- Niedawno uzyskałem informację, że mój dłużnik ogłosił upadłość układową. W deklaracji VAT-7K za III kwartał 2011 skorzystałem z „ulgi na złe długi” w stosunku do wierzytelności z tytułu dostaw towarów, które miały miejsce przed ogłoszeniem tej upadłości. Dłużnik planuje zawrzeć z wierzycielami układ, na podstawie którego 40 proc. kwoty należności głównych zostanie umorzone, a pozostała część zostanie zamieniona na udziały w spółce z o.o. Czy częściowa redukcja zadłużenia oraz konwersja wierzytelności na udziały w kapitale zakładowym dłużnika oznaczają dla mnie obowiązek zwiększenia podatku należnego?

Jeśli wierzytelność jest nieściągalna i wierzyciel (podatnik) decyduje się, by skorzystać z prawa do korekty podatku należnego, to temu uprawnieniu odpowiada obowiązek dłużnika (podatnika) do pomniejszenia podatku naliczonego. Gdy jednak dłużnik ureguluje dług, to po jego stronie powstaje prawo do podwyższenia podatku naliczonego (art. 89b ust. 4 ustawy o VAT), natomiast wierzyciel jest obowiązany zwiększyć swój podatek należny (art. 89a ust. 4 ustawy o VAT).

W tym drugim wypadku, gdy po dokonaniu korekty podatku należnego w ramach ulgi na złe długi należność została uregulowana w jakiejkolwiek formie, wierzyciel (podatnik) jest obowiązany zwiększyć podatek należny w rozliczeniu za okres, w którym należność została uregulowana. W przypadku częściowego uregulowania należności podatek należny zwiększa się w odniesieniu do tej części.

W sytuacji opisanej w pytaniu należy ustalić, czy częściowa redukcja wierzytelności oraz konwersja pozostałej jej części na udziały, na podstawie układu zawartego z wierzycielami, oznaczają uregulowanie należności.

Konwersja wierzytelności na udziały w spółce z o.o. oznacza, że dłużnik płaci udziałami za wierzytelności. Czynność ta jest więc tożsama z uregulowaniem należności w jakiejkolwiek formie.

Jednak redukcja wierzytelności na podstawie układu zawartego z wierzycielami nie jest formą uregulowania wierzytelności. Wskazuje na to znaczenie pojęć „uregulowanie” i „umorzenie”. O ile „uregulowanie” oznacza uiszczenie należności, o tyle „umorzenie” oznacza rezygnację z należności. Jeśli wierzyciele, na podstawie zawartego układu, rezygnują z dochodzenia części wierzytelności, to tym samym zwalniają dłużnika z obowiązku regulowania należności w umorzonej części.

Wobec tego nie można uznać, że wierzytelność – w części objętej redukcją – została uregulowana. Tak samo uznał WSA w Łodzi, który w prawomocnym wyroku z 19 kwietnia 2011 (I SA/Łd 355/11) orzekł, że nie każdy sposób wygaśnięcia wierzytelności oznacza jej uregulowanie, co odnosi się także do umorzenia długu na podstawie układu między wierzycielami a upadłym.

Sąd potwierdził, że umorzenie należności w postępowaniu układowym nie wyłącza prawa do skorzystania przez wierzyciela z ulgi na złe długi, gdyż wierzytelność nadal nie jest zaspokojona i z punktu widzenia wierzyciela nadal jest „zła”.

Dlatego konwersja wierzytelności na udziały spowoduje u wierzyciela obowiązek zwiększenia podatku należnego w odniesieniu do tej części wierzytelności. Natomiast po stronie dłużnika, który wcześniej był zobowiązany do pomniejszenia podatku naliczonego od wierzytelności, co do której wierzyciel skorzystał z ulgi na złe długi, powstanie prawo do zwiększenia podatku naliczonego przypadającego na tę cześć uregulowanej wierzytelności.

Natomiast redukcja wierzytelności w wysokości 40 proc. należności głównych, na podstawie układu między wierzycielami a upadłą spółką z o.o., nie oznacza uregulowania należności przez dłużnika, wobec czego nie powoduje u wierzyciela obowiązku korekty podatku należnego skorygowanego wcześniej w ramach „ulgi na złe długi” w deklaracji VAT-7K za III kwartał 2011.

Tym samym zwolnienie dłużnika z obowiązku zapłaty części wierzytelności nie spowoduje powstania po jego stronie prawa do podwyższenia podatku naliczonego na podstawie art. 89b ust. 4 ustawy o VAT.