Spis z natury w second handach - obowiązki podatkowe

Handel odzieżą używaną oraz używanymi artykułami gospodarstwa domowego może być rozliczany w formie ryczałtu albo na zasadach ogólnych: według skali bądź liniowo. Zasady sporządzania spisu, zarówno w przypadku osób prowadzących ewidencje przychodów, jak i podatkową księgę przychodów i rozchodów, są takie same. W obu tych przypadkach spis powinien zawierać te same dane. Jednak zasady wyceny mogą być zupełnie odmienne.

Niezbędne elementy

Spis powinien zawierać: imię i nazwisko właściciela zakładu (nazwę firmy), datę sporządzenia spisu, numer kolejny pozycji arkusza spisu z natury, szczegółowe określenie towarów handlowych, materiałów (surowców) podstawowych i pomocniczych, półwyrobów, produkcji w toku, wyrobów gotowych, braków i odpadów, jednostkę miary, ilość stwierdzoną w czasie spisu. Wymienione dane powinny być ustalone na 31 grudnia 2014 r.

W ciągu 14 dni, licząc od dnia zakończenia spisu, przedsiębiorca powinien zrobić jego wycenę. W spisie należy podać: cenę w złotych i groszach za jednostkę miary, wartość wynikającą z przemnożenia ilości towaru przez jego cenę jednostkową, łączną wartość spisu z natury. Spis powinien być opatrzony klauzulą „Spis zakończono na pozycji...". Osoby sporządzające spis, uczestniczące w spisie oraz właściciel zakładu (wspólnicy) powinni podpisać formularze spisu. Przedsiębiorcy prowadzący księgę powinni także pamiętać o konieczności uwzględniania w spisie wartości korekt, o których mowa w art. 24d ustawy o PIT.

Przechodząc do praktyki – chociaż wszystko wydaje się jasne – można napotkać problemy.

Co musi obejmować

Spis przede wszystkim powinien obejmować towary handlowe. Właśnie te będą objęte spisem w second handach, lumpeksach czy ciuchlandach. Towarami handlowymi są wyroby zakupione i przeznaczone do odsprzedaży w stanie nieprzerobionym/nieprzetworzonym. Będzie to przede wszystkim: odzież używana oraz używane buty, torby, plecaki, wszelakie dodatki czy akcesoria, np. paski, apaszki, czapki, biżuteria. W firmach, które dodatkowo zajmują się handlem używanymi artykułami gospodarstwa domowego, spisem powinny być objęte używane zabawki, książki, naczynia, wazony, narzuty, meble itp.

Opis i jednostka miary

Towar handlowy powinien być określony szczegółowo. Prawidłowo brzmiący zapis w spisie powinien brzmieć np.: używane – koszula męska, trzewiki męskie, płaszcz damski, bluzka damska, pasek skórzany damski. Można użyć jeszcze bardziej szczegółowych określeń, podając markę czy rodzaj materiału, rozmiar odzieży. Mając jednak na uwadze to, że praktycznie każdy egzemplarz odzieży w second handzie jest unikatowy, oznaczałoby to konieczność objęcia spisem od kilkuset do nawet tysiąca i więcej pozycji. W praktyce spis może sprowadzać się do kilku bądź kilkunastu pozycji. Wszystko zależy od tego, w jaki sposób towar jest nabywany. Izba Skarbowa w Łodzi w interpretacji z 31 października 2013 r. (IPTPB1/415-519/13-2/DS) wyjaśniła, że podatnik przy sporządzaniu spisu z natury powinien uwzględnić jednostkę miary użytą do ustalenia ceny zakupu, niezależnie od jednostek, w których towar jest oferowany do sprzedaży przez podatnika klientom. Przedsiębiorca powinien sporządzić spis z natury, posługując się takimi samymi jednostkami, w jakich nabywa towar. Innymi słowy: jeżeli zakup miał miejsce w jednostkach masy, np. kilogramach, to i spis z natury tego towaru powinien być dokonany w kilogramach. Jeżeli natomiast, nabycie zostało wykonane w sztukach, to w tej samej jednostce powinien być sporządzony spis.

Spis może ujmować odzież używaną w różnych jednostkach, np. zarówno w kilogramach, jak i sztukach, jeżeli tylko podatnik kupuje ją zarówno na kilogramy, jak i na sztuki. Ważne jest, aby towar uwzględniany w spisie był wykazywany w jednostce miary, w której został nabyty. Nie ma przy tym znaczenia to, w jakiej jednostce towar ten jest oferowany na sprzedaż.

