Pracownicy, którzy pobiorą szczepionki i poddadzą się iniekcji, zwiększą u siebie przychód, od którego płatnik ma obowiązek ująć zaliczkę na podatek oraz składki na ZUS.
Praktycznie każde świadczenie od pracodawcy – obojętnie w jakiej formie – otrzymane w związku z faktem pozostawania w stosunku pracy, generuje powstanie przychodu podlegającego obciążeniu podatkiem PIT.
Wyjątkiem od tej zasady są świadczenia zwolnione z obciążeń ustawowo, dzięki czemu przynajmniej część profitów pozostaje w całości „w kieszeni” podatników. Ale wśród nich nie ma wartości szczepień.
Ogólna zasada jest taka: przychodem jest wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Zatem tylko pracownik, który otrzymał szczepionkę, uzyskał przychód. Jej wartość pracodawca wycenia według ceny zakupu i dolicza do reszty przychodu osiągniętego w danym miesiącu. Potem już standardowe rozliczenie.
Tak postępuje pracodawca, który sam sfinansował szczepionki i nie są one obowiązkowymi świadczeniami z zakresu bhp.
Bez składek – warunkowo
Skoro pod względem podatkowym wartość szczepienia jest przychodem ze stosunku pracy, to powinna stanowić co do zasady podstawę wymiaru składek na ZUS. Jednak tutaj obowiązuje inny katalog przychodów zwolnionych z obciążeń składkowych, często zbieżny z tym podatkowym, ale nie zawsze.
Od składek wolne są m.in. korzyści materialne wynikające z układów zbiorowych pracy, regulaminów wynagradzania lub przepisów o wynagradzaniu, a polegające na uprawnieniu do zakupu po cenach niższych niż detaliczne niektórych artykułów, przedmiotów lub usług (…).
Tak wynika z § 2 ust. 1 pkt 26 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU nr 161, poz. 1106 ze zm.); dalej rozporządzenie składkowe. To zwolnienie może mieć zastosowanie do szczepionek przeciw grypie, jeżeli zostaną spełnione dwie przesłanki:
• zakup szczepionek dla pracowników wynika z wewnętrznych przepisów płacowych zakładu pracy,
• pracownik współfinansował szczepienie nawet w niewielkim stopniu (dokładając choćby 1 zł).
Jeśli pracownik uczestniczył w akcji szczepień nieodpłatnie lub przeprowadzenie tej akcji nie wynikało z wewnątrzzakładowych uregulowań w zakresie wynagrodzeń, to wówczas wartość świadczenia medycznego podwyższa również podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne pracownika. W tym celu świadczenie trzeba wycenić w wysokości ekwiwalentu pieniężnego określonego w przepisach o wynagradzaniu, a w razie ich braku według ceny zakupu.
Co w bhp piszczy
Warto jeszcze przyjrzeć się przepisom z dziedziny bezpieczeństwa i higieny pracy pod kątem szczepień ochronnych. Świadczenia wynikające z tych przepisów nie są bowiem ani opodatkowane, ani oskładkowane.
W myśl art. 21 ust. 1 pkt 11a ustawy z 26 lipca 1991 o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. DzU z 2010 r. nr 51, poz. 307 ze zm.) wolne od podatku dochodowego są świadczenia rzeczowe i ekwiwalenty za te świadczenia, wynikające z zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym ze względu na szczególne warunki i charakter pełnionej służby, przysługujące osobom pozostającym w stosunku służbowym, przyznane na podstawie odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw.
Według dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu (interpretacja indywidualna z 23 grudnia 2009, ILPB1/415-1055/09-2/TW) wartość szczepień ochronnych jest zwolniona z podatku dochodowego od osób fizycznych, jeżeli zostały spełnione wszystkie przesłanki wskazane w powyższym przepisie, tj.
• świadczenia te wynikają z zasad bezpieczeństwa i higieny pracy (w tym ze względu na szczególne warunki i charakter pełnionej służby),
• ich beneficjentami są osoby pozostające w stosunku służbowym,
• świadczenia te zostały przyznane na podstawie odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw.
Jego § 4 ust. 1 stanowi, że w celu ochrony pracowników przed zagrożeniami spowodowanymi przez szkodliwy czynnik biologiczny pracodawca ma obowiązek stosować, na warunkach określonych w rozporządzeniu, wszelkie dostępne środki eliminujące narażenie lub ograniczające stopień tego narażenia („środki zapobiegawcze”).
Przed wyborem środka zapobiegawczego pracodawca musi dokonać oceny ryzyka zawodowego, na jakie może być narażony pracownik.
W załączniku nr 2 do tego rozporządzenia zawarty jest wykaz prac narażających pracowników na działanie czynników biologicznych. Są to np. prace w zakładach produkujących żywność, w rolnictwie, w jednostkach ochrony zdrowia, laboratoriach, przy oczyszczaniu ścieków, przy pracy ze zwierzętami czy przy pracy w innych okolicznościach niż wymienione, podczas której jest potwierdzone narażenie na działanie czynników biologicznych. Załącznik nr 1 do omawianego rozporządzenia zawiera z kolei klasyfikację szkodliwych czynników biologicznych, wśród których znalazł się m.in. wirus grypy.
