Podatnik ma, w trakcie postępowania podatkowego, zapewnione określone uprawnienia. W myśl art. 178 ordynacji podatkowej ma prawo wglądu w akta sprawy, sporządzania z nich notatek, kopii lub odpisów (ale w siedzibie organu podatkowego w obecności pracownika – akt nie dostanie więc do domu).

Podatnik może też żądać uwierzytelnienia odpisów lub kopii akt sprawy lub wydania z akt sprawy uwierzytelnionych odpisów. Przypomniał o tym Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w wyroku z 14 stycznia 2009 r. (III SA/Gl  1016/08).

Czytamy w nim: „Wolno nam: przeglądać akta, sporządzać z nich notatki, kopie lub odpisy, żądać uwierzytelnienia sporządzonych przez nas kopii lub odpisów z akt, żądać wydania z akt sprawy uwierzytelnionych odpisów. Nie możemy natomiast domagać się sporządzenia przez organ podatkowy, a następnie przesłania kserokopii całego materiału dowodowego, wykraczałoby to bowiem poza obowiązki organu podatkowego.”

Gdy podatnik zdecyduje się na sporządzanie kopii z akt, musi liczyć się z tym, że poniesie wydatki. Organ ma prawo pobrać od niego za to opłatę. Jak wysoką? WSA w Olsztynie stwierdził, że „ordynacja podatkowa nie określa ani wysokości, ani zasad ustalania kosztów sporządzania kserokopii, dając tym samym uprawnienie do ich ustalania organowi podatkowemu.

Jednakże wysokość kosztów powinna odzwierciedlać faktyczne koszty sporządzenia kopii. Brak jest podstaw prawnych do doliczenia do skalkulowanej ceny kopii podatku od towarów i usług” (wyrok z 7 czerwca 2006 r., I SA/Ol 223/06).

Również Naczelny Sąd Administracyjny orzekł, że fiskus ma prawo żądać zapłaty za kserowanie dokumentów na wniosek podatnika. Co więcej może być to opłata wyższa od tej, jaka pobierana jest standardowo w  punktach obsługi ksero (wyrok z 23 marca 2012 r., II FSK  1890/10).

„Koszty takie, mogą kształtować się odmiennie dla różnych jednostek, z uwagi na warunki w jakich działają, ich wewnętrzną organizację, zadania, posiadane zaplecze techniczne, wartość pracy pracownika itp. Skoro koszty te nie zostały ujednolicone przez ustawodawcę w akcie ustawowym, to należy przyjąć, że ich określenie jest kompetencją wewnętrzną organu, z tym że powinno wynikać z dostępnych dla strony kalkulacji” – podkreślił WSA w Gdańsku w wyroku z 23 marca 2011 r.  (I SA/Gd 66/11).

Z kolei WSA we Wrocławiu w wyroku z 18 grudnia 2007 r. (I SA/Wr 1233/07) podkreślił, że „ustalenie odpłatności za  sporządzenie kserokopii z akt sprawy należy do kompetencji kierownika jednostki, wynikających z przepisów regulujących działanie tej jednostki i winno odpowiadać kosztowi, jaki ponosi organ za dokonanie takich czynności. (…)

Żądanie przedstawienia szczegółowej kalkulacji kosztów w sytuacji, kiedy przepisy nie obligują strony postępowania do korzystania w tym zakresie z usług organu, jest pozbawione podstaw prawnych. O treści zarządzenia, w którym ustalono wysokość opłat za sporządzenie kserokopii, organ winien jednak poinformować stronę, która wystąpiła o sporządzenie kserokopii”.

Kary porządkowe

Przepisy ordynacji podatkowej dają organom podatkowym środki dyscyplinujące podatników. Jednym z nich jest przewidziana w art. 262 § 1 kara porządkowa. Może ona wynieść nawet 2700 zł, dla podatnika będzie więc niewątpliwie odczuwalna i to mimo, że jest to maksymalny jej wymiar (o tym, ile kara w praktyce wyniesie decyduje organ podatkowy).

Z art. 262 § 1 pkt 2 op wynika, że strona, jej pełnomocnik, świadek lub biegły, którzy mimo prawidłowego wezwania organu podatkowego bezzasadnie odmówili złożenia wyjaśnień, zeznań, wydania opinii, okazania przedmiotu oględzin lub udziału w innej czynności – mogą zostać ukarani karą porządkową. Aby jednak organy podatkowe mogły nałożyć na podatnika karę porządkową, najpierw muszą go prawidłowo wezwać.

Oznacza to, że wezwanie takie musi spełniać wymogi określone w przepisach op (art. 155 – 159). Dodatkowo powinno być skutecznie doręczone adresatowi. Jeśli zatem wezwanie zostało przygotowane i doręczone prawidłowo, lepiej udzielić wyjaśnień.