Nie ma wątpliwości, że do kosztów uzyskania przychodów zalicza się odpisy na fundusz innowacyjności, dokonywane zgodnie z ustawą ?z 30 maja 2008 r. o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej. Uprawnienia tego nie kwestionują ani organy podatkowe, ani sądy administracyjne. Inaczej jest w kwestii wydatków ponoszonych ze środków zgromadzonych na rachunku bankowym takiego funduszu. Wyrokiem z 4 lipca 2014 r. (II FSK 1863/12) Naczelny Sąd Administracyjny zakwestionował – wbrew wcześniejszemu stanowisku WSA w Warszawie – dopuszczalność uznania takiego wydatku za koszt uzyskania przychodu.

Warunki nadania statusu

Nadanie przedsiębiorcy statusu centrum badawczo-rozwojowego (CBR) jest jedną z form wspierania działalności innowacyjnej. Kwestie te reguluje ustawa o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej. Status centrum badawczo-rozwojowego może uzyskać przedsiębiorca prowadzący badania lub prace rozwojowe, jeżeli osiąga przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy w wysokości co najmniej 1,2 mln euro według zasad określonych w ustawie o rachunkowości. Minimum 20 proc. tej kwoty powinny stanowić przychody netto ze sprzedaży własnych usług badawczo-rozwojowych. Ponadto przedsiębiorca nie może zalegać z zapłatą podatków oraz składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Organem uprawnionym do nadania przedsiębiorcy statusu centrum badawczo-rozwojowego jest minister właściwy do spraw gospodarki.

Comiesięczne wpłaty

Centrum badawczo-rozwojowe może utworzyć fundusz innowacyjności – z comiesięcznego odpisu wynoszącego nie więcej niż 20 proc. przychodów uzyskanych przez centrum w danym miesiącu. Środki funduszu gromadzone są na odrębnym rachunku bankowym, na który równowartość odpisów przekazywana jest w terminie do 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, ?w którym został dokonany odpis. Centrum wykorzystuje środki funduszu na pokrywanie kosztów prowadzenia badań i prac rozwojowych oraz kosztów związanych z uzyskaniem patentu na wynalazek (np. koszty ogólne i operacyjne, ponoszone bezpośrednio przy prowadzeniu badań lub prac rozwojowych, koszty zużycia materiałów i energii związane bezpośrednio z prowadzeniem badań lub prac rozwojowych, odsetki od kredytu zaciągniętego na zakup gruntu używanego do prowadzenia badań lub prac rozwojowych itp.).

Odpis na fundusz innowacyjności obciąża koszty działalności centrum badawczo-rozwojowego. Wynika to wprost z ustawy o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej (art. 21 ust. 3) i znajduje potwierdzenie w ustawie o CIT. Zgodnie z jej art. 16 ust. 1 pkt 9 lit. a nie stanowią kosztów uzyskania przychodów odpisy i wpłaty na różnego rodzaju fundusze tworzone przez podatnika, z wyjątkiem podstawowych odpisów i wpłat na te fundusze, jeżeli obowiązek lub możliwość ich tworzenia w ciężar kosztów określają odrębne ustawy (odpowiednio art. 21 ust. 1 pkt 7 lit. a ustawy o PIT).

Środki funduszu innowacyjności ?w przypadku m.in. niewykorzystania ich w roku podatkowym, w którym zostały przekazane do tego funduszu, lub w ciągu roku podatkowego następującego po tym roku stanowią dla centrum badawczo-rozwojowego przychód podatkowy (art. 12 ust. 1 pkt 5c lit. a ustawy o CIT, art. 14 ust. 2 pkt 15 lit. a ustawy o PIT).

Można uwzględnić tylko raz

Ustawy o CIT i o PIT nie zawierają przepisów wykluczających zaliczenie do kosztów uzyskania przychodów wydatków sfinansowanych ze środków funduszu innowacyjności. Jednak organy podatkowe zgodnie potwierdzają, że wydatki ze środków funduszu nie mogą być zaliczane do kosztów podatkowych. Przykładowo w interpretacji Izby Skarbowej w Warszawie z 5 kwietnia 2011 r. (IPPB3/423-99/11-2/JG) czytamy, że przeciwne podejście naruszałoby podstawową zasadę wykładni systemowej w podatku dochodowym, zgodnie z którą ten sam wydatek nie może być uwzględniony więcej niż jeden raz jako koszt uzyskania przychodów ?u tego samego podatnika.