Zatem jeżeli szczepienie przeciwko grypie odbędzie się na podstawie przepisów z zakresu bhp, to jego wartość będzie zwolniona zarówno z podatku dochodowego, jak i ze składek na ZUS.
Co jednak istotne, zwolnieniu podlega wartość samej szczepionki, a nie usługa jej wykonania, jeżeli pracodawca funduje również czynność zaszczepienia przez wyspecjalizowany podmiot (interpretacja dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 4 września 2008, IPPB2/415-832/08-4/MK).
Przykład 1
Zakład energetyczny zakupił dla wszystkich swoich pracowników szczepionki, po 27 zł każda. W firmie obowiązuje układ zbiorowy pracy, w którym zagwarantowano coroczną październikową akcję szczepień przeciw grypie, ale z udziałem finansowym pracowników.
Każdy z chętnych pracowników dopłacił do szczepionki 5 zł. Wartość dofinansowania szczepienia ze środków pracodawcy nie stanowi podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.
Jednak dopłatę 22 zł dla każdego pracownika (27 zł – 5 zł) trzeba dodać do przychodu dla celów podatkowych.
Pan Adam miesięcznie zarabia 3800 zł (ma prawo do podstawowych kosztów uzyskania przychodów i złożył oświadczenie PIT-2). W październiku, kiedy pobrał szczepionkę, sporządzona dla niego lista płac będzie wyglądała następująco:
Iniekcja w pakiecie
Firmy, które wykupują abonamenty medyczne dla pracowników w placówkach opieki zdrowotnej, zazwyczaj ponoszą ich koszty ryczałtowo, bez względu na to, ilu pracowników korzysta ze świadczeń wchodzących w skład pakietu.
Faktura wystawiana przez podmiot medyczny zwykle nie wyszczególnia, jakie badania, konsultacje czy zabiegi były wykonywane i kto z nich skorzystał. Często w pakietach mieszczą się również szczepienia przeciw grypie.
Wtedy wartość szczepienia jest częścią abonamentu i to on podlega rozliczeniu z podatku PIT i składek ubezpieczeniowych. Choć opodatkowanie pakietów medycznych to osobny i kłopotliwy temat, warto zauważyć, że niedawno, 23 września br., zapadł wyrok WSA w Poznaniu (I SA/Po 407/11), który co prawda dotyczy innego problemu – imprez integracyjnych – ale kolejny raz potwierdza tezę, że o powstaniu przychodu z nieodpłatnych świadczeń bądź świadczeń w naturze po stronie podatnika decyduje jego faktyczne otrzymanie, a nie samo postawienie do dyspozycji i możliwość skorzystania.
Nie można więc ustalać pracownikowi przychodu hipotetycznego, oszacowanego na podstawie rachunku czy faktury za usługi. Taka interpretacja powinna dotyczyć nie tylko imprez integracyjnych, ale również pakietów medycznych czy też dojazdów do pracy organizowanych przez pracodawców.
Wydatki na zakup szczepionek można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów. Zasadniczo wydatki stanowią koszt podatkowy w działalności gospodarczej, jeżeli istnieje związek przyczynowy między poniesieniem kosztu i możliwością uzyskania przychodu, zabezpieczenia bądź zachowania źródła przychodów, a ponadto nie został wymieniony w katalogu wydatków wyłączonych z tych kosztów.
Poniesiony przez pracodawcę na rzecz pracowników koszt szczepień przeciwko wirusowi grypy ma znamiona kosztu podatkowego i może mieć wpływ na wysokość dochodu do opodatkowania. Szczepienia chronią pracowników przed zachorowaniem bądź łagodzą jego przebieg, skracają czas choroby. Zatem rzadsze, krótkotrwałe absencje pracowników mogą mieć wpływ na osiągane przez pracodawcę przychody.
Przykład 2
Klinika specjalizująca się w leczeniu chorób układu oddechowego oraz chorób zakaźnych zakupiła dla personelu medycznego oraz pracowników administracji szczepionki przeciw grypie. Klinika prowadzi dokumentację ryzyka zawodowego dla poszczególnych stanowisk pracy.
Oceniła, że wszyscy pracownicy są narażeni na działanie czynników biologicznych, w tym wirusa grypy. W związku z tym szczepionki będą stanowiły przychód ze stosunku pracy u pracowników, ale zwolniony zarówno ze składek na ZUS, jak i z podatku dochodowego.
Składki społeczne finansowane przez pracownika:
- emerytalna
- rentowa
- chorobowa
Łącznie
3800 zł x 9,76 proc. = 370,88 zł
3800 zł x 1,5 proc. = 57 zł
3800 zł x 2,45 proc. = 93,10 zł
520,98 zł
Składka zdrowotna:
- pełna
- do odliczania od zaliczki
3279,02 zł x 9 proc. = 295,11 zł
3279,02 zł x 7,75 proc. = 254,12 zł
Zaliczka na podatek:
- wstępna
- po odliczeniu składki zdrowotnej
(3190 zł x 18 proc.) – 46,33 zł = 527,87 zł
527,87 zł - 254,12 zł = 273,75 zł; po zaokrągleniu 274 zł
