Zgodnie z art. 70 § 1 ordynacji podatkowej (op) zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku.
Oczywiście nie w każdym przypadku wystarczy upływ wspomnianego terminu. Przepisy określają bowiem, kiedy bieg terminu przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu albo przerwaniu (np. na skutek ogłoszenia upadłości czy zastosowania środka egzekucyjnego, o którym podatnik został zawiadomiony).
Są też przypadki, gdy termin ten zostaje zawieszony (wymienia je art. 70 § 6 op; np. na skutek wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, jeżeli podejrzenie popełnienia przestępstwa lub wykroczenia wiąże się z niewykonaniem tego zobowiązania).
Od zasady jest wyjątek
Po upływie terminu przedawnienia wierzyciel (w tym wypadku fiskus) nie może skutecznie domagać się od dłużnika (podatnika) zachowania wynikającego z treści zobowiązania (czyli w praktyce zapłaty podatku).
To dlatego że stosunek zobowiązaniowy przestaje istnieć z mocy prawa. Od zasady tej jest jednak wyjątek. Zobowiązania zabezpieczone hipoteką lub zastawem skarbowym nie ulegają w ogóle przedawnieniu. Upływ określonego czasu nie ma tu żadnego znaczenia.
Zwrócił na to uwagę Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w wyroku z 26 stycznia 2010 (I SA/Gd 58/09). Czytamy w nim: „w sytuacji gdy w sprawie niewątpliwie ustalono, że zobowiązania podatkowe zostały zabezpieczone hipoteką przymusową, podniesienie zarzutu przedawnienia zobowiązań podatkowych nie mogło skutecznie wzruszyć prawidłowości wystawienia tytułu wykonawczego.
Na temat wyroku z 26 stycznia 2010 r. czytaj więcej w artykule "Powoływanie się na przedawnienie nie zawsze jest skuteczne"
Okoliczność przedawnienia zobowiązania podatkowego może mieć znaczenie prawne, dopiero gdy postępowanie egzekucyjne będzie miało za przedmiot inne niż objęte hipoteką przymusową składniki majątku zobowiązanego”.
Warto jednak pamiętać, że po upływie terminu przedawnienia zaległość podatkowa – w myśl art. 70 § 8 op – może być egzekwowana tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu skarbowego.
Musi być ważny wpis
Aby jednak pojawił się skutek określony w art. 70 § 8 op (czyli aby zobowiązanie podatkowe zabezpieczone hipoteką lub zastawem skarbowym nie uległo przedawnieniu), konieczne jest pozostawanie w obrocie prawnym skutecznego zabezpieczenia w postaci hipoteki przymusowej lub zastawu.
Wynika to jednoznacznie z wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 16 lutego 2010 (I FSK 2016/08). Sąd orzekł w nim, że „uprzednie wygaśnięcie zabezpieczenia, do którego może dojść np. przez uchylenie pierwszoinstancyjnej decyzji wymiarowej bądź umorzenie postępowania zabezpieczającego, otwiera pole do oceny kwestii przedawnienia zobowiązania podatkowego”.
Z kolei Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 10 października 2006 (II FSK 1003/06) stwierdził, że o tym, czy zobowiązanie podatkowe jest zabezpieczone hipoteką, przesądza wpis w księdze wieczystej. Stąd też – zdaniem sądu – dla oceny, czy zostało „wyłączone” przedawnienie ciążącego na skarżącym z mocy ustawy zobowiązania podatkowego, nie miała znaczenia okoliczność, że decyzja o zabezpieczeniu wygasła a zajęcie zabezpieczające nie przekształciło się w zajęcie egzekucyjne.
Na ruchomościach i nieruchomościach
Hipoteka lub zastaw skarbowy mogą zabezpieczać każde zobowiązanie.
Z ordynacji podatkowej wynika, że Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego mogą ustanowić hipotekę na wszystkich nieruchomościach, natomiast zastaw skarbowy na wszystkich będących własnością podatnika oraz stanowiących współwłasność łączną podatnika i jego małżonka rzeczach ruchomych oraz zbywalnych prawach majątkowych (jeżeli wartość poszczególnych rzeczy lub praw wynosi w dniu ustanowienia zastawu co najmniej 11 500 zł).
Hipoteka wpisywana jest w księdze wieczystej, zastaw w specjalnym rejestrze.
Dla ustanowienia wspomnianych zabezpieczeń w zasadzie konieczne jest przeprowadzenie postępowania podatkowego dotyczącego wymiaru podatku (kończącego się wydaniem decyzji). W przypadku zastawu skarbowego wolno ustanowić go również na podstawie deklaracji, jeżeli wykazane w niej zobowiązanie podatkowe nie zostało wykonane (art. 44 § 2 op).
Odsetki tylko do upływu terminu
Odsetki za zwłokę od zobowiązań podatkowych zabezpieczonych hipoteką lub zastawem skarbowym są naliczane do dnia upływu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego, włącznie z tym dniem.
Zasada ta znajduje zastosowanie również do zabezpieczonych hipoteką lub zastawem skarbowym należności płatników lub inkasentów.
Zobacz więcej w serwisie:
» W urzędzie skarbowym » Terminy » Przedawnienie
» W urzędzie skarbowym » Zaległości podatkowe » Odpowiedzialność za zaległości podatkowe
» W urzędzie skarbowym » Hipoteka i zastaw skarbowy