Niekorzystne rozstrzygnięcie

Stanowisko to potwierdził NSA ?w wyroku z 4 lipca 2014 r. (II FSK 1863/12). W ustnym uzasadnieniu NSA wskazał, że odpis na fundusz innowacyjności oraz późniejszy wydatek z rachunku tego funduszu jest tym samym wydatkiem. Wobec tego zgodnie z zasadami prawa podatkowego nie można go dwukrotnie zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów. Wyrokiem tym uchylono pozytywne dla centrów badawczo-?-rozwojowych rozstrzygnięcie WSA ?w Warszawie z 27 kwietnia 2012 r. ?(III SA/Wa 2196/11).

W motywach swojego rozstrzygnięcia WSA wskazał, że wskutek przyjęcia tezy fiskusa o braku możliwości zaliczenia wydatków ponoszonych ze środków funduszu innowacyjności do kosztów podatkowych ?z uwagi na to, że kosztem takim był już sam odpis, centra badawczo-rozwojowe nie miałyby już – po rozpoznaniu przychodu podatkowego, ?o którym mowa w art. 12 ust. 1 pkt 5c lit. a ustawy o CIT – możliwości zaliczenia do kosztów podatkowych wydatków ze środków funduszu związanych z działalnością gospodarczą. Taka sytuacja nastąpiłaby nawet wtedy, gdyby wydatki te spełniały wymogi z art. 15 ust. 1 ustawy ?o CIT, co zamiast zapewnienia uprzywilejowanej pozycji podatkowej stawiałoby centra badawczo-rozwojowe w sytuacji gorszej od sytuacji innych podatników. Ci ostatni byliby bowiem uprawnieni do zaliczania do kosztów podatkowych wydatków na prace badawczo-rozwojowe na zasadach ogólnych, niezależnie od spełnienia bądź niespełnienia przesłanek z art. 12 ust. 1 pkt 5c lit. a ustawy o CIT. Powyższa nierównowaga zostaje usunięta w sytuacji, gdy CBR mogą do kosztów uzyskania przychodów zaliczyć zarówno odpisy na fundusz innowacyjności, jak i wydatki sfinansowane ze środków tego funduszu.

Sąd ten zwrócił również uwagę na wyjątkowy status centrów badawczo-rozwojowych, które są w świetle prawa szczególnymi jednostkami prowadzącymi działania w zakresie innowacyjności, tj. dziedziny uznanej z gospodarczego punktu widzenia za niezwykle ważną dla rozwoju państwa. Stąd też ustawodawca przewidział szczególne przywileje CBR, ale też ?i obowiązki. Przepisy ustawy o niektórych formach wspieraniu działalności innowacyjnej bardzo rygorystycznie regulują tryb i przesłanki umożliwiające nabycie statusu centrum badawczo-rozwojowego oraz bardzo wąsko określają wydatki kwalifikujące się do finansowania z funduszu innowacyjności. Powoduje to, że właściwe organy posiadają pełną kontrolę nad procesem korzystania ze statusu centrum badawczo-rozwojowego, dokonywanymi odpisami na fundusz innowacyjności i wydatkami finansowanymi ?z tego funduszu, co uniemożliwia czerpanie przez podmioty gospodarcze nieuzasadnionych korzyści podatkowych z tego tytułu.

Powyższe argumenty nie przekonały jednak NSA, który we wskazanym na wstępie wyroku rozwiał nadzieję centrów badawczo-rozwojowych na realne korzyści podatkowe. Nie jest jednak wykluczone, że inne sądy administracyjne podzielą pogląd WSA.

Autorka jest radcą prawnym ?w Rödl & Partner w Warszawie ?http://www.roedl.com/pl/pl/