Czy jako wspólnik mogę uregulować zobowiązanie VAT mojej spółki? Jakie konsekwencje będą się wiązały z taką zapłatą? – pyta czytelnik.
Nie.
Zobowiązanie podatkowe ciąży na podatniku i tylko on może przez zapłatę doprowadzić do jego wygaśnięcia. Umowne zobowiązania nie mogą zmieniać tej zasady. Inna osoba może zapłacić podatek tylko wtedy, gdy działa jako posłaniec, a więc tylko faktycznie wpłacając kwotę zobowiązania ze środków podatnika.
Względy praktycznie przemawiają za akceptowaniem wpłaty od kogoś innego, np. osoby bliskiej czy wspólnika, tak jak w opisywanym przypadku. Sprzeciwia się temu jednak orzecznictwo administracyjne i rozstrzygnięcia organów podatkowych.
Choć w praktyce może dochodzić do sytuacji, w której faktycznie to nie podatnik, ale osoba trzecia płaci daninę, i prawidłowość takiego postępowania nie jest przez nikogo podważana, to problem nie jest czysto teoretyczny. Takie postępowanie może nieść za sobą praktyczne problemy w razie zwrócenia uwagi na ten fakt przez urzędników podatkowych. Pamiętajmy, że brak reakcji z ich strony nie oznacza akceptacji określonej metody rozliczeń. Po prostu nie każda sprawa jest analizowana.
Dozwolone działanie przez posłańca
Problemem takim zajmował się m.in. Naczelny Sąd Administracyjny, który w uchwale siedmiu sędziów z 26 maja 2008 r. stwierdził, że zapłata dokonana przez inny podmiot w imieniu podatnika nie powoduje wygaśnięcia zobowiązania podatkowego tego podatnika (I FPS 8/07).
NSA, zajmując się sytuacją zapłaty kwoty podatku przelewem bankowym, orzekł, że: „Względy praktyczne mogą co najwyżej wskazywać na potrzebę zmian przepisów w celu dostosowania ich do potrzeb praktyki. Z pewnością nie mogą natomiast uzasadniać interpretacji prawa z pominięciem treści istoty stosunku zobowiązaniowego w prawie podatkowym. Po drugie, stosunek cywilnoprawny zawiązany pomiędzy podatnikiem a osobą trzecią nie odnosi żadnego znaczenia w stosunkach publicznoprawnych (podatkowych)".
Później wielokrotnie pogląd ten był powtarzany w innych wyrokach sądowych i rozstrzygnięciach organów podatkowych.
NSA zaznaczył także, że „Należy wszakże wyraźnie zaakcentować, że powyższe rozważania nie dotyczą sytuacji, w której osoba wpłacająca podatek dokonuje tego ze środków powierzonych mu przez podatnika. Dokonuje wówczas czynności technicznej – wpłaca podatek za podatnika, działa jednak jedynie jako »posłaniec«".
Myśl tę rozwinęła przykładowo Izba Skarbowa w Bydgoszczy w interpretacji z 4 października 2013 r. (ITPB1/415-1095/ 12/13-S/MR). W jej piśmie czytamy: „Wpłacenie kwoty podatku przez osobę trzecią nie powoduje wygaśnięcia zobowiązania podatkowego podatnika, gdyż będzie to czynność wykonana przez osobę nieuprawnioną, tym samym czynność taką należy uznać za prawnie nieskuteczną – uznał, odpowiadając na pytanie sprzedającego akcje, który w umowie z nabywcą zobowiązał się do pokrycia kosztów transakcji, w tym podatku".
Pozostaje roszczenie cywilne
Podatnik, za którego ktoś inny zapłacił podatek, nie ma więc większych szans na wykazanie, że jego zobowiązanie wygasło, szczególnie jeśli nie ma dowodów potwierdzających, że wpłacający działał jedynie jako posłaniec, a pieniądze należały do podatnika.
W takim przypadku, skoro zobowiązanie nie wygasa, to powstaje zaległość podatkowa i odsetki, których zapłaty może żądać organ podatkowy.
Z kolei wpłacającemu cudze zobowiązanie pozostaje droga cywilna do odzyskania należności. W przywołanej uchwale NSA wyraźnie zauważył, że za nadpłatę uważa się m.in. kwotę nadpłaconego lub nienależnie zapłaconego podatku. Nadpłata powstaje zasadniczo z dniem zapłaty przez podatnika podatku nienależnego lub w wysokości większej od należnej. Jak stwierdził NSA: „Nie stanowi zatem nadpłaty wpłata dokonana nie przez podatnika (...) osoba fizyczna dokonująca wpłaty podatku z własnych środków, mimo braku obowiązku podatkowego, a ciążącego na osobie prawnej, nie jest uprawniona do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty".
Co mówi przepis
Zgodnie z art. 5 ordynacji podatkowej zobowiązaniem podatkowym jest wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu albo gminy podatku w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonych w przepisach prawa podatkowego. Z samej definicji zobowiązania podatkowego wynika zatem, że zobowiązanie do zapłaty podatku ciąży na podatniku.