- Nasza spółka rozpoczyna współpracę z zagranicznym kontrahentem. Faktury będą wystawiane w walucie obcej. Jakie kursy powinniśmy zastosować i w jaki sposób ustalać różnice kursowe, aby prawidłowo zaksięgować transakcje związane z zakupem i sprzedażą pomiędzy nami? Co w przypadku zastosowania kompensaty? – pyta czytelnik.
Obowiązek wyceny transakcji w walutach obcych wynika bezpośrednio z ustawy o rachunkowości (dalej: uor). Artykuł 9 uor nakazuje, aby księgi rachunkowe były prowadzone w języku polskim i w walucie polskiej. Natomiast art. 23 ust. 3 uor wskazuje, aby zapisów dotyczących operacji wyrażonych w walutach obcych dokonywać w sposób umożliwiający ustalenie kwoty operacji zarówno w walucie polskiej, jak i obcej. Programy księgowe dają możliwość księgowania zdarzeń gospodarczych w dwóch walutach z możliwością podglądu zastosowanego kursu. Często mają także opcję automatycznego pobierania kursów ze strony internetowej NBP, dzięki czemu wprowadzając dekret księgowy do przeliczeń wystarczy wybrać odpowiednią datę przeprowadzenia operacji i walutę.
Do zagadnienia wyceny operacji walutowych odnosi się art. 30 ust. 2 uor, zgodnie z którym wyrażone w walutach obcych operacje gospodarcze ujmuje się w księgach rachunkowych na dzień ich przeprowadzenia (jeżeli odrębne przepisy dotyczące środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej i innych krajów Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz środków niepodlegających zwrotowi, pochodzących ze źródeł zagranicznych, nie stanowią inaczej) po kursie faktycznie zastosowanym w tym dniu, wynikającym z charakteru operacji (w przypadku sprzedaży lub kupna walut oraz zapłaty należności lub zobowiązań) lub – w przypadku gdy nie jest możliwe jego ustalenie – po średnim kursie NBP z dnia poprzedzającego ten dzień.
Z kursem faktycznie zastosowanym mamy do czynienia np. w sytuacji, gdy spółka otrzymuje zapłatę za należność w walucie obcej na rachunek prowadzony w złotych, kiedy bank przelicza zapłatę na złote po kursie kupna danej waluty. Przykładem może być także indywidualnie wynegocjowany z bankiem kurs w sytuacji kupowania większej ilości waluty obcej. W innych przypadkach, dla których niemożliwe jest ustalenie kursu faktycznego, stosuje się średni kurs NBP z dnia poprzedzającego dzień operacji.
Kursy walut charakteryzuje zmienność. Ich różne wartości w dniu zakupu/sprzedaży (otrzymania/wystawienia faktury) i w momencie zapłaty zobowiązania/należności powodują, że możemy mieć do czynienia z powstaniem różnicy kursowej.
W zależności od trendu kursu możemy mieć do czynienia z dodatnimi lub ujemnymi różnicami kursowymi. Zależność pomiędzy średnim kursem NBP z dnia poprzedzającego wystawienie faktury i średnim kursem NBP z dnia poprzedzającego dzień dokonania zapłaty (lub kursem faktycznie zastosowanym) >przedstawia tabela.
Kiedy powstają różnice kursowe
należność zobowiązanie
kurs z dnia poprzedzającego wystawienie FV jest niższy od kursu z dnia poprzedzającego zapłatę (lub kursu faktycznie zastosowanego)
dodatnie różnice kursowe
ujemne różnice kursowe
kurs z dnia poprzedzającego wystawienie FV jest wyższy od kursu z dnia poprzedzającego zapłatę (lub kursu faktycznie zastosowanego)
ujemne różnice kursowe
dodatnie różnice kursowe
Źródło: opracowanie własne
Dodatnie różnice kursowe ujmuje się na koncie przychodów finansowych, natomiast ujemne różnice kursowe to koszty finansowe.
Uwaga! Przy sporządzaniu rachunku zysków i strat przychody i koszty finansowe z tytułu różnic kursowych ujmuje się per saldo. Pozycja, w której powinno się je zaprezentować, zależy od tego, które z nich (dodatnie czy ujemne różnice kursowe) stanowią nadwyżkę nad drugimi. Zasada ta wynika z art. 42 pkt 3 uor.
