Osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą zamierza rozliczać transakcje z dostawcami w bitcoinach. Przedsiębiorca ma zamiar świadczyć transfer wirtualnej waluty na rzecz kontrahentów, którzy wykonują dla niego usługi i dostarczają mu towary. W ten sposób przedsiębiorca będzie się również rozliczał z biurem rachunkowym. Wartość transferowanych bitcoinów będzie równa wartości usługi lub towaru, a wykonanie usługi lub dostawa towaru będzie udokumentowane fakturą VAT. Jak rozliczyć transakcje wyrażone w bitcoinach? – pyta czytelnik.

Wirtualne waluty nie są powszechnie akceptowanym środkiem płatniczym w rozumieniu prawa dewizowego i nie zostały zakwalifikowane do żadnych instrumentów finansowych w ustawie z 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (tekst jedn. DzU z 2014 r. poz. 94 ze zm.). W piśmie z 28 maja 2015 r. (FN7.054.9.2015) Ministerstwo Finansów zwróciło uwagę, że w art. 2 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi został określony zamknięty katalog instrumentów finansowych. W wyliczeniu tym „waluta wirtualna" nie tylko nie została wymieniona, ale też nie może zostać zaliczona do żadnego ze wskazanych tam instrumentów finansowych. Ustawa o obrocie instrumentami finansowymi nie określa także podstawy do stosowania jej przepisów w zakresie walut wirtualnych. Nie mają do nich zastosowania także przepisy ustawy o środkach płatniczych. Mimo braku regulacji prawnych oraz legalnej definicji wirtualnej waluty prawo polskie i prawo unijne nie zabraniają obrotu wirtualnymi walutami. A do jakiej kategorii finansowej należy więc zaliczyć bitmonetę, skoro nie ma przepisów w tym zakresie?

Cyfrowa reprezentacja wartości

Europejski Bank Centralny określił wirtualną walutę jako cyfrową reprezentację wartości, niewyemitowaną przez bank centralny, instytucję kredytową lub instytucję pieniądza elektronicznego, która w pewnych okolicznościach może być użyta jako alternatywa dla pieniędzy narodowych, np. złotych, euro i dolarów >patrz ramka.

Dochód z obrotu trzeba opodatkować...

Mimo że BTC nie są prawnym środkiem płatniczym, to jednak obrót nimi jest legalny, mogą być wymieniane na inną walutę, można nimi także regulować wzajemne zobowiązania. Podstawą rozliczania transakcji przy użyciu BTC jest umowa zawarta pomiędzy stronami wyrażającymi wolę regulowania płatności w ten sposób. Wobec tego w opisanej w pytaniu czytelnika sytuacji rozliczanie z dostawcami usług i towarów w BTC jest traktowane jak zwykłe świadczenie usług. Uzyskany z tego tytułu przychód jest przychodem z działalności gospodarczej opodatkowanym na zasadach ogólnych, a więc z uwzględnieniem kosztów uzyskania przychodów. Kosztami ponoszonymi przez przedsiębiorcę mogą być m.in.: zakup BTC (w cenie zakupu), wydatki na zakup specjalistycznych komputerów i koszt zużycia energii elektrycznej. Takie stanowisko potwierdziła Izba Skarbowa w Warszawie w interpretacji z 10 lipca 2014 r. (IPPB5/423-397/14-4/MW).

...ale jaki kurs przyjąć

Zgodnie z art. 14 ustawy o PIT za datę powstania przychodu z działalności gospodarczej uznaje się dzień wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi albo częściowego wykonania usługi, nie później niż dzień wystawienia faktury albo uregulowania należności. Jednocześnie przychodem są środki pieniężne nie tylko faktycznie otrzymane, ale również należne. W przypadku opisanym w pytaniu przedsiębiorca rozlicza transakcje z kontrahentami w BTC, ale zobowiązania podatkowe musi płacić w walucie polskiej. Aby ustalić wysokość podatku, podatnik musi najpierw ustalić dochód z działalności, przeliczając przychód oraz koszt uzyskania przychodu wyrażony w bitcoinach na polskie złote.

