wskazała, zdarza się, że niektóre spośród wierzytelności z tytułu sprzedaży produktów i towarów oraz świadczonych przez nią usług nie są regulowane przez spółki powiązane. W rezultacie spółka rozważa umarzanie wybranych wierzytelności spółkom powiązanym będącym w trudnej sytuacji finansowej.

Ze względu na to, że do umorzenia wierzytelności dojdzie pomiędzy podmiotami powiązanymi, spółka zdecydowała się zweryfikować, czy do takiego zdarzenia będą miały zastosowanie regulacje art. 9a ustawy o CIT (obowiązek przygotowania dokumentacji cen transferowych) oraz regulacje art. 11 ustawy o CIT (możliwość szacowania dochodu w transakcji przez organy podatkowe).

Jak wskazał organ podatkowy za stanowiskiem spółki, umorzenie wierzytelności nie spełnia definicji transakcji. W rezultacie organy podatkowe nie będą mogły zastosować do transakcji regulacji art. 11 ustawy o CIT. Analogiczne stanowisko zajął organ w zakresie możliwości zastosowania w takim przypadku art. 9a.

Komentarz eksperta

Joanna Pachnik menedżer w Zespole Cen Transferowych w Dziale Doradztwa Podatkowego EY

W praktyce gospodarczej wygaśnięcie zobowiązania następuje zwykle poprzez jego zapłatę przez dłużnika. Istnieją jednak sytuacje przewidziane w kodeksie cywilnym, które pozwalają na wygaśnięcie zobowiązania bez jego uiszczenia (m.in. art. 508 k.c. odnoszący się do umowy zwolnienia z długu poprzez umorzenie wierzytelności). Celem takiej umowy jest wyłącznie uregulowanie zobowiązania, prowadzące do jego wygaśnięcia, co jest sytuacją analogiczną do zapłaty zobowiązania.

Zgodnie z art. 508 k.c. prawo do zastosowania takiej formy uregulowania należności, tj. poprzez jej umorzenie, przysługuje wszystkim bez względu na fakt istnienia lub nie, powiązań kapitałowych lub osobistych.

Ze względu na istnienie regulacji art. 9a oraz art. 11 ustawy o CIT, umorzenie zobowiązań pomiędzy podmiotami powiązanymi budzi wątpliwości, zarówno w zakresie obowiązku sporządzenia dokumentacji cen transferowych dla takiego zdarzenia, jak i możliwości szacowania dochodu przez organy podatkowe.

Komentowana interpretacja jest kolejnym potwierdzeniem ugruntowanej już linii organów podatkowych wskazującej, że umorzenie wierzytelności (długu) nie jest transakcją, w której ustalono cenę i osiągnięto określony zysk. W rezultacie, zgodnie z obecnym brzmieniem przepisów, podatnicy nie mają obowiązku przygotowania dokumentacji cen transferowych dla takiego zdarzenia, a organy podatkowe nie mają prawa do szacowania dochodu.

Analogiczna sytuacja dotyczy umorzenia np. udziałów / akcji bez wynagrodzenia (umorzenie dobrowolne, przymusowe, automatyczne).

Wątpliwości może budzić, jakie będzie podejście organów podatkowych do tego typu umów po zmianie brzmienia art. 9a ustawy o CIT od 1 stycznia 2017 r. Przepis ten obecnie stanowi: „Podatnicy [...] ujmujący w roku podatkowym w księgach rachunkowych inne zdarzenia, których warunki zostały ustalone (lub narzucone) z podmiotami powiązanymi w rozumieniu art. 11 ust. 1 i 4, mające istotny wpływ na wysokość ich dochodu (straty), [...] są obowiązani do sporządzenia dokumentacji podatkowej tych transakcji lub innych zdarzeń, zwanej dalej „dokumentacją podatkową"

Nowe brzmienie art.9a ustawy o CIT rozszerza obowiązek dokumentacyjny na zdarzenia ujmowane w księgach rachunkowych, mające wpływ na dochód (stratę) podatnika. Co ważne, przepis nie wskazuje, że przedmiotem udokumentowania mają być wyłącznie zdarzenia mające wpływ na dochód (stratę) podatkową, ale wszelkie zdarzenia wpływające na dochód (stratę) podatnika. Umorzenie z perspektywy księgowej wpływa na pozycję pozostałych kosztów operacyjnych oraz może wpłynąć na pozycję kosztów finansowych (odsetki od zobowiązania). Dlatego literalna wykładnia zmienionego brzmienia art. 9a może wskazywać, że taki obowiązek dokumentacyjny istnieje od 1 stycznia 2017 roku dla zdarzenia umorzenia długu. Warto w tym zakresie obserwować wydawane przez organy indywidualne interpretacje prawa podatkowego.