Przykład

Pani Ola prowadzi second hand. Odzież nabywa wyłącznie w kilogramach. Po dostarczeniu towaru do sklepu odzież j est segregowana i dzielona na dwie kategorie. Pierwsza to tzw. odzież na wagę – klient wybiera odzież, która następnie jest ważona, a cena do zapłaty uzależniona jest od jej masy. Tak oferowane są na sprzedaż egzemplarze w gorszym stanie, uszkodzone, zabrudzone. Druga kategoria to odzież markowa, niepowtarzalna, atrakcyjna, która sprzedawana jest w określonej cenie za każdy egzemplarz (sztukę). Każda sztuka odzieży w tej grupie posiada własną cenę jednostkową, niezależnie od jej wagi – jest tzw. odzież wyceniona. Bez względu na stosowany podział odzieży na cele sprzedaży spis z natury powinien być sporządzony w kilogramach, tj. w jednostce miary, w jakiej nastąpił zakup odzieży.

Kontynuacja metody wyceny

Przedsiębiorca nie może dowolnie zmieniać sposobu wyceny. Raz zakupiony towar w kilogramach przy kolejno sporządzanych spisach w poszczególnych latach podatkowych powinien być zawsze wyceniany w tej samej jednostce, tj. w kilogramach. Podatnik nie powinien zmieniać sposobu ujęcia towaru np. na sztuki. Zwraca na to uwagę Izba Skarbowa w Katowicach w interpretacji z 11 lutego 2014 r. (IBPBI/1/415-1134/13/AP). Organ podatkowy wyjaśnił, że jeżeli w spisie z natury sporządzonym na dzień zaprowadzenia ewidencji, jak i w spisach z natury sporządzonych na koniec poprzednich lat podatkowych podatnik ujmował towary handlowe w kilogramach, to te same zasady powinien kontynuować w kolejnych latach podatkowych. Jeżeli jednak w sporządzonych uprzednio spisach z natury nabyte towary handlowe ujmowane były według asortymentu (wg sztuk), to również w ten sposób towary te powinny zostać ujęte w spisach z natury sporządzanych aktualnie.

Nie zawsze cena rynkowa

Przepisy rozporządzenia ministra finansów z 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów regulują zasady wyceny spisu w sposób odmienny niż w przypadku ryczałtowców >patrz ramka. Do wyceny można zastosować cenę rynkową zgodnie z § 29 ust. 1 rozporządzenia tylko w sytuacji, gdy ceny rynkowe są niższe od cen zakupu lub nabycia.

Przepisy nie określają zasad wyceny i ujmowania w księdze towarów nabytych nieodpłatnie np. na zagranicznych wystawkach. Izba Skarbowa w Łodzi w interpretacji z 11 października 2011 r. (IPTPB1/415- 91/11-2/AG) podkreśliła, że zapisy dotyczące nieodpłatnego nabycia towarów używanych przeznaczonych w Polsce do odsprzedaży powinny znaleźć odzwierciedlenie w kol. 6 (opis zdarzenia gospodarczego) i 16 (uwagi) podatkowej księgi przychodów i rozchodów. Dokonane zapisy pełnią funkcję informacyjną. Nabyty towar nie powinien być księgowany w kolumnie 10. Zgodnie objaśnieniami do podatkowej księgi przychodów i rozchodów kolumna 10 jest przeznaczona do wpisywania zakupu materiałów oraz towarów handlowych według cen zakupu. Cena zakupu, czyli cena, jaką nabywca płaci za zakupione składniki majątku, w tym przypadku nie występuje. Wskazówek dotyczących ewidencjonowania tak nabytych towarów handlowych należy szukać w interpretacjach indywidualnych. Izba Skarbowa w Bydgoszczy w interpretacji z 8 stycznia 2013 r. (ITPB1/415-1110/12/DP) wyjaśniła, że w momencie otrzymania nieodpłatnie towaru stanowiącego towar handlowy w prowadzonej działalności gospodarczej podatnik powinien wycenić go zgodnie z art. 11 ust. 2 ustawy o PIT.

