Przedsiębiorcy często ponoszą  wydatki związane z członkostwem w różnego rodzaju organizacjach. Przystępują do nich z różnych powodów, czasem jest to kwestia prestiżu, czasem możliwość prowadzenia działań lobbingowych przez przedsiębiorców z określonej branży, a niekiedy obowiązek taki nakładają na podatników przepisy prawa.

Niezależnie od powodu zostania członkiem danej organizacji w większości wypadków wydatki na składki członkowskie wydają się  uzasadnione z ekonomicznego punktu widzenia.

Biorąc pod uwagę, że jest to wydatek regularny i że podatnicy często są członkami wielu organizacji, istotną kwestią z uwagi na rozliczenia podatkowe może być odpowiednia kwalifikacja płaconych składek.

W praktyce są z tym problemy, dlatego podatnicy nieraz zapobiegawczo wyłączają z kosztów uzyskania przychodów wszystkie opłaty na rzecz organizacji, do których przynależność jest dobrowolna. Tymczasem znaczna część takich wydatków może być odliczona od przychodu podlegającego opodatkowaniu, co w konsekwencji może doprowadzić do obniżenia wysokości podatku.

Ważny charakter członkostwa

Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 37 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (CIT) nie uważa się za koszty uzyskania przychodów składek na rzecz organizacji, do których przynależność podatnika nie jest obowiązkowa, z wyjątkiem

- składek organizacji spółdzielczych na rzecz związków rewizyjnych i Krajowej Rady Spółdzielczej, z tym że górną granicę składki określi minister właściwy do spraw finansów publicznych w drodze rozporządzenia, po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Spółdzielczej  (lit. a) oraz

- składek na rzecz organizacji zrzeszających przedsiębiorców i pracodawców, działających na podstawie odrębnych ustaw, do wysokości łącznie nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty odpowiadającej 0,15 proc. kwoty wynagrodzeń wypłaconych w poprzednim roku podatkowym, stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne (lit. c).

W celu ustalenia, czy płacone składki członkowskie można uwzględnić w kosztach uzyskania przychodów (do wysokości ustawowego limitu), należy więc w pierwszej kolejności sprawdzić, czy przynależność do organizacji, na rzecz których odprowadzane są składki, jest dobrowolna czy  obowiązkowa.

Gdy przynależność wynika z obowiązku przewidzianego w przepisach prawa, wyłączenie wskazane w art. 16 ust. 1 pkt 37 ustawy o CIT nie znajdzie zastosowania. Należałoby zatem uznać, że w takiej sytuacji składki członkowskie są kosztami podatkowymi w pełnej wysokości.

Zrzeszenia przedsiębiorców

Art. 16 ust. 1 pkt 37 lit. c ustawy o CIT przewiduje, że dobrowolne składki członkowskie można traktować jako koszt uzyskania przychodów do wysokości wyznaczonego limitu, w sytuacji gdy

- są płacone na rzecz organizacji zrzeszających przedsiębiorców i pracodawców oraz

- organizacje te działają na podstawie odrębnych ustaw.

Pierwszy warunek będzie spełniony, jeżeli dana organizacja zrzesza wyłącznie przedsiębiorców i pracodawców. Zatem członkostwo musi być ograniczone do tych dwóch kategorii podmiotów.

Podstawę prawną działania organizacji członkowskich można sprawdzić przykładowo w ich statucie czy  w wypisie z KRS. Przez „odrębną ustawę”, w rozumieniu ustawy o CIT, należy rozumieć przede wszystkim takie ustawy, jak:

- z 30 maja 1989  o izbach gospodarczych (DzU nr 84, poz. 710 ze zm.),

- z 23 maja 1991  o organizacjach pracodawców (DzU nr 55, poz. 235 ze zm.),

- z 22 marca 1989  o rzemiośle (tekst jedn. DzU nr 112, poz. 979 ze zm.).

Stanowiąc podstawę prawną działania organizacji, określają one jednocześnie krąg podmiotów mogących do niej przynależeć.

Zatem, jeżeli organizacja, na rzecz której odprowadzana jest składka członkowska, działa na podstawie takiej ustawy,  można uznać, że spełnione zostały oba wymagane warunki niezbędne do zaliczenia składek członkowskich do kosztów uzyskania przychodów.

Problem ze stowarzyszeniami

Wiele organizacji, na rzecz których podatnicy płacą składki członkowskie, działa na podstawie ustawy z 7 kwietnia 1989 Prawo o stowarzyszeniach (tekst jedn. DzU nr 79, poz. 855 ze zm.). W ich przypadku zasadność zaliczenia takich wydatków do kosztów podatkowych może budzić wątpliwości.

Stowarzyszenia działają wprawdzie na podstawie odrębnej ustawy Prawo o stowarzyszeniach, jednak mogą zrzeszać nie tylko przedsiębiorców i pracodawców, ale co do zasady nieograniczony krąg podmiotów. Ustawa ta jest bowiem skierowana do ogółu społeczeństwa i stanowi gwarancję wolności zrzeszania się.

Konsekwentnie należałoby uznać, że wymagany warunek przewidziany w art. 16 ust. 1 pkt 37 lit. c ustawy o CIT, mówiący o organizacjach zrzeszających (wyłącznie) przedsiębiorców i pracodawców, nie jest w tym wypadku spełniony.

