„Naczelnicy urzędów skarbowych nagminnie nie występują do sądów o wykreślenie bezzasadnych hipotek" – tak napisał w interpelacji do ministra finansów jeden z posłów. Doradcy podatkowi potwierdzają: fiskus nie kwapi się ze zdjęciem zabezpieczenia z nieruchomości, a podatnicy mają przez to problemy.

– Urząd może wystąpić o ustanowienie hipoteki zarówno w czasie postępowania, jak i po wydaniu decyzji – mówi Adam Mariański, doradca podatkowy, adwokat w kancelarii Brzezińska, Narolski, Mariański. – Jeśli postępowanie zostaje umorzone albo podatnik ureguluje zobowiązanie wynikające z decyzji, hipoteka wygasa. Wpis w księdze jednak pozostaje. I widzi go np. potencjalny nabywca nieruchomości, którego może to zniechęcić do zawarcia transakcji.

Nieruchomość trudno sprzedać

– Niestety, o ile urzędy błyskawicznie działają przy nakładaniu hipoteki, o tyle już nie spieszy im się do składania wniosków o jej wykreślenie – potwierdza Tomasz Rolewicz, doradca podatkowy, starszy menedżer w PwC. – Utrudnia to swobodne dysponowanie nieruchomością.

Co na to minister finansów? Zapewnia, że nie ma sygnałów o unikaniu przez urzędy składania wniosków o wykreślenie wpisu hipoteki przymusowej ani o utrudnianiu działań podatnika w tej sprawie. Podkreśla, że podatnik może sam taki wniosek złożyć.

Potrzebna zgoda urzędu

– Nie każdy ma świadomość tego, iż wpis hipoteki w księdze wieczystej pozostaje mimo zakończenia sporu z fiskusem – mówi Adam Mariański. – Poza tym, aby złożyć wniosek o jego wykreślenie, trzeba mieć zgodę urzędu. Cała procedura jest dość czasochłonna, a nim dopełnimy formalności i księga wieczysta zostanie oczyszczona, kontrahent może zrezygnować z zakupu.

Czy osoba, która straciła okazję na korzystną sprzedaż nieruchomości z powodu zalegającego w księdze wpisu, może wystąpić do Skarbu Państwa o odszkodowanie?

– Teoretycznie tak, trudno jednak będzie wykazać, że szkoda została spowodowana celowym działaniem urzędu – tłumaczy Tomasz Rolewicz. – Nie ma on bowiem obowiązku składania wniosku o wykreślenie hipoteki.

Na problemy z niewykreślonymi hipotekami wskazuje też Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych Lewiatan w „Czarnej liście barier dla rozwoju przedsiębiorczości".

Czytamy tam, że podatnik faktycznie nie dysponuje żadnym instrumentem prawnym, za pomocą którego mógłby wyegzekwować od urzędu wykreślenie hipoteki przymusowej z księgi wieczystej nieruchomości. Fiskus działa w tej sprawie z opóźnieniem, a podatnik nie może przymusić go do działania.

– Rozwiązaniem problemu byłoby nałożenie na urzędy obowiązku występowania z wnioskami o wykreślenie bezzasadnej hipoteki – podsumowuje Tomasz Rolewicz.

masz pytanie, wyślij e-mail do autora p.wojtasik@rp.pl

Zabezpieczone się nie przedawni

Zobowiązanie podatkowe przedawnia się po upływie pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności daniny. Nie dotyczy to zobowiązań zabezpieczonych hipoteką lub zastawem skarbowym. Mogą być one nadal egzekwowane (ale tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu). Tak wynika z art. 70 par. 8 ordynacji podatkowej. Jak podkreślił Naczelny Sąd Administracyjny (sygn. I FSK 395/10), warunkiem uniknięcia przedawnienia  podatku jest pozostawanie w obrocie prawnym skutecznego zabezpieczenia w postaci hipoteki przymusowej. Powołany przepis nie znajdzie zastosowania np. wtedy, gdy decyzja o zabezpieczeniu wygasła w wyniku doręczenia decyzji określającej zobowiązanie podatkowe, a zajęcie zabezpieczające nie przekształciło się w egzekucyjne.