Pomimo ciążącego na przedsiębiorcy obowiązku ujęcia otrzymanych nieodpłatnie towarów handlowych w remanencie wartość towarów wynikająca z wyceny nie może być brana pod uwagę przy ustaleniu dochodu rocznego z prowadzonej działalności gospodarczej, będącego podstawą opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Skoro nabycie towarów nastąpiło w sposób nieodpłatny, to wartość tych towarów nie może być zaliczona do kosztów uzyskania przychodów prowadzonej działalności gospodarczej w dacie nabycia tych towarów.

Reasumując

Prowadzący księgę przychodów i rozchodów muszą na 31 grudnia 2014 r. wykonać spis wszystkich towarów handlowych znajdujących się na stanie. Spis powinien obejmować także towary stanowiące własność podatnika, znajdujące się w dniu sporządzenia spisu poza zakładem podatnika. Towary używane nabyte za odpłatnością powinny być wycenione w spisie według cen zakupu lub nabycia (cena zakupu powiększona o koszty uboczne związane z zakupem, np. koszty transportu). Towary nabyte nieodpłatnie powinny być natomiast objęte spisem i także wycenione. Z uwagi na brak regulacji szczególnych, które regulowałyby sposób wyceny, gdy nie ma ceny zakupu, należy kierować się § 3 pkt 2 rozporządzenia. Mówi on, że ceną zakupu w przypadku otrzymania składnika majątku w drodze darowizny jest wartość odpowiadającą cenie zakupu takiego samego lub podobnego składnika. Wykonana wycena nie powinna być brana pod uwagę przy ustalaniu różnic remanentowych oraz przy obliczaniu dochodu z działalności gospodarczej.

Jaka wycena u ryczałtowców

Podatnik wycenia towary handlowe objęte spisem z natury według cen zakupu albo według cen rynkowych z dnia sporządzenia spisu, jeżeli są one niższe od cen zakupu, a także gdy nie jest możliwe ustalenie ceny zakupu. Przez cenę zakupu rozumie się cenę, jaką nabywca płaci za zakupione składniki majątku. W przypadku czynnych podatników VAT cena powinna być pomniejszona o podatek od towarów i usług, podlegający odliczeniu zgodnie z przepisami ustawy o VAT. W przypadku podatników zwolnionych z VAT wycena powinna obejmować ten podatek. Wartość towarów w spisie z natury powinna zostać podana w kwocie brutto (tj. w cenie zakupu obejmującej podatek od towarów i usług), bez konieczności rozbijania tej kwoty na jej części składowe, tj. cenę netto oraz wartość podatku od towarów i usług. U podatników VAT czynnych podstawą wyceny będą kwoty netto. Przy imporcie wycena powinna być powiększona o należne cło i podatek akcyzowy, opłaty wyrównawcze oraz opłaty celne dodatkowe. Natomiast w przypadku otrzymania jej w drodze darowizny lub spadku odzież używaną należy wycenić w wartości odpowiadającej cenie zakupu takiego samego lub podobnego składnika.

Powyższe reguły wyceny wynikają z art. 20 ust. 3 ustawy z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne.

W przypadku odpłatnego nabycia wycena nie jest trudna. Należy stosować cenę zakupu z faktury. O wiele bardziej problematyczne jest zrobienie wyceny towarów nabytych bez odpłatności. Odzież używana, artykuły wyposażenia domu, zabawki, a także meble mogą być przez przedsiębiorców przywożone z zagranicy za darmo. Tak będzie, gdy podatnik wchodzi w posiadanie towarów z tzw. wystawek. Wystawki polegają na tym, że mieszkańcy danego miasta w określonym przez władze miasta dniu wystawiają przed dom rzeczy, które są im niepotrzebne. Każdy może te rzeczy zabrać. Towary są przywożone do kraju, po czym oferowane do sprzedaży. Ceny zakupu w takim przypadku nie ma. Wobec tego wycena powinna być dokonana według cen rynkowych. Organy podatkowe tak wykonaną wyceną oceniają jako zgodną z przepisami prawa. Izba Skarbowa w Poznaniu w interpretacji z 9 stycznia 2012 r. (ILPB1/415-1226/11-2/AMN) potwierdziła, że jeżeli przedsiębiorca nie uiszcza żadnej zapłaty za rzeczy, którymi handluje w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, czyli nie jest możliwe ustalenie ich ceny zakupu, to należy stwierdzić, że powinien wyceniać towary według cen rynkowych z dnia sporządzenia spisu, z uwzględnieniem ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca odpłatnego zbycia.