Istotne to, co wynika ze statutu

Niemniej w przypadku niektórych stowarzyszeń krąg osób mogących uzyskać status członka jest ograniczony. Takie ograniczenie może wynikać ze statutu danej organizacji.

Zakładając zatem, że statut stowarzyszenia ogranicza krąg osób mogących zostać jego członkami wyłącznie do przedsiębiorców i pracodawców, istnieją argumenty, aby uznać, że w takim wypadku wymogi przewidziane w art. 16 ust. 1 pkt 37 lit. c ustawy o CIT zostały spełnione.

Prawidłowość takiej interpretacji przepisów potwierdza Izba Skarbowa w Warszawie w piśmie 26 stycznia 2010 (IPPB5/423-838/09-2/JC), uznając, że jeśli stowarzyszenie jest organizacją zrzeszającą przedsiębiorców i pracodawców działającą na podstawie odrębnych ustaw, wówczas podatnik może zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 37 lit. c ustawy o CIT zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów wydatki na składki członkowskie do wysokości limitu określonego w tym przepisie.

Należy jednak podkreślić, że jest to stanowisko odosobnione.

Organy podatkowe w innych interpretacjach wskazują, że składki członkowskie na rzecz stowarzyszeń nie spełniają wymogów uznania ich za koszt uzyskania przychodów, gdyż stowarzyszenia są organizacjami, które z zasady mogą zrzeszać nieograniczony krąg podmiotów, a ponadto prawo o stowarzyszeniach nie stanowi odrębnej dla określonej kategorii podmiotów ustawy, a jest jedynie aktem regulującym prawo zakładania stowarzyszeń (interpretacja Izby Skarbowej w Katowicach z 29 grudnia 2010, IBPBI/2/423-1280/10/MS).

Analogiczny pogląd zaprezentował

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w wyroku z 4 listopada 2010 (I SA/Gd 799/10).

Trzeba wykazać związek z przychodem

Spełnienie warunków, o których mowa w art. 16 ust. 1 pkt 37 lit. c ustawy o CIT, nie oznacza, że wydatek poniesiony na składkę członkowską może być automatycznie zaliczony do kosztów uzyskania przychodów.

Konieczne jest jeszcze wykazanie, że spełnione zostały wymogi przewidziane w art. 15 ust. 1 ustawy o CIT, tj. że poniesiony wydatek miał na celu osiągnięcie przychodu czy też zachowanie lub zabezpieczenie źródła przychodu.

W wielu przypadkach wystarczającym uzasadnieniem będzie wykazanie, że członkostwo w danej organizacji prowadzi przykładowo do poszerzania kontaktów biznesowych czy też pomaga dbać o interesy przedsiębiorców działających na określonym terenie lub w określonej branży.

Inne opłaty bez ograniczeń

Warto również  zwrócić uwagę na dość częsty błąd podatników polegający na myleniu ze składkami członkowskimi różnego rodzaju opłat czy też wynagrodzenia, przekazywanych na rzecz organizacji w zamian za wyświadczone dla jej członków usługi.

Za składkę członkowską należy uznać jedynie kwoty przekazywane z tytułu samej przynależności do danej organizacji, których zapłata nie jest uzależniona od świadczenia odrębnych usług. Wszelkie inne opłaty należałoby traktować jako wydatek niepodlegający rygorom art. 16 ust. 1 pkt 37 ustawy o CIT.

W konsekwencji tego typu opłaty, nawet jeśli nazwane są składką, mogą być uznane za koszt uzyskania przychodów jako zwykły wydatek biznesowy, jeśli spełniony zostanie ogólny warunek wskazany w art. 15 ust. 1 ustawy o CIT, tj. wydatek zostanie poniesiony w celu osiągnięcia przychodów czy też zabezpieczenia lub zachowania źródła przychodów.

Obowiązek musi wynikać z przepisów

Z obowiązkowym członkostwem będziemy mieli do czynienia jedynie wtedy, gdy obowiązek taki będzie wynikał z regulacji prawnych.

Natomiast gdy z uwagi na charakter prowadzonej działalności członkostwo w określonej organizacji jest celowe (lub wręcz konieczne), przy czym obowiązek taki nie został określony w przepisach prawa, nie będzie można mówić o obowiązkowym członkostwie w rozumieniu art. 16 ust. 1 pkt 37 ustawy o CIT.

Taką interpretację zaprezentował np. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 18 listopada 2010 (II FSK 1217/09).

Sąd wskazał, że użyte przez ustawodawcę „określenie »przynależność podatnika nie jest obowiązkowa« należy rozpatrywać i oceniać w kategoriach prawnych, to jest istnienia bądź nieistnienia obowiązku prawnego przynależności do danej organizacji, nie zaś, jak zda się postulować wnoszący skargę kasacyjną, w obszarze »obowiązku faktycznego« – uzasadnianego racjami natury celowościowej, realiami i argumentami ekonomicznymi czy też związanymi z realizacją celów statutowych”.

Autorka jest doradcą podatkowym w firmie doradczej KPMG

Autor jest tam asystentem

Więcej informacji: co można wrzucić w koszty