Ogłaszany przez NBP...

Generalna zasada przeliczania wartości wyrażonych w walutach obcych na polskie złote nakazuje stosować średni kurs walut ustalany przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień uzyskania przychodu lub poniesienia kosztu. Jednak tej zasady nie można stosować w rozliczeniach z użyciem bitcoina, ponieważ BTC nie jest uznawany za pieniądz, a więc NBP nie ustala dla niego kursu wymiany. Przy obliczaniu różnic kursowych, które mogą powstać przy otrzymaniu należności lub zapłaty zobowiązań w walucie obcej, powyższe reguły również nie mają zastosowania, gdyż BTC nie jest walutą narodową i nie funkcjonuje jako instrument rynku pieniężnego.

...nie ma zastosowania

Takie stanowisko potwierdziła Izba Skarbowa w Warszawie w interpretacji z 15 kwietnia 2015 r. (IPPB1/4511-94/15-2/EC), według której „przepisy ustawy o PIT dotyczące przeliczania przychodu wyrażonego w walucie obcej na złote polskie nie znajdują zastosowania do (...) przychodu podatkowego z tytułu prowizji za świadczone usługi pośrednictwa handlowego, wyrażonego w wirtualnej walucie BTC. W ocenie organu podatkowego dla celów wyceny przychodu podatkowego z tytułu prowizji za świadczone usługi pośrednictwa handlowego wyrażonego w wirtualnej walucie BTC jest on uprawniony oprzeć się na cenach wirtualnej waluty BTC występujących na różnych giełdach tej wirtualnej waluty w momencie powstania tego przychodu. Przedmiotowa wycena powinna odpowiadać wartości rynkowej. Prawidłowym będzie ustalenie wartości przychodu z tytułu prowizji za świadczone usługi pośrednictwa finansowego w oparciu o średnią arytmetyczną średniego dziennego kursu wymiany wirtualnej waluty BTC na złote polskie oferowanego na kilku giełdach – tych, na których konto w tej wirtualnej walucie posiada przedsiębiorca".

Przykład

Przedsiębiorca posiada konta wirtualnej waluty na giełdach Bitmarket24 i Biturex.pl. 16 września 2015 r. przedsiębiorca otrzymał zapłatę za usługę w wysokości 100 BTC. Dzienny kurs sprzedaży 1 BTC w tym dniu na giełdzie Biturex.pl wynosił 995,85 zł, natomiast na giełdzie Bitmarket24 – 995 zł. Wartość rynkową przychodu należy przeliczyć w następujący sposób:

Średni kurs:

995,85 + 995 = 1990,85;

1990,85 / 2 = 995,425

Przychód:

995,425 x 100 = 99 542,50 zł

WNIOSEK

Dla ustalenia wysokości przychodu z działalności gospodarczej przy transakcjach rozliczanych w BTC trzeba przyjąć średnią cen dziennego kursu wirtualnej waluty na tych giełdach, na których przedsiębiorca posiada konto w dniu uzyskania przychodu. Jeśli przedsiębiorca ma konto tylko na jednej giełdzie, to należy przyjąć średni dzienny kurs waluty oferowany na tej giełdzie.

Jakimi cechami charakteryzuje się bitcoin

Na podstawie przedstawionych stanowisk Ministerstwa Finansów oraz EBC można stwierdzić, że bitcoin (BTC):

- jest walutą cyfrową,

- nie posiada emitenta ani żadnej instytucji kontrolującej jej obrót,

- jego wartość ustalana jest na podstawie wolnorynkowych mechanizmów popytu i podaży na giełdach wymiany BTC.

Nabywanie i sprzedaż wirtualnej waluty następuje anonimowo za pośrednictwem adresu internetowego, a transakcja dochodzi do skutku w momencie natychmiastowej płatności przelewem na konto giełdy.