Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną spółki, która przekonywała, że jej zobowiązania z tytułu VAT uległy przedawnieniu. A chodziło o błędne decyzje i ich skutki dla przymusowej hipoteki, którą zostały obciążone nieruchomości skarżącej (sygnatura akt: I FSK 61/12).
Początkowo spór w sprawie dotyczył zarzutu, że podatniczka zaniżyła wysokość zobowiązań w VAT poprzez zaniżenie podatku należnego. Zdaniem fiskusa powiązania kapitałowe między nią a jednym z kontrahentów spowodowały, że świadczenie usług na jego rzecz odbywało się na warunkach korzystniejszych, odbiegających od warunków ogólnie stosowanych w czasie i miejscu wykonywania tych świadczeń. Decyzje wydane w sprawie VAT stały się podstawą obciążenia nieruchomości podatniczki hipoteką przymusową na rzecz fiskusa.
Po długiej batalii sądowej niekorzystne dla spółki decyzje zostały uchylone. Spółka uważała m.in., że organy podatkowe nie miały prawa dłużej zajmować się jej VAT, ponieważ zobowiązania te się przedawniły. Jej zdaniem bez znaczenia było to, że były wcześniej zabezpieczone hipoteką przymusową ujawnioną w księdze wieczystej. Uchylenie decyzji, która stała się podstawą wpisu hipoteki przymusowej, powoduje bowiem wygaśnięcie jej z mocy prawa, bez konieczności wydania osobnego orzeczenia i bez względu na to, czy właściciel nieruchomości podjął jakiekolwiek działania. Okoliczność, że wpisana uprzednio hipoteka przymusowa do chwili obecnej ujawniona jest w księdze wieczystej prowadzonej dla nieruchomości, nie ma tutaj żadnego znaczenia. Wykreślenie z księgi wieczystej hipoteki przymusowej, która wygasła z mocy prawa, nie ma charakteru konstytutywnego dla wygaśnięcia hipoteki.
Zobowiązania podatkowe nie wygasają po uchyleniu decyzji wymiarowej
Organ podatkowy nie zgodził się z taką wykładnią. Wygaśnięcie hipoteki mogłoby nastąpić jedynie wówczas, gdyby wygasła zabezpieczona nią wierzytelność. W odniesieniu do podatniczki taka sytuacja nie występuje.
Sprawa trafiła na wokandę, ale Wojewódzki Sąd Administracyjny oddalił skargę firmy. Sąd uznał, że sporne zobowiązania podatkowe nie uległy przedawnieniu ze względu na skuteczne ustanowienie hipoteki przymusowej.
Zdaniem WSA dopóki hipoteka jest wpisana do księgi wieczystej, dopóty istnieje domniemanie istnienia wierzytelności, którą zabezpiecza. Skarżąca nie obaliła tego domniemania.
Spółka próbowała jeszcze bronić swoich racji przed Naczelnym Sądem Administracyjnym, ale i tutaj przegrała. Sąd kasacyjny zwrócił uwagę, że regulacje dotyczące zabezpieczania zobowiązań podatkowych i ich skutki są podobne do tych regulujących wszczynanie postępowania egzekucyjnego i związanego z nim biegu terminu przedawnienia.
Dlatego, jak przypominała sędzia NSA Maria Dożynkiewicz, w orzecznictwie przyjmuje się, że uchylenie decyzji przez organ odwoławczy czy przez sąd administracyjny wywołuje skutki na przyszłość, ale nie wstecz. Okoliczność, że doszło do uchylenia pierwotnych decyzji, nie oznacza, że w ogóle nie miał miejsca skuteczny wpis do hipoteki. Ponadto NSA zgodził się z fiskusem, że w przypadku zobowiązań podatkowych, tj. powstałych z mocy prawa, trudno mówić o ich wygaśnięciu w wyniku samego uchylenia decyzji wymiarowej.
Wyrok jest prawomocny.
