Upadłość dłużnika a ulga na złe długi

- Zdecydowaliśmy się na wszczęcie wobec naszego dłużnika procedury ulgi na złe długi w stosunku do dostaw towarów dokonanych w 2011 r. W stosunku do należności wynikających z faktur dokumentujących te dostawy zawarliśmy umowę powierniczego przelewu wierzytelności. W grudniu upłynął 14-dniowy termin od otrzymania zawiadomienia przez dłużnika. Otrzymaliśmy pismo od syndyka naszego dłużnika, że od 2012 roku jest on w upadłości i nie możemy zastosować ulgi na złe długi. Syndyk wskazał także, że możliwość skorzystania z ulgi wyłączona jest również w przypadku zawarcia umowy o przelewie wierzytelności. Czy naprawdę nie możemy skorzystać z tej ulgi? – pyta czytelnik.

W przedstawionym stanie faktycznym procedura ulgi na złe długi już została wszczęta, w związku z czym termin na uprawdopodobnienie nieściągalności wierzytelności minął w 2012 r. Ma to o tyle znaczenie praktyczne, że od 2013 r. zmieniły się zasady rozliczania ulgi na złe długi. Przyjmuje się, że przepisy w nowym kształcie stosuje się, jeżeli 150-dniowy termin dotyczący uprawdopodobnienia nieściągalności wierzytelności upływa w 2013 r.

Według starych zasad

W przypadku opisanym w pytaniu zastosowanie znajdą więc reguły odnoszące się do ulgi na złe długi obowiązujące w 2012 r.

W myśl starych zasad (obowiązujących do 31 grudnia 2012 r.) skorzystanie z ulgi jest możliwe pod warunkiem, że m.in:

1. dłużnik nie pozostaje w upadłości – przyjmuje się, że warunek ten musi być spełniony na chwilę dokonania dostawy towaru lub wyświadczenia usługi. W momencie skorzystania z ulgi na złe długi dłużnik może być zatem w trakcie postępowania upadłościowego. Jeżeli więc dostawa towarów, której dotyczy korekta VAT, została dokonana w okresie, gdy dłużnicy byli czynnymi podatnikami VAT, niebędącymi w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji, to możliwe jest skorzystanie z ulgi na złe długi.

2. wierzytelności nie zostały zbyte – przyjmuje się, że chodzi o sytuację, w której następuje definitywne przeniesienie prawa do wierzytelności. W przypadku zaś powierniczego przelewu wierzytelności istotą tej czynności nie jest sprzedaż wierzytelności, lecz odpłatne świadczenie usługi ściągania długów.

Zdaniem organów podatkowych cesja zawarta na podstawie powierniczego przelewu wierzytelności nie oznacza ich zbycia, jeżeli z zawartej pomiędzy cedentem a firmą windykacyjną umowy wynika m.in., że ryzyko nieściągalności wierzytelności obciąża cedenta, w umowie ustalono czas obowiązywania umowy, po upływie którego przy braku skuteczności działań windykacyjnych wierzytelność wraca do pierwotnego wierzyciela (cedenta), a firma windykacyjna nie dokona zapłaty aż do czasu ściągnięcia długu lub zbycia wierzytelności (tak wskazano m.in. w interpretacji Izby Skarbowej w Katowicach z 30 kwietnia 2009 r., IBPP2/443-125/09/ICz).

Brak przeszkód

Jak wynika z przedstawionego stanu faktycznego, na dzień dokonania dostaw towarów dłużnik nie był w stanie upadłości. Jednocześnie – jak się można domyślić – jest on czynnym podatnikiem VAT. Warunek pierwszy można zatem uznać za spełniony.

Odnośnie do warunku drugiego, to umowa o przelewie wierzytelności może być traktowana jako umowa powierniczego przelewu wierzytelności, jeżeli cesja ma charakter warunkowy. Cesja ma charakter warunkowy, jeżeli z umowy wynika m.in., że w przypadku bezskuteczności egzekucji cesjonariusz będzie zobowiązany zwrócić wierzycielowi nieodzyskaną część należności. Zapis o przelewie zwrotnym powinien potwierdzić, że umowa nie stanowi o odpłatnym zbyciu wierzytelności, gdyż nie przenosi w sposób trwały ich własności.

Uwzględniając powyższe, można zatem stwierdzić, że ani to, że dłużnik jest obecnie w stanie upadłości, ani to, że w stosunku do wierzytelności względem tego dłużnika podpisano umowę powierniczego przelewu wierzytelności, nie będzie przeszkodą do skorzystania z ulgi na złe długi. Należy jednak podkreślić, że zastosowanie tej ulgi będzie możliwe pod warunkiem, że spełnione zostaną także pozostałe przesłanki wskazane w art. 89a ust. 2 ustawy o VAT.

—Hanna Kozłowska, doktor nauk ekonomicznych, doradca podatkowy, biegły rewident w KDA grupa HLB w Poznaniu