- Jestem czynnym podatnikiem VAT. Dotychczas wykonywałem wyłącznie czynności opodatkowane (usługi transportowe). Pod koniec grudnia 2011 r. rozszerzyłem przedmiot działalności o usługi pośrednictwa w zawieraniu umów kredytu na zakup samochodów. Usługi te są zwolnione z VAT. Pierwszą fakturę za pośrednictwo w zawieraniu umów kredytu wystawiłem w styczniu tego roku.

W styczniu poniosłem wydatki, które służą jednocześnie obu rodzajom działalności, jak np. rozmowy telefoniczne, czynsz za lokal, opłaty za media, zakup artykułów biurowych. Nie wiem, w jakiej części mogę odliczyć VAT od tych zakupów. Proporcja wstępna na 2012 r., obliczona na podstawie obrotu za 2011 r., wyniosła bowiem 100 proc.

Czy to oznacza, że w trakcie 2012 r. mogę w całości odliczać VAT od wszystkich zakupów dotyczących działalności mieszanej, a dopiero po zakończeniu 2012 r. dokonam rocznej korekty podatku naliczonego na podstawie rzeczywistych obrotów?

– pyta czytelnik.

Jeżeli przedsiębiorca nabył towary i usługi, które służą zarówno działalności opodatkowanej (która daje prawo do odliczenia VAT naliczonego), jak i działalności zwolnionej (wyklucza prawo do odliczenia), to może odliczyć tylko część podatku naliczonego. Aby obliczyć, ile ona wynosi, stosuje odpowiedni współczynnik.

W trakcie roku podatnik dokonuje tego proporcjonalnego odliczenia VAT od zakupu służącego jednocześnie działalności opodatkowanej i zwolnionej (dalej: działalności mieszanej) według proporcji wstępnej obliczonej na podstawie obrotów roku poprzedniego.

Natomiast po zakończeniu roku podatkowego przedsiębiorca jeszcze raz ustala proporcję, ale już na podstawie rzeczywistych obrotów. Na tej podstawie ostatecznie ustala kwotę podatku naliczonego, którą ma prawo odliczyć od zakupów związanych z działalnością mieszaną.

Dwa etapy

U podatnika, który kupuje towary i usługi związane z działalnością mieszaną, odliczanie VAT naliczonego przebiega więc w dwóch etapach. W pierwszym – według proporcji wstępnej, obliczonej na podstawie obrotów za rok poprzedni, stosowanej do odliczania VAT w trakcie roku podatkowego od zakupów związanych z działalnością mieszaną. W 2012 r. podatnik odlicza więc VAT w oparciu o wstępnie ustaloną proporcję na podstawie rzeczywistych obrotów za 2011 r.

Drugi etap polega na zastosowaniu proporcji ostatecznej, obliczonej na podstawie rzeczywistych obrotów roku podatkowego. Korektę tę przeprowadza się po zakończeniu roku (jest to tzw. roczna korekta VAT) w deklaracji za styczeń lub pierwszy kwartał kolejnego roku. Po zakończeniu 2012 r. przedsiębiorca ustala zatem proporcję ostateczną dla tego roku.

Podatnik oszacowuje współczynnik, ale...

U podatnika, który rozszerzył dotychczas prowadzoną działalność o czynności zwolnione z VAT, pojawia się problem dotyczący ustalenia wstępnej proporcji, na podstawie której w ciągu roku będzie odliczał VAT od zakupów służących działalności mieszanej. W poprzednim roku podatkowym wykonywał on bowiem wyłącznie czynności opodatkowane. Proporcja wstępna obliczona na 2012 r. (w oparciu o obroty 2011 r.) wynosi więc 100 proc.

Nie uprawnia to jednak podatnika do pełnego odliczania VAT od zakupów związanych z działalnością mieszaną w 2012 r., tj. roku podatkowym, w którym po raz pierwszy wystąpiła u niego także sprzedaż zwolniona z VAT. Nie może też ustalić tej proporcji w sposób dowolny, na własną rękę. W takiej sytuacji odliczanie podatku naliczonego od czynności związanych zarówno z działalnością opodatkowaną, jak i zwolnioną wymaga uzgodnień z fiskusem.

Jak wynika z art. 90 ust. 8 ustawy o VAT, jeżeli podatnik w poprzednim roku podatkowym nie uzyskał obrotu z działalności zwolnionej, osiągając wyłącznie obrót z działalności opodatkowanej, to do ustalenia wysokości kwoty podatku naliczonego podlegającej odliczeniu powinien przyjąć proporcję wstępną wyliczoną szacunkowo, według prognozy uzgodnionej z naczelnikiem urzędu skarbowego (w formie protokołu).

...urząd musi ją zaakceptować

Oszacowana przez podatnika proporcja, na podstawie której w trakcie 2012 r. będzie wstępnie odliczać VAT naliczony od zakupów dotyczących działalności mieszanej, wymaga zatem akceptacji naczelnika urzędu skarbowego. W tym celu podatnik powinien najpierw sam oszacować przewidywany na ten rok udział sprzedaży opodatkowanej w sprzedaży ogółem, a następnie przedstawić swoją propozycję organowi podatkowemu w formie pisemnego wniosku o uzgodnienie tej proporcji.

Naczelnik urzędu skarbowego może zaakceptować propozycję podatnika przedstawioną w złożonym wniosku lub ewentualnie wraz z podatnikiem uzgodnić ten współczynnik w innej wysokości.

W rezultacie podatnik, który rozszerzył dotychczasową działalność opodatkowaną o usługi zwolnione, w trakcie 2012 r. będzie odliczał VAT od zakupów związanych z działalnością mieszaną na podstawie wstępnej proporcji uzgodnionej z naczelnikiem urzędu skarbowego. Po zakończeniu 2012 r. podatnik ustali ostateczną proporcję na podstawie rzeczywistych obrotów za ten rok i w deklaracji VAT za styczeń 2013 r. lub pierwszy kwartał 2013 r. dokona rocznej korekty podatku naliczonego za 2012 r.