Przykład
W związku ze sprzedażą swoich towarów spółka wystawiła fakturę VAT na 1000 euro + VAT 23 proc. Tydzień później otrzymała zapłatę (na konto walutowe). Rozważmy dwa przypadki:
WARIANT 1
- średni kurs NBP z dnia poprzedzającego dzień wystawienia faktury 4,10 zł/euro
- średni kurs NBP z dnia poprzedzającego dzień zapłaty 4,15 zł/euro
WARIANT 2
- średni kurs NBP z dnia poprzedzającego dzień wystawienia faktury 4,10 zł/euro
- średni kurs NBP z dnia poprzedzającego dzień zapłaty 4,05 zł/euro
Ewidencja księgowa:
1. Faktura sprzedaży
– wartość netto: 4,10 zł/euro x 1000 euro = 4100 zł
– VAT: 4,10 zł/euro x 230 euro = 943 zł
– razem: 5043 zł
Wn „Rozrachunki z odbiorcami" 5043,00 zł
Ma „Przychody ze sprzedaży towarów" 4100,00 zł
Ma „VAT należny" 943,00 zł
2. Wpływ należności na rachunek bieżący
WARIANT 1
4,15 zł/euro x 1230 euro = 5 104,50 zł
Wn „Rachunek bieżący" 5104,50 zł
Ma „Rozrachunki z odbiorcami" 5043,00 zł
Ma „Przychody finansowe" 61,50 zł
WARIANT 2
4,05 zł/euro x 1230 euro = 4981,50 zł
Wn „Rachunek bieżący" 4981,50 zł
Ma „Rozrachunki z odbiorcami" 5043 zł
Wn „Koszty finansowe" 61,50 zł
WARIANT 1
WARIANT 2
Kompensata wzajemnych rozrachunków jest formą rozliczeń określoną w art. 498 kodeksu cywilnego. Zgodnie z nim, gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej. Dotyczy to także należności i zobowiązań w walutach obcych.
W przypadku kompensaty nie mamy do czynienia z przepływem gotówki pomiędzy stronami. Nie jest więc możliwe ustalenie kursu faktycznie zastosowanego. Dlatego stosując kompensatę rozrachunków w walucie obcej, należy zastosować do ich wyceny średni kurs NBP z dnia poprzedzającego dzień kompensaty.
Przykład
Spółka posiada wobec jednego kontrahenta:
- należność w wysokości 3075 euro (netto 2500 euro + VAT 575 euro) wycenioną po kursie 4,20 zł/euro, co daje 12 915 zł (netto 10 500 zł + VAT 2415 zł) oraz
- zobowiązanie w wysokości 3936 euro (netto 3200 euro + VAT 736 euro) wycenione po kursie 4,10 zł/euro, co daje 16 137,60 zł (netto 13 120 zł + VAT 3017,60 zł).
Skompensowano rozrachunki do wysokości 3075 euro. Średni kurs NBP z dnia poprzedzającego dzień kompensaty wynosił 4 zł/euro.
Ewidencja księgowa:
1. Kompensata należności z zobowiązaniami 3075 euro x 4 zł/euro = 12 300 zł
Wn „Rozrachunki z dostawcami" 12 300 zł
Ma „Rozrachunki z odbiorcami" 12 300 zł
2. Ustalenie różnicy kursowej od należności 3075 euro x (4,20 zł/euro – 4 zł/euro) = 615 zł
Wn „Koszty finansowe" 615 zł
Ma „Rozrachunki z odbiorcami" 615 zł
3. Ustalenie różnicy kursowej od zobowiązań 3075 euro x (4,10 zł/euro – 4 zł/euro) = 307,50 zł
Wn „Rozrachunki z dostawcami" 307,50 zł
Ma „Przychody finansowe" 307,50 zł
Uwaga! W myśl obowiązujących przepisów i interpretacji organów podatkowych różnice kursowe przypadające na VAT zawarty w fakturach nie stanowią kosztów i przychodów w ujęciu podatkowym.
Autorka jest starszym konsultantem w Grupie ECA
